Þjóðviljinn - 11.02.1988, Blaðsíða 4

LEiÐARI
Palestínumenn gera uppreisn
Svotil á hverjum degi berast fregnir af átökum
á þeim svæðum sem ísraelar hafa hertekið -
tugir Palestínumanna hafa verið skotnirtil bana
og mörg hundruð hafa særst þegar hernámslið-
ar hafa barið á Palestínumönnum í uppreisnar-
hug. Það framferði hefur verið fordæmt víða um
lönd og meira að segja jafndyggir stuðnings-
menn ísraelskra stjórnvalda á hverjum tíma og
bandarískir Gyðingar, hafa látið uppi andúð
sína á orðum og gjörðum ísraela í áður óþekkt-
um mæli.
Sjálfur styrkur þessa andófs, þessarar upp-
reisnar, ber vott um breytt viðhorf hjá Palestínu-
mönnum sjálfum nú um það bil sem 20 ár eru
liðin frá því ísraelar hertóku Gazasvæðið og
Vesturbakkann. Þeir hafa margir hverjir sett
traust sitt á það að með þrýstingi að utan mætti
leysa þá undan hernámi - með pólitískum og
hernaðarlegum styrk arabískra ríkja, þrýstingi
almenningsálits og þar fram eftir götum. En
hinn arabíski heimur er sundraður, hvert ríki
hefur sinn djöful að draga, og sveiflur í almenn-
ingsáliti hafa engu breytt um það til þessa, að
Bandaríkjamenn hafa ekki viljað beita skjól-
stæðinga sína í ísrael þrýstingi og Sovétríkin,
svo hitt risaveldið sé til nefnt, hafa ekki verið í
aðstöðu til að gera það. PLO, Frelsissamtök
Palestínu, einskonar útlagastjórn þeirra undir
forystu Arafats, hafa að sönnu unnið ýmsa pólit-
íska sigra - en ekki þá sem um munar. Vegna
þess að þeir sem með völd fara í ísrael, hvort
sem væri hægriblökkin Likud eða Verkamann-
aflokkurinn, hafa neitað að ræða við PLO. Þessi
staða hefur eflt þann skilning með Palestínu-
mönnum á hinum hernumdu svæðum, að
lausnin komi ekki utan að. Og þá er tvennt til:
örvænting fullkomin og uppgjöf eða sú niður-
staða að mest sé undir þeirra eigin baráttu kom-
ið.
ísraleskir ráðamenn vita vel að þeir hafa orð-
ið fyrir miklum álitshnekki á þessum vikum og
að mjög er gengið á þann forða velvildar sem
Ísraelsríki átti hér og þar af sögulegum ástæð-
um. En vitanlega geta þeir engum um kennt
nema sjálfum sér. Stóru flokkarnir, og flestir
hinna smærri lika, neita að horfast í augu við þá
staðreynd að Palestínumenn eru til sem þjóð:
engar langsóttar túlkanir á hugtakinu koma í
veg fyrir að menn sem telja sig þjóð og eiga
saman örlög sem slíkir séu þjóð. Hægriblökkin
Likud tekur það ekki í mál að skila aftur svo
mikið sem ferkílómetra lands og stefnir bersýni-
lega að innlimun herteknu svæðanna í ísrael -
með þeim óumflýjanlegu afleiðingum, að þar
myndaðist einskonar apartheidríki. Verka-
mannaflokkurinn, eða amk hluti hans, skilur
þennan háska - en sú fylking hefur ekki þokað
sér lengra til pólitískrar lausnar en að reifa hug-
myndir um að afhenda Jórdaníu eitthvað af
hernumdu svæðunum.
Einatt heyrast raddir í þá veru að ástandið á
Biblíuslóðum sé svo flókið og erfitt að engin
útgönguleið sé fær. Það er ekki nema satt að
meiri líkur eru sem fyrr á enn einni stórstyrjöld
en viðunandi lausn sem fengist eftir samninga-
leiðum. En það er brýnt að menn geri sér að
minnsta kosti grein fyrir þessu hér: Að framleng
ing hernáms og óbreytts ástands er ekki ann-
að en ávísun á nýtt blóðbað. Að ekki verður
aðeins að frelsa hermundu svæðin undan Isra-
el, heldur verður að frelsa ísrael undan hernám-
inu - eins og einn þekktasti gagnrýnandi útþen-
slustefnunnar í ísrael sjálfu, Uri Avnery, kemst
að orði. Og í þriðja lagi: (sraelar og Palestinu-
menn geta ekki komið hvor öðrum út úr heimin-
um, hvorki með góðu né illu: því verður að taka
upp beinar viðræður milli PLO og ísraels. Með
þessu eru ekki mörg skref stigin - en ef þeim
sem fallast að minnsta kosti á þessar forsendur,
fjölgar að miklum mun í ísrael, meðal Palestínu-
manna og svo allra þeirra sem smá eða stór
áhrif hafa um framvindu mála, þá hefur áhrifa-
svæði vonarinnar stækkað.
