Þjóðviljinn - 09.03.1988, Blaðsíða 11

ERLENDAR FRETTIR
Pólland
Námsmenn
minnast
uppþota
r
Igær sló í brýnu milli sveita
öryggislögreglu og námsmanna
í Kraká, hinni öldnu fyrrum höf-
uðborg í sunnanverðu Póllandi.
Háskólanemar fóru í mótmæla-
göngur í fjórum borgum hið
minnsta í gær til þess að minnast
tvítugra námsmannaóeirða.
Þann 8da mars árið 1968 réðust
kylfusveinar ráðamanna til at-
lögu við námsmenn úr Varsjárhá-
skóla þar sem þeir gengu um göt-
ur í mótmælaskyni við íhaldssemi
forystumanna kommúnistaflok-
ksins. Þetta var á tímum „vorsins
í Prag“ og námsmannauppþota á
Vesturlöndum; allir málsmetandi
menn þráðu umbætur og frelsi.
En þáverandi ieiðtogi Pól-
verja, Wladyslaw Gomulka, var
ekki í þeirra hópi. Átökin í Var-
sjá leiddu til stríðsástands í pól-
skum háskólabæjum en að endi-
ngu báru valdahafar hærra hlut
frá viðureigninni og mýldu náms-
menn.
„Galdrabrennur" sigldu í
kjölfarið. Fjölmiðlar landsins
kostuðu kapps um að sá tor-
tryggni og ótta í garð mennta-
manna og gyðinga en þeir voru
sakaðir um „ópólskt" athæfi.
Mikill fjöldi háskólamenntaðra
manna var rekinn frá störfum og
allt að 20 þúsund gyðingar fluttu
af landi brott.
Að sögn sjónarvotta kröfðust
námsmennirnir í Kraká þess að
stjórnin í Varsjá heimilaði starf-
semi óháðra samtaka þeirra,
NZS. Þeir greindu ennfremur frá
því að þrír mótmælendur hefðu
slasast af völdum kylfuhögga og
um 100 verið teknir höndum.
Þeir hefðu verið hinsvegar endur-
heimt frelsi sitt eftir skamma
hríð.
Reuter/-ks.
„Pridjudagurinn mikli“
Jackson og Bush
sigurstranglegir
Þegar fyrstu tölvuspár voru gerðar hcyrinkunnar í gærkveldi í fork-
osningunum bandarísku mátti vera Ijóst að repúblikaninn og vara-
forsetinn George Bush hafði hvarvetna mikið forskot á sína keppinauta
en hinsvcgar virtust demókratar ætla að skipta sinni köku í nokkrar
sneiðar.
Samkvæmt spám þriggja sjónvarpsstöðva kann sá sögulegi atburður
að hafa gerst að blökkumaður sigri í prófkjöri Demókrataflokksins í
tveim fylkjum. Þær spá Jesse Jackson sigri í Georgíu og Virginíu,
Mikael Dukakis í Flórídu og Albert Gore í Kentucky.
Þeir mega vel við una. Jesse Jackson og George Bush.
Nikaragva
Kippt í Kontraspottann
Enn þyrla leiðtogar Kontralið-
anna upp moldviðri til þcss að
koma í veg fyrir framgang friðar-
áforma í Mið-Ameríku. I gær
sögðust þeir ekki ætla að mæta til
viðræðna við fulltrúa ríkisstjórn-
arinnar í Managva um vopnahlé
en þær áttu að hefjast í suður-
hluta Nikaragva í dag. Kváðust
þeir þurfa lengri tíma til undir-
búnings og umþóttunar.
Það var Daníel Ortega, forseti
Nikaragva, sem bauð fulltrúum
málaliðanna til þessara viðræðna
og vildi að þær fjölluðu umfram
annað um vopnahlé, enda væri
það eðlilegt fyrsta skref til að
sætta aðila sem borist hafa á ban-
aspjót í fjöldamörg ár. Hann
braut odd af oflæti sínu með því
að fallast á að fundurinn færi
fram í Nikaragva en það er kunn-
ara en frá þurfi að segja að
Kontraliðar hafa ekki unnið og
haldið svo miklu sem lófastórum
bletti af því landi. Að auki hafði
Oretga fengið forseta Samtaka
Ameríkuríkja (OAS) til þess að
gæta þess að allt færi skikkanlega
fram á fundi fjendafylkinganna.
Palestína
Ovinir okkar
em nasistar
Shamir við sama heygarðshornið
Að minnsta kosti tveir Palest-
ínumenn létu lífið á herteknu
svæðunum við ísrael í gær. Yitz-
hak Shamir forsætisráðherra
flutti dramatíska ræðu við útför
þriggja landa sinna er létu lífið í
árás palcstínskra skæruliða í
fyrradag og sagði „andstæðinga
Israelsríkis haldna samskonar
gyðingahatri og nasistar.“
Á herteknu svæðunum, bæði á
vesturbakka Jórdanár og Gaza-
svæðinu, efndu Palestínumenn til
mikilla mótmæla í gær og virtust
tvíefldir eftir atburðina í fyrra-
dag. Til mikilla átaka kom í bæn-
um Ramallah á vesturbakkanum
og nærliggjandi þorpum.
