Þjóðviljinn - 29.03.1988, Blaðsíða 8

Kjarnavopnin sem „rata«
Stýriflaugar risaveld-
anna eru ein lúmsk-
ustu ogfullkomnustu
kjarnorkuvopnin.
Búið erað semja um
að taka þœr niður á
meginlandi Evrópu,
en nú fœrist vígbún-
aðurinn á haf út. Þeg-
ar er búið að ákveða
að setja Tomahawk-
flaugar í200 banda-
rísk herskip, og aðeins
er deilt um hvort þeim
verði stjórnað afNató
eða Bandaríkjaher
einum. Þessi vopn eru
ógnun við öryggi ís-
lendinga, og þau eru
enn ekki til umrœðu í
samningum stórveld-
anna. Ætli íslensk
stjórnvöld að standa
við yfirlýsingar um
vígbúnað á sjó hljóta
þau að krefjast
,Jjórðu núlllausnar-
innar“, eyðingar
sjóstýriflauganna
Vigfús Geirdal
skrifar
Kjarnorkuvopnin,
hernaðarbanda-
lögin og ísland
3. grein
Sennilega hefur ekkert kjarna-
vopn orðið jafnumdeilt og
Tomahawk-stýriflaugin.
Ákvörðun Nató 12. desember
1979 um að setja upp 464 flaugar
af þessari gerð í Bretlandi, Hol-
landi, Belgfu, Ítalíu og Vestur-
Þýskalandi, auk 108 Pershing 2
eldflauga í síðastnefnda landinu,
varð hvatinn að einhverri mestu
mótmælahreyfingu sem sögur
fara af. Miljónir manna af ólíkum
stéttum og með ólíkar
stjórnmálaskoðanir fóru út á göt-
urnar í öllum helstu borgum
Vestur-Evrópu og mótmæltu
jafnt fyrirhugaðri uppsetningu
þessara bandarísku vopna sem
sovéskum SS-20 kjarnaflaugum.
Þessari baráttu lauk sem kunnugt
er með því að risaveldin komu sér
saman um að uppræta þessar
flaugar með öllu.
Meðan deilurnar um þessar
flaugar risu sem hæst lýstu þáver-
andi utanríkisráðherra fslands og
fieiri hérlendir stjórnmálamenn
því yfir hvað eftir annað að þeir
væru fyrst og fremst ánægðir með
að þessum vopnum skyldi ekki
komið fyrir í höfunum; það væri
skömminni skárra að koma þeim
fyrir íNatólöndunum fimm. Eng-
ir hlustuðu þegar herstöðvaand-
stæðingar reyndu að vekja at-
hygli á því að óháð Natóflaugun-
um áformuðu Bandaríkin að
framleiða þúsundir stýriflauga
sem komið yrði fyrir í kafbátum,
herskipum og flugvélum.
Villandi
umfjöllun
Það var ekki fyrr en í fyrravor
sem athyglí fslendinga var vakin
á því að til stæði að koma fyrir
kjarnorkustýriflaugum hér í
höfunum umhverfis landið - er
Weinberger, þáverandi varnar-
málaráðherra Bandaríkjanna,
skýrði frá því að hugsanlega
mætti setja stýriflaugar í Atlants-
hafi undir herstjórn Nató í Evr-
ópu eftir að INF-samningurinn
hefði verið gerður.
Fréttaumfjöllun um þetta mál
hefur hins vegar verið mjög vill-
andi. Samkvæmt henni mætti
ætla að hér sé aðeins um óljósa
hugmynd að ræða sem ólíklegt sé
að verði framkvæmd, það er
stýriflaugum verði ekki komið
fyrir í Atlantshafi ef ekki næst
samstaða um það í Nató.
Staðreyndin er hins vegar sú að
hér er um að ræða vopn sem þeg-
ar er byrjað að koma fyrir í höf-
unum. Málið snýst um það hvort
kjarnorkustýriflaugar þœr sem er
verið að koma fyrir í Norður-
Atlantshafi eigi að vera undir
stjórn yfirmanns Natóherja í Evr-
ópu eða áfram undir stjórn æðsta
flotaforingja Atlantshafsflota
Bandaríkjanna eins og upphaf-
lega var ráðgert.
Fyrsta stýri-
flaugin — V-1
flaug Hitlers
Stýriflaugar eru nánast ekki
annað en ómannaðar sprengi-
flugvélar sem hafa innbyggðan
stýribúnað og fljúga fyrir eigin
vélarafli í átt að fyrirfram
ákveðnu skotmarki. Þær rekja
uppruna sinn til loka síðari
heimsstyrjaldar; fyrsta stýri-
flaugin var V-1 flaug Hitlers.
Bandaríkjamenn framleiddu
nokkrar gerðir stýriflauga
snemma á sjötta áratugnum en
þær þóttu óhentugar og voru svo
ónákvæmar að þær áttu til að
lenda í rangri heimsálfu.
Þær voru því fljótlega teknar úr
notkun og eftir það lögðu Banda-
ríkin Iitla sem enga áherslu á
framleiðslu stýriflauga allt til árs-
ins 1968 að byrjað var að þróa
skammdræga flaug af Harpoon
gerð sem ætlað er að granda
skipum og er skotið ýmist úr
skipum eða flugvélum.
