Þjóðviljinn - 07.05.1988, Blaðsíða 6

SÓKNARSIEFNAN STÓREYKUR
„Hernaðarlegt mikilvægi ís-
lands stóreykst við það að Banda-
ríkin og Nató ætla að sækja 2800
km norður að Kolaskaga. ísland
er það bakland, sú „viðspyrna“
sem þessi herafli þarf ef hann á að
geta sótt svona langt norður, ann-
ars yrðu aðdráttarleiðir of lang-
ar. Það er því við því að búast að
Sovétmenn leggi enn meiri
áherslu en áður á að eyða helstu
hernaðarmannvirkjum hér á
landi með efna- eða kjarnavopn-
um.“
Sóknarstefnan á höfunum hef-
ur alla tíð verið umdeild og þá
ekki síst meðál Bandaríkja-
manna sjálfra. Bandarískir flota-
foringjar hafa margir orðið til að
gagnrýna stefnuna. Þótt sóknar-
stefnan sé miðuð við hernað með
hefðbundnum vopnum óttast
margir að hún stórauki hættuna á
að stigið verði yfir kjarnorku-
þröskuldinn.
James Watkins tekur það sér-
staklega fram að ef tekst að eyða
langdrægum eldflaugakafbátum
Sovétmanna þá muni kjarnorku-
jafnvægið snúast Bandaríkjunum
í hag þannig að Sovétmönnum
skiljist að betra sé að ganga að
„friðarskilmálum“ Bandaríkj-
anna en huga að frekari stig-
mögnun átakanna. Þetta er
eitthvert allra umdeildasta atriði
sóknarstefnunnar.
Árás á kafbáta
yrði svarað
Vígbúnaðarsérfræðingar eins
og William Arkin telja þvert á
móti að ef endurgjaldsvopnum
Sovétmanna er alvarlega ógnað
skapi það slíkan þrýsting að Sov-
étmenn muni skjóta kafbáta-
flaugum sínum á Bandaríkin
fremur en að missa þær.
í þessu sambandi er vert að
hafa tvennt í huga. (1) Átök þessi
fara fram við aðstæður (undir ís)
þar sem fjarskiptasamband við
stjórnstöðvar í landi er nær úti-
lokað og byggjast því að mestu
leyti á ákvörðunum kafbátastjór-
anna sjálfra. Hvers konar
ákvörðun tekur yfirmaður kaf-
báts sem telur verulega hættu á
því að bát hans verði sökkt? (2)
Vigfús
Geirdal
skrifar
Kjarnorkuvopnin,
hernaðarbandalögin
og ísland
5. grein
(Fyrri hluti greinarinnar
birtist í gær,
föstudag)
Sovéskur kafbátur af þeirri gerð sem í
Bandaríkjunum hefur verið skírð
„Typhoon" og ber 20 kjarnaflaugar.
Hvað gerir skipstjóri slíks báts ef
hann lendir í þeirri úlfakreppu sem
stefna Lehmans og félaga gerir ráð
fyrir?.
Langdrægar kafbátaflaugar eru
að vísu aðeins fjórðungur lang-
drægra kjarnavopna Sovétmanna
en þær hafa hins vegar kostað
þrefalt meira en allar sovéskar
Íandeldflaugar, sprengjuflugvél-
ar og stýriflaugar til samans! Er
sennilegt að Sovétmenn láti eyða
fyrir sér þessum dýrmætu vopn-
um án þess að þeir reyni sjálfir að
koma einhverjum þeirra í lóg?
Menn óttast líka það atriði í
fyrsta áfanga sóknarstefnunnar
sem kalla mætti „fyrri heimsstyrj-
aldarsyndrómið", það er hina
miklu liðsflutninga sem eiga sér
stað áður en vopnuð átök hefjast,
t.d. flutninga Iandgönguliða til
Noregs en þó enn frekar ferðir
bandarískra árásarkafbáta
norður undir Kolaskaga. f stað
þess að slíkar ráðstafanir fæli
andstæðinginn frá því að leggja út
í átök gæti farið eins og í ágúst
1914 að menn missi stjórn á at-
burðarásinni og styrjöld hefjist.