ÁB
KUPPT OG SKORFÐ
„Alvarlegt brot“
F>ann 4. febrúar felldi siða-
nefnd Blaðamannafélags fslands
þann úrskurð að dagana 9.-14.
nóvember s.l. hafi í fréttatímum
ríkisútvarpsins og þætti dægur-
máladeildar á rás 2 verið brotin 3.
grein siðareglna blaðamanna,
þar sem segir: „Blaðamaður
vandar upplýsingaöflun sína svo
sem kostur er og sýnir fyllstu til-
litssemi í vandasömustu málum.“
Siðanefndin taldi brot þetta al-
varlegt.
Það má rifja það hér upp að í
umræddum fréttatímum útvarps-
ins var fjallað um upplýsingar frá
norska sagnfræðingnum Dag
Tangen þess efnis að Stefán Jó-
hann Stefánsson, formaður Al-
þýðuflokksins 1938-1952 og for-
sætisráðherra 1947-49, hafi hitt
sendiherra Bandaríkjanna og
starfsmann bandarísku leyni-
þjónustunnar reglulega að máli
árið 1948. Haft var eftir Tangen
að hann hefði í fórum sínum afrit
af skjali úr skjaiasafni Harry Tru-
mans Bandaríkjaforseta þar sem
getið væri um þessi mál.
Tangen sagði að í bandarískum
skjalasöfnun hvíldi meiri leynd
yfir skjölum er vörðuðu sam-
skiptin við ísland á eftirstríðsár-
unum heldur en samsvarandi
skjöl um Grænland, Danmörku
eða Noreg.
Síðar sagðist Tangen ekki geta
fundið skjalið þar sem Stefáns Jó-
hanns var getið þótt hann hefði
við höndina afrit af öðrum
bandarískum skjölum um ísland.
Hélt kannski að hann hefði ein-
hvern tíma sent skjalið til ís-
lenskra áhugamanna um þessa
sögu.
Vegna þess að umrætt skjal
fannst ekki í fórum Tangens birti
fréttastofa útvarpsins yfirlýsingu
þar sem hún harmaði að heimild,
sem ekki hafði veríð talin ástæða
til að vefengja, skyldi reynast ó-
traust.
Hvað með
Kurt Waldheim?
Markús Örn Antonsson út-
varpsstjóri fór fram á umsögn
siðanefndar. Nefndin, sem að
sjálfsögðu er ætlað annað og
stærra hlutverk en að gefa hinum
og þessum aðilum umsagnir,
kaus að líta á beiðni útvarpsstjóra
sem formlega kæru. Að sjálf-
sögðu er úrskurður í kærumálum
opinber og um hann er fjallað í
fjölmiðlum.
Útvarpsstjórinn virðist þó telja
að hann hafi verið í prívat-
bréfasambandi við siðanefndina.
„Þetta er innanhússmál stofnun-
arinnar, “ sagði hann við blaða-
mann Morgunblaðsins þegar rætt
var við hann um nefndarúrskurð-
inn.
Kári Jónasson fréttastjóri út-
varpsins telur í viðtali við Morg-
unblaðið að það hafi verið álita-
mál hvort nefndin átti að taka
þetta fyrir. Hann segir úrskurð-
inn ómarkvissan og öðru vísi en
aðra úrskurði nefndarinnar.
„Fréttastofan treysti því hins
vegar,“ segir Kári, „að heimild-
armaður hennar væri áreiðan-
legur og ég vil í því sambandi
benda á Waldheim-málið þar
sem ekki finnast skjöl sem sögð
voru vera til.“
Þar sem Ríkisútvarpið hefur í
fréttum oft vitnað í skjal sem á að
sanna að Waldheim vissi meir um
gerðir þýska hernámsliðsins í
Júgóslavíu en hann hefur viljað
vera láta og þetta skjal hefur ekki
enn komið fram í dagsljósið, má
kannski búast við því að útvarps-
stjóri leggi nýja umsagnarbeiðni
fyrir siðanefndina. En þetta eru
víst bara innanhússmál hjá út-
ivarpinu.