Sovétmenn hafa hins vegar
lengi átt í fórum sínum skamm-
drægar stýriflaugar eins og til
dæmis þá sem lenti í Enarevatni í
Finnlandi í byrjun árs 1985. Þess-
ar sovésku flaugar hafa þó til
skamms tíma átt næsta fátt sam-
eiginlegt með Tomahawk-
stýriflaugum nema ef til vill nafn-
ið, en Sovétmenn munu þó vera í
þann veginn að taka í notkun
stýriflaugar sem eiga að draga
álíka langt og Tomahawk-
flaugarnar og vera búnar svipuð-
um stýribúnaði. Fréttir hafa bor-
ist af því að ætlunin sé að þessar
flaugar taki við hlutverki SS-20
flauganna eftir að þær hafa verið
upprættar.
Tomahawk
Það var árið 1972 sem banda-
ríski sjóherinn byrjaði að þróa
Tomahawk-stýriflaugina og ári
síðar hóf flugherinn að þróa sams
konar flaugar sem skotið yrði úr
langdrægum sprengiþotum að
skotmörkum á landi. Það var hins
vegar fyrst árið 1977 að ákveðið
var að þróa afbrigði af
Tomahawk-stýriflauginni til að
skjóta af hreyfanlegum skot-
pöllum á landi, eins og þær sem
Nató ákvað síðan að skyldi kom-
ið fyrir í Vestur-Evrópu.
Alls er gert ráð fyrir að fram-
leiða um það bil 4000
Tomahawk-stýriflaugar til að
skjóta úr hafi; Boeing verksmiðj-
urnar hafa það verkefni að fram-
leiða 1700 stýriflaugar til að
skjóta úr lofti. Til samanburðar
má nefna að aðeins átti að fram-
leiða 560 landstýriflaugar.
Allar loftstýriflaugarnar verða
með kjarnaoddum en sjóstýri-
flaugarnar skiptast í þrjár gerðir:
758 flaugar sem verða búnar 5 til
150 kílótonna kjarnaoddum og
ætlað er að skjóta á hernaðarlega
mikilvæg skotmörk í landi, 2643
flaugar með hefðbundnum
sprengioddum sem einnig eru
ætlaðar gegn skotmörkum í
landi, og að síðustu 593 flaugar
með hefðbundnum sprengi-
hleðslum sem ætlað er að granda
óvinaskipum.
Bylting
í sjóhernaði
Reagan Bandaríkjaforseti hef-
ur lengi haft sérstakt dálæti á
stýriflaugum - aðallega vegna
þess að það lætur vel í eyrum að
tala um þær sem hægfara vopn
vegna þess að þær fara með svip-
uðum hraða og farþegaþotur, 900
km á klst. Eiginleikar þeirra fe-
last hins vegar í því að þær geta
ferðast 2500 kílómetra vegalengd
í 15 til 30 metra hæð frá yfirborði
jarðar og þannig komist óséðar
fram hjá ratsjáreftirliti andstæð-
ingsins. En jafnvel þótt þær birt-
ust á ratsjárskjám eru þær svo
fýrirferðarlitlar (6 metra langar
og 50 sentímetrar í þvermál) að
næsta ómögulegt er að greina þær
frá sjófuglum.
Tölvustýrður stjórnbúnaður
Tomahawk-flaugar er á stærð við
lítið sjónvarpstæki. Hann er
meðal annars mataður með ná-
kvæmum hæðarlínukortum sem
stöðugt eru borin saman við
landslagið fyrir neðan meðan
flaugin er á ferð. Þetta gerir stýri-
flaugunum kleift að fljúga svona
lágt og tryggir þeim meiri ná-
kvæmni en nokkurt annað kjarn-
avopn hefur til að bera.
Tomahawk-kjarnorkustýri-
flaug á að geta hitt skotmark í
2500 km fjarlægð svo nákvæm-
lega að ekki skeiki nema í mesta
lagi 30 metrum. Þetta er
sambærileg hittni og ef riffilkúlu
væri skotið í auga tarfs af 15 km
færi. Það er því ekki að furða þótt
bandarískir herforingjar státi sig
af því að eiga kjarnavopn sem rati
á karlaklósettið í Kreml.
Því er haldið fram að
Tomahawk-sjóstýriflaugar valdi
byltingu í sjóhernaði. Þeim verð-
ur komið fyrir í nærri 200 her-
skipum - 107 árásarkafbátum, 4
orrustuskipum, 27 beitiskipum
og 60 tundurspillum. Þetta þýðir
að hægt er að skjóta kjarnavopn-
um á Sovétríkin úr öllum áttum
og hægt er að hóta notkun banda-
rískra kjarnavopna í öllum
heimshornum.
Skotpallarásjó;
úr 15 í 200
John Lehman fyrrverandi
flotamálaráðherra Bandaríkj-
anna orðaði þetta á þennan hátt:
„Þetta mun gera það gríðarlega
flókið og erfitt fyrir Sovétmenn
að ákveða skotmörk. Þeir þurfa
nú að hafa jafnmiklar áhyggjur af
tundurspilli og flugmóðurskipi
vegna hugsanlegra árásarað-
gerða. “ Tundurspillir suður af ís-
landi getur nú skotið stýriflaug á
skotmark norður á Kolaskaga og
herskip undan ströndum Italíu
getur skotið stýriflaug á Kreml.
Með öðrum orðum: bandarísk-
um skipum sem geta gert afdrif-
aríkar árásir á sovéskt landsvæði
Svokallað Tercom-kerfi sér stýriflaugunum fyrir nákvæmri leiðsögn að skotmarki eftir hæðarlínum og
segulsviöi, sem tölvubúnaður ber saman við aðstæður á lágfluginu.
HEIMURINN
7
8 SlÐA - ÞJÓÐVIUINN Þriðjudagur 29. mars 1988