Bandaríski öldungadeildar-
þingmaðurinn Samuel Nunn, nú-
verandi formaður hermálanefnd-
ar öldungadeildarinnar, kallar
það heimsku að ætla að sigla flug-
móðurskipum upp að ströndum
Sovétríkjanna í því skyni að gera
árás á eitthvert hernaðarlega
mikilvægasta svæði þeirra. Hann
telur að sá gríðarlegi hernaðar-
máttur sem þarna safnast saman
og sú ógnun sem af honum stafar
séu þess eðlis að Sovétmenn
myndu ekki standast freistinguna
að beita gegn honum kjarna-
vopnum.
Er sóknarstefnan
sjálfsmorðsflan ?
William S. Lind, virtur banda-
rískur vígbúnaðarsérfræðingur,
birti grein í tímariti bandarísku
flotamálastofnunarinnar, Proce-
edings, í febrúar á þessu ári þar
sem hann gengur svo langt að
kalla sóknarstefnuna sjálfs-
morðsflan. Gagnrýni hans er að
mörgu leyti hin sama og nefnd er
hér að framan. Hann telur að
með þessari stefnu sé tekin alltof
mikil áhætta. Stefnan geti með
engu móti kallast sjálfstæð sjó- og
strandhernaðarstefna (maritime
strategy) heldur sé hún aðeins
angi af hefðbundinni hernaðar-
stefnu Bandaríkjanna og Nató á
meginlandi Evrópu-.
Lind segir að stefnan feli ekki
aðeins í sér stóraukna hættu á að
gjöreyðingarstríð hefjist milli
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna
heldur dregur hann stórlega í efa

-
að bandarískir árásarkafbátar
geti ráðist á sovéska kafbátaflot-
ann þar sem hann er sterkastur
fyrir og unnið sigur. í kafbáta-
hernaði undir ís og á sovéska
landgrunninu eru tæknilegir yfir-
burðir bandarísks gagnkafbáta-
hernaðar úr sögunni og því telur
Linn að átökunum geti alveg eins
lokið með því að sovéskir kafbát-
ar eyði megninu af bandarísku ár-
ásarkafbátunum og eftir það
verði auðvelt fyrir þá að sökkva
flugmóðurskipunum. Þar með
yrðu Bandaríkin búin að tapa
orrustunni um Atlantshaf og þá
að öllum líkindum Evrópu líka.
Það kæmi síðan í hlut Bandaríkj-
anna að ganga að „friðarskilmál-
um“ Sovétmanna, þ.e.a.s. ef
eitthvað yrði eftir af þessum ríkj-
um.
Lind telur fáránlegt að Banda-
ríkin leggi allan flota sinn og
jafnvel örlög sín að veði fyrir Evr-
ópu.
Áhrif á öryggi
Norðurlanda
Það er mikilvægt að gera sér
grein fyrir hvaða afleiðingar
sóknarstefna Bandaríkjanna og
Nató í Norðurhöfum hefur fyrir
öryggi Norðurlanda. Þeir Le-
hman og Watkins leggja mikið
upp úr því að nauðsynlegt sé að
verja Noreg og til þess að það sé
Hinn 19. mars 1984 mættu þeir
John Lehman, þáverandi flota-
málaráðherra Bandaríkjanna, og
James Watkins aðmiráll, sem þá
var æðsti yfirmaður bandaríska
sjóhersins, fyrir undirnefnd
hermálanefndar öldungardeildar
Bandaríkjaþings til að lýsa hern-
aðarstefnu bandaríska sjóhers-
ins. Þessi yfirheyrslur fóru fram
fyrir luktum dyrum og voru ekki
birtar fyrr en ári síðar. Við það
tækifæri sagði virt tímarit um sjó-
hernað, NAVY NEWS & Under-
sea Technology (1. mars 1985),
að þetta væri yfirgripsmesta og
adfráttarlausasta lýsing á hern-
aðarstefnu Lchmans sem birt
hefði verið.