Æpandi þögn
í Morgunblaðinu í gær birtist
einnig viðtal við Stefán Jón Haf-
stein forstöðumann dægurmála-
deildar Rásar 2. Þar segir hann
m.a:
„Þetta er slæmt mál fyrir Rtkis-
útvarpið en eftir stendur þó
þrennt: í fyrsta lagi er spurning
hvort íslensk yfirvöld hafi farið
fram á það við bandarísk að við-
hafa sérstaka leynd um skjöl sem
varða ísland. I öðru lagi höfum
við engar svipaðar reglur og gilda
íBandaríkjunum um upplýsinga-
skyldu stjórnvalda. í þríðja lagi
hafa margir helstu fjölmiðlar
landsins, sem létu umrætt mál til
sín taka, þagað himinhrópandi
þögn um uppljóstranir Helgar-
póstsins sem fylgdu í kjölfaríð.
En siðanefndin fjallar ekki um
þögn.“
Já, hvað með skjöl íslenskra
ráðuneyta? Eru þau bara fyrir út-
valda sagnfræðinga? Ætlaði
Steingrímur í alvöru að gera
eitthvað í málinu?
Skjöl koma
í leitirnar
Er hugsanlegt að Tangen hafi
einhvern tíma séð skjal þar sem
getið er um tengsl Stefáns Jó-
hanns við bandarísku leyniþjónu-
stuna?
Helgarpósturinn birti þann 17.
des. s.l. frásögn af samskiptum
Stefáns Jóhanns í mars 1948 við
William Trimble sem var hátt-
settur við bandaríska sendiráðið í
Reykjavík. Án þess að nokkurri
rýrð sé kastað á Trimble eða Stef-
án Jóhann má geta þess að næst-
æðsti maður í bandarísku sendi-
ráði var gjarna (og er kannski
enn) æðsti fulltrúi leyniþjónust-
unnar í viðkomandi landi.
Trimble sendi bandaríska
utanríkisráðuneytinu nákvæmar
skýrslur um spjall sitt við íslenska
forsætisráðherrann. Og þar var
nú ekki töluð nein vitleysan! ís-
lenski forsætisráðherrann var
áhyggjufullur yfir fjölda kom-
múnista í opinberum embættum
og bandaríski fulltrúinn lagði á
ráðin um hverja bæri að reka.
Er hugsanlegt að hjá sumum sé
ekki ýkja mikill áhugi á því að
leiða sannleikann í ljós? Að
mestu varði að menn hugsi sig um
tvisvar áður en þeir opna munn-
inn um ákveðin mál?
í samtali við Morgunblaðið
segir Inga Jóna Þórðardóttir, for-
maður útvarpsráðs:
„Það sem mestu máli skiptir í
þessu sambandi er að menn læri
af reynslunni. “ óp
þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóöfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rit8tjórar: Árni Bergmann, MöröurÁrnason, óttarProppé.
Frótta8tjóri: Lúövík Geirsson.
Blaðamenn: Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Ingibjörg Hinriksdóttir
(íþr.), Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer Svavarsson, Magnfríður
Júlíusdóttir, Magnús H. Gíslason, LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, SigurðurÁ. Friðþjófsson, Stefán Stefánsson(íþr.),
Sævar Guðbjörnsson.
Handrlta- og próf arkalestur: Eiías Mar, Hiidur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: EinarÓlason, SigurðurMarHalldórsson.
Útllt8teiknarar: GarðarSigvaldason, MargrétMagnúsdóttir.
Framkvæmdastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrlfstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýslngar: Unnur Ágústsdóttir, Olga Clausen, Guðmunda Krist-
insdóttir.
Símavarsla: Hanna Ólafsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Bllstjórl: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu-dg afgreiðslustjórl: HörðurOddfríðarson.
Útbreiðsla: G. Margrét Óskarsdóttir.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innhelmtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafurBjörnsson.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:55kr.
Helgarblöð: 65 kr.
Askriftarverð á mánuðl: 600 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJiNN Fimmtudagur 11. febrúar 1988