Þjóðviljinn - 30.01.1988, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 30.01.1988, Blaðsíða 5
Um þessa helgi ætti að ráðast hvort Verkamannasambandínu tekst að ná skammtímasamningi við vinnuveitendur. Með því að leggja áherslu á stuttan samnings- tíma hefur Verkamannasamb- andið markað þá stefnu að Vestf- jarðaleiðin, með litlum grunn- kaupshækkunum en áherslu á svokölluð hlutaskipti, henti ekki sem fyrirmynd að almennum samningum. Launamenn, sem ekki hafa fengið kauphækkun síðan 1. október, eru orðnir býsna lang- eygir eftir leiðréttingu sinna mála. Verðbólgan æðir áfram hömlulaust en kaupið stendur í stað. í september síðastliðnum var vísitala framfærslukostnaðar 210,4 stig en nú í janúar er hún komin upp í 233,4 stig. Hækkun- in er um 11%. Miðað við út- reiknaðan framfærslukostnað vísitölufjölskyldunnar þyrftu laun því að hækka nú um 11% til að verða sambærileg launum þann 1. október síðastliðinn. Skammtímasamningar Hvers vegna leggur Verka- mannasambandið svona mikla áherslu á skamman samnings- tíma og hvað má samningstíminn vera langur til að unnt sé að tala um skammtímasamninga? Krafa þeirra, sem vilja hafa hvað stystan samningstíma, er að nú verði ekki samið nema til 1. apríl. Aðrir tala um maíbyrjun. Lengri samningstími leiddi af sér nýja samningalotu í miðjum Nú verður ekki beðið lengur sumarönnum og margir telja að hún mundi dragast fram á haust. Samkvæmt þessu er með skammtímasamningi átt við tveggja til þriggja mánaða samn- ingstíma og er þá miðað við að samningar takist mjög fljótt. Því hefur verið haldið fram að óskin um skammtímasamninga sé tilkomin vegna þess að oddvit- ar launamanna viti ekki hvernig eigi að spila úr þeirri stöðu sem nú er komin upp. Þeir, sem deila harðast á þá fyrir dugleysi, benda á að í heilt ár hafi verið vitað að samningar yrðu lausir í byrjun þessa árs og að frá því í haust hafi ríkisstjórnin lýst því yfir að 25% matarskattur yrði lagður á nú í janúar. „Þess vegna,“ bæta þess- ar gagnrýnisraddir við, „á strax að setja fram kröfur um „eðli- legar“ hækkanir og „eðlilegan" samningstíma.“ Aðrir telja að það væri mjög óklókt að binda launasamninga í langan tíma. Ríkisstjórnin hafi ekki gefið upplýsingar um áform sín, t.d. í gengismálum. Hún sé auðsjáanlega að bíða þess að lín- urnar skýrist hvað kjarasamninga snertir. Það hafi svo sem áður gerst að ávinningur kjarasamn- inga hafi verið tekinn burt á einni nóttu með gengisfellingu. En ríkisstjórnin geti ekki beðið með aðgerðir sínar nema takmarkað- an tíma, á næstu vikum verði hún að sýna á spilin. Því séu samning- ar til skamms tíma nokkurs konar pólitísk snara um háls ríkisstjórn- arinnar; hún hafi ekki jafn frítt spil og ella væri. Vestfjarðaleiðin Um nýgerða kjarasamninga Alþýðusambands Vestfjarða hef- ur verið sagt að þeir væru „byggðastefnusamningar". Öllu nær væri að kalla þá frystihúsa|- amninga því að þeir eru að nær öllu leyti miðaðir við vinnu í frystihúsum. Þótt vinna við fryst- ingu sé hlutfallslega mikil á lands- byggðinni, þá vinnur fólk þar einnig við ýmis önnur störf. Grunnkaupshækkanir í