Þjóðviljinn - 01.05.1988, Blaðsíða 4

SUNNUDAGSPISTILL
AHYGGJUR AF
Nokkrir
punktar í
tilefni
dagsins-
og nýlegs
fundarum
launa-
misréttið í
þjóð-
félaginu
Það er alltaf verið að kalla
verkalýðshreyfinguna,
launafólkið, til ábyrgðar. Bæði
hér á íslandi og annars stað-
ar. Menn eru hvattir til að sýna
hófsemi í kaupkröfum. Ann-
arsmuniillafarafyrir
heildinni. Annars verði ekki
hægt að gera neitt fyrir lág-
launafólkið (eitt af lögmálum
nútímastjórnmála í okkar
hluta heims er það, að allir
segja það brýnt og þarft að
gera eitthvað fyrir láglauna-
fólk). Annars fari verðbólgan
aftur úr böndum (ísland).
Annars verði ekkert hægt að
aðhafast gegn fjöldaatvinnu-
leysi (Bretland, Danmörk).
Ábyrgð á eina hlið
Verklýðshreyfingin er þá oftar
en ekki í erfiðri klemmu. Hún
reynir sitt besta til að vera ábyrg.
Hún hugsar um heildina þótt aðr-
irgeri þaðekki. En hvað fær hún í
staðinn? Það vill einatt verða
fjandi lítið. Stóru málin halda
áfram að vera óleyst (fjárfesting-
arævintýrin, atvinnuleysið,
skuldasöfnun til framtíðarinnar).
Það tekst kannski að slá eitthvað
á verðbólguna þrálátu. En herk-
ostnað allan af þeim árangri bera
launamenn. Eins víst að um leið
hafi hinir ríku orðið enn ríkari
Eins víst líka að burst hafi verið
dregin úr nefi verklýðshreyfing-
arinnar. Til dæmis með bráða-
birgðalögum og öðrum aðgerð-
um ríkisvaldsins gegn fólki í vinn-
udeilum.
Afleiðingin er sú, að „hinn al-
menni maður“ sem oft er vitnað
til, verður þreyttur á öllu saman.
Kapítalistum, ríkisstjórn og verk-
lýðshreyfingu. Og þó einkum og
sérílagi öllum þeim kröfum um
ábyrgð sem sífellt er beint að
honum mitt í öllu flottheitabruðli
þeirra, sem skammta sér laun
sjálfir og þó einkum og sérílagi
skatta.
Hinn frjálsi
launaslagur
Hvað á þá að gera? Hvetja
menn til þess að þeir sláist hver
um sig sem harðast fyrir hærra
kaupi?
Það getur svosem vel verið að
margir komist að þeirri niður-
stöðu fyrir sjálfa sig. Og er
reyndar ekkert eðlilegra eins og
allt er í pottinn búið. Því er nú
verr og miður. Því miður, segjum
við sem sósíalistar reynum að
vera - vegna þess að slík „frjáls
launamyndun" boðar ekkert gott
fyrir þann dýrgrip sem svo erfitt
reynist að varðveita og heitir
samstaða fólksins. Solidarnosz á
pólsku - og fleiri málum.
Ef menn gefa alla samstöðulist
upp á bátinn, þá geta þeir búist
við þrem vandamálum. f fyrsta
lagi gefa menn þá „lögmáli frum-
skógarins“ lausan tauminn - þeir
sterkustu lifa af. Það þýðir, að
þeir hópar launamanna sem eru í
sterkastri stöðu fyrir, geta haldið
áfram að bæta laun sín og að-
stöðu. Þar með verða þeir að
einskonar yfirstétt í hópi launa-
manna, meðan aðrir verða að
láta sér nægja mun rýrari laun -
um leið og þeir sömu eiga það í
vaxandi mæli á hættu að missa
atvinnuna. Eins og vitanlega hef-
ur gerst víða um lönd þar sem
langvarandi fjöldaatvinnuleysi
hefur gert stórt strik í alla kjara-
baráttu.
Tvíbentur vöxtur,
skuldasúpa
Annar vandinn er máski af því
tagi, að hann kemst enn ekki inn
á áhyggjusvið nema fárra manna.
Hann er sá að betra líf er tengt við
meiri neyslu, án þess að nokkur
hafi áhyggjur af því um hvaða
neyslu er að ræða og hvað hún í
rauninni kosti. Þessi þróun gerir
ráð fyrir því, að því meir sem til er
af öllum hlutum þeim mun betra
- og þá láta menn lönd og leið
afleiðingar þess arna fyrir um-
hverfi mannsins, jafnt í frístund-
um hans sem í vinnunni. Þessi
mál eru að sjálfsögðu miklu ofar
á baugi í grónum og þéttbýlum og
ofmenguðum iðnríkjum en á ís-
landi, en samt er er hér um að
ræða hluti sem við komumst ekki
hjá að vita af.
í þriðja lagi: hugsi menn um
það eitt að allir auki sinn kaup-
mátt þá eru menn að öðru
óbreyttu að stefna á enn meiri
skuldir við útlönd. Og slík
óráðsía er náttúrlega
skammgóður vermir: við erum að
búa til skuldabyrðar af því tagi
sem senn fara að éta upp mikinn
hluta útflutningstekna í vöxtum
einum (af þessu eru ótal dæmi að
varast). Og vinstrimenn gætu
haft það í huga í leiðinni, að með
mikilli skuldasöfnun skerðist
efnahagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar, sterk kapítalísk ríki og
ríkjablakkir ná á okkur kverka-
taki: hægt mun að festast bágt
mun úr að víkja.
Á málfundi
um launamisrétti
Eitt er víst: hér á landi er vandi
sá sem fyrst var nefndur: sundr-
ungin, launamisréttið, kominn á
dagskrá með óvenju sterkum
hætti. Menn hafa ekki í langan
tíma haft spurn af annarri eins
samstöðu um þetta hér: launa-
misréttið fer vaxandi og við það
verður ekki unað. Undir þetta
tóku allir þeir sem létu til sín
heyra á borgarafundi sem Mál-
fundafélag félagshyggjufólks hélt
á þriðjudagskvöldið. Málhildur
Sigurbjörnsdóttir verkakona í
Granda og Martha Friðriksdóttir
í VR lýstu þeim vítahring sem
láglaunafólk eigrar í á milli mik-
illar vinnu og svefns og uppsker
það að hafa öngvan tíma til ann-
ars og svo öryggisleysi. Málhildur
kemur frá vinnustað þar sem ver-
ið var að segja upp nær helmingi
starfsfólks, Martha fékk uppsögn
á dögunum vegna þess að fjöl-
skylduaðstæður leyfðu ekki að
hún breytti um vinnutíma eins og
krafist var. Landlæknir minnti á
vinnuþrælkun sem heilsufars-
vanda og séra Árni Pálsson á vax-
andi andlega vanlíðan fólks. Og
þar fram eftir götum. Þetta leiðir
til þess að á íslandi eru að verða
til þrjár stéttir - hátekjufólk,
millistétt og láglaunafólk, sagði
Málhildur. Þær hafa vissulega
alltaf verið til en ummælin benda
til þess að menn taki miklu betur
eftir þessu en fyrr.
Good luck,
sagði Albert
Stundum er um kjaramisrétti
talað eins og um hvert annað
náttúrulögmál sé að ræða sem
enginn fær neitt gert við - þótt
allir vilji vel (samanber það sem