Þjóðviljinn - 28.01.1988, Qupperneq 9

an hóp að sér og endurgreiði
sjóðunum það sem þeir hafa
greitt í lífeyri fyrir þetta fólk.
Beðið eftir
nýjum lögum
„Ráðstefnan var mjög jákvæð.
Það að vandi sjóðanna komi upp
á yfirborðið og sé ræddur hrein-
skilnislega á opinni ráðstefnu er
strax skref í rétta átt. Við vitum
hver vandi sjóðanna er og það má
eiginlega segja að menn bíði eftir
nýjum lögum um lífeyrissjóðina
áður en ákveðið verður hvernig
skuli bregðast við vandanum,“
sagði Hrafn.
Pétur tók í sama streng að taldi
að margt jákvætt hefði komið
fram á ráðstefnunni, aðallega
það þó að vandinn skuli hafa ver-
ið kynntur. „Menn eru þá betur
undir það búnir að takast á við
hann þegar nýju lögin taka gildi. “
í júní sl. sumar voru kynnt drög
að frumvarpi til laga um starfsemi
lífeyrissjóðanna, sem 8 manna
nefndin svokallaða hafði unnið
úr tillögu 17 manna nefndarinnar
frá árinu 1983.
„Frumvarpið leysir þennan
vanda lífeyrissjóðanna sem þeir
eiga nú við að glíma sé litið til
framtíðarinnar. Hinsvegar tekur
það ekki á fortíðarvandanum,“
sagði Pétur.
I greinargerð með frumvarp-
inu segir að líklegt sé að á næstu
árum muni koma upp á yfirborð-
ið veruleg fjárhagsvandamál hjá
mörgum lífeyrissjóðanna vegna
fortíðarinnar. í frumvarpinu eru
n hægt er að flytja á milli kynslóða er menntun.
Sparibaukur landsmanna á við mörg vandamál að etja. Fortíðar-
vandinn erglataður eyrir verðbólgubálsins á tímum neikvœðra
vaxta. Nútíðarvandinn er hvernig sjóðirnir bregðast við nýrri löggjöf
umþá. Framtíðarvandinn lýsir sér m.a. ígífurlegri uppsöfnunfjár.
Rœtt við Hrafn Magnússon, Sambandi almennra lífeyrissjóða, og
PéturH. Blöndal, Landssambandi lífeyrissjóða
hinsvegar ekki gerðar neinar til-
lögur um það hvernig sá vandi
skuli leystur „enda er hann í
reynd svo margþættur, að vafa-
samt er að hann geti lotið einni
allsherjarreglu eða allsherjar-
lausn...“
Frumvarpið gerir hinsvegar
ráð fyrir að við gildistöku laganna
skuli lífeyrissjóðunum skylt að
láta fara fram úttekt á fjárhagss-
töðu sinni. „Markmiðið með
þessari úttekt er tvíþætt. Annar-
svegar á að tryggja að fjárhagur
sjóðs við gildistöku laganna
blandist ekki saman við fjárhag-
inn eftir að sjóðirnir eru farnir að
starfa skv. nýjum lögum, þannig
að ekki sé hætta á að slök staða
við upphaf hins nýja kerfis geti
haft áhrif á framtíðar-
lífeyrisréttindi skv. lögum þess-
um. Hinsvegar er það svo mark-
mið með úttekt á lífeyrissjóðun-
um að meta raunverulega stöðu
sjóða og umfang vandans vegna
fortíðarinnar. Telja verður óhjá-
kvæmilegt að slíkt mat liggi fyrir
áður en ákveðið verður hvernig
bregðast eigi við þessum...“ segir
í athugasemdum með frumvarp-
inu.