Vest- fjarðasamningunum eru sár- grætilega smáar. Kaup hækkar nú um 1.500 krónur á mánuði. Þann 1. apríl á það að hækka um 3% og þann 1. ágúst um 2,5%. Samkvæmt þessu verður lág- marks taxtakaup nú 31.475 krón- ur á mánuði og verður næsta haust komið upp í 33.230 krónur. Meðaltal mánaðarkaups á lág- marks kauptaxta verður þetta árið 32.396 krónur á mánuði en var á síðasta ári 27.951 króna. Hækkunin milli ára er tæp 16%. Á síðasta ári hækkaði verðlag um meira en 22% frá upphafi til loka ársins. Þá er miðað við lánskjaravísitölu sem miðuð er bæði við framfærslukostnað og byggingarkostnað. Nú mun flestra álit vera að verðbólgan á yfirstandandi ári verði meiri en var í fyrra. En reikni menn með því að verðlagshækkanir gangi yfir með svipuðum hraða nú og í fyrra, þá verður meðalverðlag 1988 um 24% hærra en meðal- verðlag 1987. Hækkun meðalm- ánaðarlauna um 16% milli ára, eins og gert er ráð fyrir í Vest- fjarðasamningunum, er því í reynd kjaraskerðing upp á a.m.k. 6% og ennþá meiri ef verðbólgan verður hraðari í ár en í fyrra. „Hlutaskiptin“ En þar með er sagan af vestfirsku frystihúsasamningun- um ekki öll sögð. Það á að taka upp svokölluð „hlutaskipti" í frystingunni. Leggja á af ein- staklingsbónus og borðabónus og koma á eins konar premíu-kerfi, sem gilda skal jafnt fyrir alla sem vinna í viðkomandi frystihúsi. Það er sem sagt lögð áhersla á að hækka verulega þann þátt í tekj- um frystihúsafólksins, sem ekki er til kominn vegna taxtakaups- ins. Þótt forsvarsmenn vestfirskra launamanna hafi valið þessu launakerfi nafn, sem vakið hefur stærri vonir en efni standa til, ber ekki að telja það lítils virði. En það má ekíci gleymast að það er eingöngu miðað við ákveðna atvinnugrein, frystinguna, og getur því alls ekki hentað sem fyr- irmynd að almennum samning- um verkafólks. Og nú ríður á að fólk taki sameiginlega á í kjara- málum. „Hlutaskiptin“ (hópbónusinn eða hóp-premían) eru Vestfirð- ingum ekki með öllu ókunn. Þessu kerfi var komið á í nokkr- um frystihúsum þar vestra þegar á síðasta hausti. Það var þá af mörgum talið geta minnkað streitu og eytt andrúmslofti hatr- ammrar samkeppni sem oft fylgir venjulegu bónuskerfi. Sagt er að þetta nýja kerfi hafi aukið með- altekjur frystihúsafólks. Sumir telja að sú aukning geti numið allt að 20% að meðaltali. Fyrir starfsfólk í sumum frysti- húsum vestra má þó vera að veiðin sé sýnd en ekki gefin. í rauninni er það á valdi hvers ein- staks frystihúseiganda eða at- vinnurekenda hvort hlutaskipta- kerfið svokallaða er tekið upp eða ekki. 1. gr. samnings Ál- þýðusambands Vestfjarða og Vinnuveitendafélags Vestfjarða um hlutakerfið hljóðar svo: „Tekin verði upp hlutaskipti í frystihúsum á Vestfjörðum sam- kvæmt meðfylgjandi lýsingu og gögnum ef báðir aðilar, starfs- menn og stjórnendur, eru því samþykkir.