Þjóðviljinn - 11.02.1988, Blaðsíða 7

Vinnuþrælkunin
er heilsufarsböl
Tala Svavars Gestssonar á Heilbrigðisþingi ífyrri
viku: Heilbrigðiskerfið er ógagnsœtt ogflókið
Svavar Gestsson: Reisum til vegs virðingu fyrir umönnunarstörfunum.
Þegar þú gefur ölmusu þá viti
vinstri höndin ekki hvað sú hægri
gjörir, segirþar. Sannleikskornið
í þessari gömiu speki gildirekki í
stjórnmálum, og áþaðjafntvið
um heilbrigðismál og aðra mála-
flokka; samhengi hlutanna verð-
ur að vera skýrt og ótvírætt.
Mótsagnirnar eru engu að
síður margar í mannlegu samfé-
lagi. Einn daginn eru þannig gef-
in út drög að heilbrigðisáætlun
þar sem manneldisstefna skipar
öndvegi, en daginn eftir gera
sömu aðilar tillögu um að leggja
sama skatt á allar matvörur. Við
ábendingum bregðast ráðamenn
þannig að hafna algjörlega mis-
munandi skattlagningu á neyslu-
vörur, segja að skattarnir eigi að
vera hlutlausir gagnvart neyslu-
vörunum og fella tillögur um að
hækka vörugjald á sykri, og um
að fella í staðinn niður gjöld af
grænmeti.
Einn daginn eru haldnar ræður
um nauðsyn þess að stjórnvöld
sýni sjálfstæði gagnvart EFTA og
Efnahagsbandalaginu, daginn
eftir er aðild okkar að EFTA not-
uð sem röksemd fyrir því að
hækka innlend lyf í verði til við-
skiptamanna almannatrygging-
anna um 100%. En á sama tíma
tróna apótekararnir efstir á
skattalistanum allt í kringum
landið, lyfjaverðlagsnefnd hefur
meira vald en ráðherrann, og al-
þingi gerir ekkert vegna þess að
meðalasalar nota sambönd sín
þar til þess að koma í veg fyrir að
nokkuð sé gert í málinu.
Einn daginn er því haldið fram
að nauðsynlegt sé að þjóðin uggi
að sér sjálf og hver maður sinni
betur heilsu sinni, en daginn eftir
er lagður söluskattur á heilsurækt
sem ekki er stunduð innan veggja
íþróttafélaga. Þó ber að viður-
kenna að enn hefur ekki verið
lagður söluskattur á dans-
kennslu.
Einn daginn er því haldið fram
af nefnd sem fjallaði um opinbera
stefnumótun í áfengismálum að
draga beri úr aðgengi að áfengi.
Annan daginn er flutt frumvarp á
alþingi um að hella bjór yfir
landsmenn eins og í heilsubótar-
skyni. Og nokkrir útverðir
heilbrigðisþjónustunnar krefjast
þess í krafti læknisfræðinnar að
sala á bjór og framleiðsla bjórs
verði heimiluð hér á landi.
_ Til að fylgjast með þessari tvö-
feldni í opinberri umræðu þarf
vandaða fjölmiðla sem veita að-
hald og benda á tvískinnunginn.
Og þá er ég kominn að öðrum
vanda heilbrigðiskerfisins: Það er
svo flókið að það er erfitt að fá
um það opinbera umræðu af ein-
hverju viti.
Kostnaðaraðferðir í heilbrigð-
isþjónustunni eru svo margar að
enginn hér inni getur talið þær
upp án þess að fletta upp í
bókum. Kerfið er ógagnsætt og
flókið. Á einum stað er okkur til
dæmis sagt að launataxtar lækna
séu lágir, en svo kemur í ljós við
nánari athugun að sömu menn
reka stofur úti í bæ þar sem er
opinn krani á fjárstreymi frá rík-
issjóði án þess að ríkisendurskoð-
unin einu sinni komist í gögnin.
Eins er það með almannatrygg-
ingarnar: þar eru bótagreiðslur
oft flóknar og ákvarðanir undar-
lega óljósar. Stundum kemur
„kerfið“ fram eins og þar sé að-
eins starfað eftir hárnákvæmum
reglum sem útilokað sé að hvika
frá. Annars staðar fréttist af
dæmum um ákvarðanir sem
flokka verður undir geðþóttaák-
varðanir.
Stundum er svo að sjá sem rík-
issjóði séu útbærar hundruð milj-
óna króna, en hinn daginn er því
neitað staðfastlega að hækka
sjúkradagpeninga sem nú eru 11-
12 þúsund krónur á mánuði og
myndu ekki kosta ríkissjóð
neinar verulegar upphæðir, til
dæmis ekki nema brot af því sem
kostaði að reisa flugstöð sem auk
alls annars er heilsuspillandi.