Skerðing lífeyris
Þó frumvarpið taki ekki á for-
tíðarvanda lífeyrissjóðanna tekur
það hinsvegar á vanda framtíðar-
innar hvað varðar iðgjöld og líf-
eyrisgreiðslur. Iðgjöld verða
aukin þar sem lögin gera ráð fyrir
að þau verði greidd af öllum tekj-
um sjóðfélaga. í reynd hefur þeg-
ar verið samið um áfangahækkun
iðgjalda til lífeyrissjóða. Fram til
ársins 1987 voru greidd 10% af
dagvinnulaunum sjóðfélaga en í
fyrra var byrjað að greiða iðgjöld
af eftirvinnu og voru þá greidd
2,5% af launum í lífeyrissjóðinn.
Það hlutfall jókst svo í 5% í ár og
verður komið í 7,5% árið 1989 og
10% 1. janúar 1990.
Þrátt fyrir þessi auknu iðgjöld
gera lögin hinsvegar ráð fyrir að
réttindi sjóðfélaga minnki. Nú
aflar sjóðfélagi sér 1,8% réttinda
á ári, en með nýju lögunum lækk-
ar það hlutfall í 1,45% á ári. Þá
gerist það einnig að lífeyrisrétt-
indin verða bundin lánskjaravísi-
tölu í stað launaþróunar nú og er
talið að það hafi einnig skerðingu
í för með sér til lengri tíma.
Framtíðarvandinn
Þrátt fýrir að með þessu sé
tryggt að lífeyrissjóðirnir geti
staðið við framtíðarskuldbind-
ingar sínar varðandi lífeyris-
greiðslur blasir þó við ákveðinn
framtíðarvandi.
„Eignir sjóðanna eiga eftir að
margfaldast á næstu árum og það
er ljóst að framtíðarvandi sjóð-
anna mun felast í ákveðnum erf-
iðleikum að ná viðunandi raun-
ávöxtun hér innanlands,“ sagði
Hrafn.
Hrafn vísaði til erindis sem Sig-
urður B. Stefánsson hagfræðing-
ur hélt á aðalfundi SAL fyrr í
haust, þar sem hann hreyfði
þeirri hugmynd að lífeyrissjóð-
irnir myndu í framtíðinni fjár-
festa hluta af fjármagninu í er-
lendum skuldabréfum.
Eignir lífeyrissjóðanna núna
eru taldar um 53 miljarðar króna
og á það eftir að margfaldast á
næstu árum. Þessar eignir eru að-
allega í verðtryggðum skulda-
bréfum, annarsvegar hjá fjárfest-
ingasjóðum, t.d. Byggingarsjóð-
unum, en þeir skulduðu lífeyris-
sjóðunum um 14 miljarða um síð-
ustu áramót, og hinsvegar í
skuldabréfum sjóðfélaga. Óverð-
tryggðar eignir sjóðanna nú eru
um 1-2% af heildareigninni.
Pétur sér þennan framtíðar-
vanda lífeyrissjóðanna einnig og
telur hugmynd Sigurðar allrar at-
hygli verðar. „Með því að líf-
eyrissjóðirnir fari markvisst að
fjárfesta á erlendum fjármagns-
markaði er áhættudreifingin
aukin. íslenskt samfélag er mjög
lítið og efnahagslífið viðkvæmt.
Það þyrfti ekki nema eina koll-
steypu á við það þegar sfldin brást
á sínum tíma til að allt sparifé
landsmanna myndi brenna upp.
Með því að dreifa áhættunni
þyrftu lífeyrisþegar ekki að líða
fyrir slík áföll í efnahagslífinu,"
sagði Pétur.
Sjóðum fœkkar
í stjórnarsáttmálanum er gert
ráð fyrir því að ákveðinn lág-
marksfjöldi sjóðfélaga sé í hverj-
um lífeyrissjóði. Það þýðir að líf-
eyrissjóðunum mun fækka tölu-
vert þegar nýju lögin taka gildi.
Sú fækkun er reyndar þegar hafin
því á undanförnum árum hafa 15
sjóðir lagt upp laupana og sam-
einast stærri lífeyrissjóðum.
Alls eru nú starfræktir 85 líf-
eyrissjóðir í landinu, en þeim
mun sjálfkrafa fækka vegna á-
kvæða frumvarpins. Hvað segir
Hrafn um hugmyndina um einn
lífeyrissjóð allra landsmanna?