“ Orð eru hál Ljóst er að orðið „hlutaskipti“ er ekki vel til þess fallið að lýsa því launakerfi sem Vestfirðingar vilja koma á í frystihúsum sínum. Orðið leiðir hugann að aflahlut skiptareglum á sjómanna og ciskiskipum. í fiskiðnaði hafa verið notuð ýms kaupaukakerfi, aðallega þó bónus eða premía. Aðalmunur þeirra er að í premíukerfi er greiddur kaupauki fyrir hverja einingu sem unnið er við, en í bónuskerfi fær verkafólk ekki kaupauka nema það nái ákveðn- um afköstum. í raun er hið vestfirska kerfi nokkurs konar hóp-premía. Forseti Alþýðusambands Vestfjarða var fyrir nokkrum dögum spurður í útvarpsfréttum hvort með orðinu „hlutaskipti“ væri verið að lýsa hóp- bónuskerfi. Af svari hans mátti ráða að menn hefðu vísvitandi valið nýtt heiti til að koma í veg fyrir ýms miður geðfelld merk- ingartengsl sem bundin væru sjálfu orðinu „bónus". Sú spurn- ing hlýtur að vakna hvort ekki sé óheppilegt að grípa stöðugt til nýrra heita í umræðu um kjara- mál. Eru umbúðirnar kannski orðnar meira virði en innihaldið? „Launaskrið" er vinsælt orð sem ekki var til fyrir nokkrum misserum. Þó hefur hugtakið, sem það á að lýsa, lengi verið þekkt, bara gengið undir öðru nafni. Áður fyrr var talað um yfirborganir. Launaskrið er al- gjörlega hlutlaust orð og eins og sicroppið úr munni sérfærðinga. I sjálfu sér getur það hvort heldur sem er lýst kauphækkunum eða kauplækkunum. Nú njóta sumir (jákvæðs?) launaskriðs en fá ekki yfirborganir. Orð eru hættuleg og líkast til er best að fylgja ráðum skáldsins og sprengja þau öll í loft upp með dínamíti svo að menn geti farið að tala saman í alvöru. Hvað merkir t.d. hugtakið „skynsemi“ í tali manna um skynsamlega kjarasamninga? Og hvað er eiginlega átt við með tali um hóg- væra kjarasamninga? Ef ekki verður samið nú Verkamannasambandið hvorki vill né getur farið Vestf- jarðaleiðina. Það hlýtur að gera kröfu um miklu hærri taxtalaun en niðurstaðan varð á ísafirði. Talsmenn verkamanna geta komið fram með reisn í samn- ingaviðræðum. Þeir vita að nú ríkir reiði meðal launamanna; verðhækkanir á lífsnauðsynjum ríða yfir meðan taxtakaupið stendur í stað. Allt bendir og til að talsmenn verkamanna þekki vel styrk sinn. í því sambandi ber ekki að gera mikið úr smáatriðum á borð við það að samningaviðræður skuli ávallt fara fram í palísandersölum atvinnurekenda í Garðastræti. Það er ár. efa ekki til marks um annað en takmarkaða húsnæðis- eign verkalýðshreyfingarinnar. Nái Verkamannasambandið ekki samningum nú má búast við heitum febrúar. Verkalýðsfé- lögin eiga um ýmsar baráttuað- ferðir að velja. Tæpt hefur verið á skæruverkföllum. Verkamanna- félagið Dagsbrún hefur þegar boðað að felld verði niður vakta- og yfirvinna við Reykjavíkurhöfn og lætur þar með skína í tennurn- ar. Þrátt fyrir margs konar stað- bundna samninga, þrátt fyrir margs konar sérákvæði og þrátt fyrir ríkjandi tíðaranda, sem býð- ur að hver skuli hugsa um sig og að andskotinn megi hirða þann sem aftastur fer - já, þrátt fyrir allt býr íslenskt launafólk yfir miklum samtakamætti. Og það getur aldrei orðið víð- tækt samkomulag um það hjá vinnandi fólki að ekki skuli greiða nema tæpar 30 þúsund krónur á mánuði þeim sem lægstu launin hafa. Meginkrafa verka- manna hlýtur að vera sú að taxta- launin verði stórhækkuð. qP Laugardagur 30. janúar 1988 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.