Átökin í Ramallah hófust þeg-
ar ísraelskir hermenn skutu tára-
gasi og gúmmíkúlum að kröfu-
göngu kvenna sem farin var í til-
efni alþjóða baráttudags þeirra.
Læknar við sjúkrahús bæjarins
greindu frá því að skömmu eftir
hádegi hefði hópur manna komið
þangað frá þorpinu Mazraá Al-
Sharqijeh með lík 28 ára gamals
manns. Hann hafði verið skotinn
í hjartastað. Sögðu sjónarvottar
ísraelska dáta hafa orðið honum
að aldurtila.
Lík annars Palestínumanns
fannst í flóttamannabúðum
skammt frá Jeríkó. Hafði hann
verið bundinn bæði á höndunt og
fótum og barinn til bana. Að sögn
ísrelsku herstjórnarinnar voru
það landar þessa manns sem
drápu hann sökum þess að hann
starfaði í ísraelsku lögreglunni.
fbúar þorps eins á vesturbakk-
anum staðhæfðu í samtölum við
fréttaritara Reuters að ísraelskir
landræningjar hefðu myrt 42 ára
gamlan mann í gær. Hefðu þeir
brunað inní þorpið í bíl og hafið
skothríð án sjáanlegs tilefnis ann-
ars en að drepa einhvern Palest-
ínumann.
Yitzhak Shamir forsætisráð-
herra var í gær viðstaddur útför
þriggja landa sinna, fólksins sem
palestínskir skæruliðar myrtu í
fyrradag. Einsog búast mátti við
misnotaði hann athöfnina til þess
að réttlæta eigin morð og hryðju-
verk.
Hann beindi orðum sínunt að
„andstæðingum Ísraelsríkis" (en
svo nefnir hann andstæðinga nú-
verandi valdhafa í Jerúsalem) og
sakaði þá um nasískar ofsóknir á
hendur gyðingum. „Vegna þess
verðum við Israelsmenn, Isra-
elsríki, að auka baráttuna gegn
hryðjuverkastarfsemi og uppræta
hana með öllu.“
Reuter/-ks.
Kontraliðarnir sögðust ætla að
mæta en í gær söðluðu þeir
skyndilega um. Fyrst þyrfti að
ákveða umræðuefni og áherslur.
Það væri blátt áfram nauðsynlegt
að viðræðurnar færu fram í höf-
uðborginni og fleira og fleira.
Allt augljósar málalengingar.
enda læddist sá grunur að frétta-
skýrendum í gær að málaliðarnir
gengju á bak orða sinna að fyrir-
mælum yfirmanna sinna í Hvíta
húsinu.
Fulltrúar stjórnvalda í Nikara-
gva vildu ekki tjá sig um málið í
gær. Þó skýrði ónefndur embætt-
ismaður frá því að sáttanefnd
ráðamanna myndi hvað sem
tautaði og raulaði halda til hér-
aðsins þar sem fulltrúar stríðandi
fylkinga höfðu mælt sér mót. Þá
væri í öllu falli ekki hægt að saka
Sandinista um viðræðuslit!
Reuter/-ks.
Bretland/IRA
55
. þeir em hættir
að taka fanga“
N
ú er komið á daginn að IRA
félagarnir þrír, sem breskar
öryggissveitir skutu til bana á Gí-
braltar á sunnudaginn, voru ekki
með neina sprengju í fórum sín-
um.
Breskir lögreglubroddar höfðu
í fyrstu látið að því liggja að
þrentenningarnir hefðu verið
vopnaðir og með gnægð sprengi-
efna undir höndum þegar þeir
voru skotnir. Skömmu síðar
viðurkenndu þeir að írarnir
hefðu verið vopnlausir er þeir
stigu út úr bifreiðunt sínum og
voru vegnirúrlaunsátri. Igær ját-
uðu þeir síðan að sagan um
sprengjuna hefði verið spunnin
upp út frá líkum og getgátum því
þrátt fyrir „mikla leit“ hefði eng-
in vítisvél fundist!
í sama mund og breskar örygg-
issveitir héldu áfram „dauðaleit"
að Gíbraltarsprengjunni kváðu æ
fleiri stjórnmálamenn sér hljóðs
á Bretlandi og í írska lýðveldinu
og létu ýmist í ljós efasemdir um
sennileika skýringa lögreglunnar
eða fordæmdu öryggissveitirnar
fyrir aftökur án dóms og laga.