„Óraunhæf hugmynd á þessu
stigi málsins. Ef hér væri einn líf-
eyrissjóður hefði hann höfuðset-
ur sitt í Reykjavík og myndi
draga fjármagnið enn frekar en
nú er á höfuðborgarsvæðið, sem
væri í andstöðu við hagsmuni
landsbyggðarinnar. Dreifing
einsog nú er er því eðlilegust. Það
er lang farsælast að semja
rammalöggjöf um lífeyrissjóðina
og tryggja ákveðin lágmarksrétt-
indi lífeyrisþega og samræma
réttindin einsog hægt er. Þá ber
líka að stuðla að nánu samstarfi á
milli sjóðanna einsog nú tíðkast
innan SAL.“
Uppsöfnun eða
gegnumstreymi
Lífeyrissjóðirnir eru uppsöfn-
unarsjóðir. Sérhver sjóðfélagi
safnar sér réttindum með lífeyris-
greiðslum sem sjóðurinn ávaxtar
og greiðir sjóðfélaganum síðan í
lífeyri á elliárunum. Þetta fyrir-
komulag hefur ýmsa annmarka,
sem m.a. speglast í þeim vanda-
málum sem sjóðirnir eiga nú við
að glíma, t.d. í mikilli uppsöfnun
eigna.
Pétur bendir á að á 40 árum
myndist þannig sparnaður á við
tvenn árslaun allra landsmanna.
„Ég hef því verið talsmaður gegn-
umstreymis og sé engan stóran
mun á söfnun og gegnumstreymi.
Með því að taka upp gegnum-
streymi mætti auðveldlega ráða
við þann vanda sem fortíðin hef-
ur skapað og framundan er.
Framtíðarvandi lífeyrissjóðanna
er sá sami og framtíðarvandi sam-
félagsins. Hann felst fyrst og
fremst í því að það fæðast ekki
nógu mörg börn. Lífeyrissjóðirn-
ir eiga að búa í haginn fyrir fram-
tíðina. Þeir eiga ekki að binda
fjármagn sitt í steinsteypu. Hús
úreldast á nokkrum áratugum.
Hrafn Magnússon, framkvæmdastjóri Sambands almennra lífeyrissjóða.
Pétur H. Blöndal, formaður Landssambands lífeyrissjóða.
Það eina sem hægt er að flytja á
milli kynslóða er menntun. Ég tel
því að lífeyrissjóðirnir eigi að
taka þátt í því að byggja upp fyrir
framtíðina, t.d. með því að borga
bamabætur og stuðla að
menntun.“
Hrafn er hinsvegar andvígur
hugmyndinni um gegnum-
streymissjóði. „í gegnumstreym-
iskerfi eru iðgjöldin lítil í fyrstu
en þau fara síðan stigvaxandi,
m.a. vegna óhagstæðrar aldur-
sdreifingar þjóðarinnar. Sífellt
færri vinnandi menn standa að
baki hverjum eftirlaunaþega.
Slíkt gegnumstreymiskerfi virkar
líkt og keðjubréf. Þeir sem eru
fyristir græða mest en þeir sem
eru síðastir tapa öllu.“
Einsog sj á má á þessu eru skoð-
anir skiptar um lífeyrissjóðina og
munu verða svo áfram, enda eru
sjóðir þessir sparibaukur lands-
manna og safnast í þá um 10 milj-
arðar króna á hverju ári. í dag er
sjóðunum ætlað að fjármagna
húsnæðiskerfið og efast t.d. Pét-
ur um að það fjármagn verði
nokkurntímann greitt til baka,
enda engar áætlanir til um það,
að hans sögn. Hvað morgunda-
gurinn ber í skauti sér er svo
óljóst. Kannski ríkisvaldið sjái
sér leik á borði og mælist til þess
að lífeyrissjóðimir taki yfir hlut-
verk Lánasjóðs íslenskra náms-
manna? Menntun er jú betri fjár-
festing en steinsteypa.
-Sáf
Fimmtudagur 28. janúar 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9