Því er haldið fram að það verði
að leggja á matarskatt til þess að
vernda velferðarkerfið. Aldraðir
verði að borga matinn hærra
verði til þess að unnt sé að greiða
þeim ellilífeyri. Þá er komið að
einum þætti ákvarðana í
heilbrigðismálum sem allt of
sjaldan er fjallað um: það er sá
þáttur sem lýtur að heilsu fólks
utan sjúkrastofnana og heilsu-
gæslustöðva. Við tölum um
sparnað í heilbrigðisþjónustunni,
en gleymum því að ákvarðanir úti
í þjóðfélaginu hafa meiri áhrif á
heilsufar fólks en samanlagðar
heilbrigðisstéttirnar geta gert:
Ákvörðun um lág laun er
Ávarp Svavars Gests-
sonar á Heilbrigöisþingi
áföstudaginnvar, en
þarvarfjallaöumís-
lenska heilbrigöisáætl-
un. Nánarveröursagt
fráþinginuíblaöinuá
morgun.
ákvörðun um að lengja vinnutím-
ann. Lengri vinnutími þýðir að
lokum lakara heilsufar, andlegt
eða líkamlegt eftir atvikum, og
lengri vinnutími þýðir aukinn
þrýsting á stofnanir vegna aldr-
aðra svo dæmi sé nefnt.
Ég tel hinn langa vinnutíma á
íslandi heilbrigðisvandamál
númer eitt. Heiibrigðisþingið
mætti mín vegna gera eina álykt-
un: um að ná vinnutímanum á
íslandi niður í það sem eðlilegt er
talið og mannsæmandi með
grannþjóðum okkar. Þessa bar-
áttu á íslandi mætti gjarnan
tengja árinu 2000.
Jafnframt er það heilbrigðis-
mál hvernig laun heilbrigðisstétt-
anna eru. Hvað ætli það séu
margar konur sem vinna í
heilbrigðiskerfinu fyrir um eða
innan við 40 þúsund krónur á
mánuði og hafa þó fyrir sér og
börnum einar að sjá? Við ársup-
gjör ríkisspítalanna fyrir árið
1987 kemur í ljós að ófaglærðu
starfsfólki sjúkrahúsanna fækkar
af því að heiibrigðisþjónustan
getur ekki keppt við verslunina
um vinnuafl.
Og innan heilbrigðiskerfisins
er vaxandi flótti frá sjúklingunum
yfir í pappírinn. Og þar er líka
hróplegur launamismunur. En
þar eru takmarkaðir fjármunir til
skiptanna og ef við viljum launa-
jöfnuð þá verður að lækka tekj-
urnar á þeim allra hæstu til þess
að hækka laun hinna lægst
launuðu.
Þetta er annað heilbrigðisþing-
ið sem haldið er. Ég fagna því að
heilbrigðisþing er kallað saman.
Þrátt fyrir allt eru drög að ís-
lenskri heilbrigðisáætlun gagn-
legur umræðugrundvöllur. Fram-
haldið þarf að verða ákvörðun al-
þingis, ríkisstjómar, heilbrigðis-
stéttanna og þjóðarinnar allrar,
um nýja heilbrigðisstefnu.
Ákvörðun um íslenska
heilbrigðisáætlun þar sem hægri
höndin veit hvað sú vinstri gjörir,
þar sem ákvarðanir í efna-
hagsmálum eða kjaramálum
brjóta ekki niður heilsufar. í
endanlegri heilbrigðisáætlun þarf
að gera glögga grein fyrir því
hvað hlutimir kosta. Þar þarf að
taka af skarið um launajöfnun
innan heilbrigðiskerfisins og
mannsæmandi laun, einnig fyrir
þá sem vinna oft erfiðustu störfin
sem nú eru vanmetin.
Þar þarf að reisa til vegs virð-
ingu fyrir umönnunarstörfum
þannig að heilbrgiðisþjónustan
þurfi ekki að líða fyrir þenslu
verslunarinnar.
Þar þarf að taka af skarið um
afstöðu heilbrigðisgeirans til
vinnuþrælkunar.
Þar þarf að kveða upp úr með
aðgerðir úti í þjóðfélaginu sem
bæta heilsuna, en þar verða
heilbrigðisyfirvöld líka að þora
að hafa skoðanir á því sem spillir
heilsunni, eins og bjórmálinu og
matarskattinum.
Þar þarf að skýra kostnaðar-
leiðir heilbrigðiskerfisins.
Þar þarf að kveða upp úr með
nýja stefnu í tannverndarmálum
þar sem tannlækningar verði
hluti af heilbrigðiskerfinu.
Og þar þarf að taka upp ein-
faldara almannatryggingakerfi
með skýrari boðleiðum þar sem
einokunarvöld einstakra lækna
víkja fyrir nútímalegum lagaá-
kvæðum.
Fimmtudagur 11. febrúar 1988 ÞJÓÐVILJiNN - SÍÐA 7