Ráðamenn í Dyflinni voru
öskureiðir í gær og kröfðust þess
að kollegar þeirra í Lundúnum
legðu fram haldbærar skýringar á
nauðsyn þess að skjóta fólk „...
þegar allar skýrsiur herma að
áhættulaust hefði verið að taka
það höndum."
Stuðningsmenn IRA og fjöldi
annarra norðurískra kaþólikka
mótmæltu aftökununi í fyrrinótt
á götum Belfast. Skarst í odda
með þeim og lögregluþjónum en
ekki er kunnugt um alvarleg
meiðsl. Félagar Sinn Fein, stjórn-
málaarms IRA, þar nyrðra hafa
hótað breskum stjórnvöldum
grimmum hefndaraðgerðum.
Það var sjálfur utanríkisráð-
herra hennar hátignar, sir Geof-
frey Howe, sem viðurkenndi í
þingumræðu í gær að engin
sprengja hefði fundist í bifreið
þremenninganna. Hinsvegar
bætti harin því við, af sínu al-
kunna hyggjuviti, að ef sprengja
hefði verið í bílnum og ef hún
hefði sprungið á hersýningu í gær
þá hefðu mjög margir getaö far-
ist! Einn af foringjum stjórnar-
andstöðunnar, Davíð Owen,
virtist hinsvegar ekki alls kostar
ánægður með heilaspuna ráð-
herrans því hann fór þess á leit
við ráðamenn að þeir létu
rannsóknarnefnd fara ofaní
saumana á málinu.
IRA liðarnir sem skotnir voru
á sunnudaginn voru allir frá
Vestur-Belfast. Einn þeirra, hin
rúmlega þrítuga Mairead Farrell,
var þrátt fyrir ungan aldur orðin
þjóðsagnapersóna á Bretlands-
eyjum.
Hún gekk til liðs við samtök
lýðveldissinna skömmu eftir
„sunnudaginn blóðuga" árið
1972. Þann dag skutu breskir her-
menn 13 kaþólikka til bana en
þeir höfðu unnið sér það til óhelgi
að taka þátt í friðsamlegri mót-
mælagöngu. Farrell var hand-
tekin fyrir sprengjutilræði og sat í
fangelsi í tíu ár. I fangelsinu lét
hún mikið að sér kveða, skipu-
lagði hungurverkfall kaþólskra
kvenna og lagði stund á nám í
stjórnmálafræðum. Nýlega ræddi
hún við blaðantann og lét þessi
orð falla um handtöku sína á átt-
unda áratugnum: „Ég var stál-
heppin þá...nú eru þeir hættir að
taka fanga."
Reuter/-ks.
Filippseyjar
Mannréttindabrot
M
annréttindasamtökin Amn-
esty International gagnrýna
stjórnvöld á Filippseyjum og
vígamenn þeirra harðlega í nýrri
skýrslu. Þar eru nefnd fjölmörg
dæmi morða og grófra misþyrm-
inga á körlum, konum og börnum
og annarra mannréttindabrota
scm réttlætt séu í nafni „baráttu
gegn vopnaðri upprcisn.“
Að sögn skýrsluhöfunda hafa
aftökur meintra uppreisnar-
manna án dóms og laga færst
mjög í vöxt á umliðnu ári eða frá
því um miðbik ársins í fyrra.
„Flestum fórnarlamba er borin
á brýn þátttaka í starfi einhvers
lögmæts vinstriflokks eða að
grunur leikur á að þau hafi
stjórnmálaskoðanir sem ekki eru
böðlunum að skapi. Sumir morð-
ingjanna eru dátar úr stjórnar-
hernum eða lögreglumenn, aörir
eru úr vopnuðum sveitum manna
sem eru í nánum tengslum við
herinn og hafa hlotiö blessun
ríkisstjórnarinnar."
Einsog að ofan er getið eru
nefnd nokkur dæmi í skýrslunni.
Þar er til dæmis sagt frá því að
dátar úr stjórnarhernum hafi
myrt 17 íbúa þorps nokkurs í
Lupao héraði, þar af sex börn, í
febrúarmánuði í fyrra. Fólkið
hafi verið myrt í hefndarskyni
fyrir að skömmu áður hafði her-
flokki verið gerð fyrirsát
steinsnar frá heimabyggð þess.
Skýrsluhöfundar segjast ekki
þekkja nein dæmi þess að hryðju-
verkamenn úr röðum hers eða
lögreglu hafi verið sóttir til saka.
aukinheldur dæmdir, fyrir pólit-
ísk morð eða önnur glæpaverk sín
frá því Kórazón Aquínó hófst til
forsetaembættis fyrir rúmurn
tveim árum.
Reuter/-ks.
Miövikudagur 9. mars 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11