Sá hluti úr þessum yfir-
heyrslum hermálanefndar öld-
ungadeildarinnar sem hér fer á
eftir er orðrétt þýðing en nokkuð
stytt af þeim orðaskiptum sem
áttu sér stað milli þeirra Leh-
mans, Watkins og öldungar-
deildarþingmannsins Sams
Nunns, eins virtasta vígbúnaðar-
sérfræðings Bandaríkjaþings og
núverandi formanns hermála-
nefndarinnar, um framkvæmd
tveggja síðari þátta sóknarstefn-
unnar hér í Norðurhöfum. í þess-
um umræðum kemur nokkuð
skýrt í ljós þáttur íslands og
„Varnarliðsins“ í þessum hernað-
araðgerðum ef af þeim verður.
Vert er að taka vel eftir kjarnan-
um í gagnrýni Sams Nunns.
í fyrsta lagi telur hann að með
þessari stefnu sé verið að ógna
alvarlega viðkvæmasta og mikil-
vægasta þættinum í langdrægum
kjarnorkuherafla Sovétríkjanna.
í öðru lagi segir hann að með því
að beita (fimm) flugvélamóður-
skipaflotum til árása á sovéskt
land sé verið að rétta Sovét-
mönnum beinlínis upp í hendurn-
ar mikilvægt en auðvelt skotmark
sem þeir bókstaflega kæmust
ekki hjá að beita kjarnavopnum
gegn.
„Verðum að steypa ísland“
Kafli úr yfirheyrslum Bandaríkjaþings frá 1984þarsem þeirJohn Lehman,
þáverandi flotamálaráðherra Bandaríkjanna, ogJames Watkins,
þáverandi yfirmaður bandaríska sjóhersins, lýstu sóknarstefnu
Bandaríkjanna á höfunum
Þessi tvö fyrrnefndu atriði tel-
ur hann að muni stórauka hætt-
una á að kjarnorkustyrjöld brjót-
ist út. Þriðja sjónarmiðið sem
fram kemur hjá Nunn og ekki er
sérlega uppörvandi fyrir okkur
íslendinga er spurning hans hvers
vegna ekki sé lögð meiri áhersla á
að beita herflugvélum frá stöðv-
um í landi í þessum aðgerðum
fremur en flugvélamóðurskipum.
Allar leturbreytingar eru mínar
og sömuleiðis skýringar sem birt-
ast í svigum.
Nauðsynlegt að taka
frumkvœðið
John Lehman flotamálaráð-
herra lýsti því yfir að nauðsynlegt
væri að taka frumkvæðið strax í
upphafi átaka. Sækja yrði norður
fyrir GIUK-hliðið og neyða so-
véska árásarkafbáta í varnar-
stöðu undir heimskautaísnum til
að verja langdræga eldflaugakaf-
báta og sovéskar herstöðvar á
Kolasakaga og við Murmansk.
Það yrði að halda yfirráðum á
Noregshafi. Ef dregin yrði „varn-
arlína“ um GIUK-hliðið (eins og
fyrri stefna gerði ráð fyrir) þá
fengju Sovétmenn svigrúm til að
ráðast á siglingaleiðir Nató á Atl-
antshafi: „Ef við gefum Sovét-
mönnum Noregshaf eftir þá get-
um við ekki varið Noreg.“
Samuel Nunn: Stóra spurningin
er ekki hvort við ætlum okkur að
halda yfirráðum heldur með
hvaða ráðum við ætlum okkur að
halda yfirráðum, og hvort þú ætl-
ar þér raunverulega að senda
flugmóðurskip inn á þetta svæði
með það fyrir augum að tryggja
yfirráð þar, eða hvort þú ætlar að
færa átökin alla leið inn á sovéskt
landsvæði eins og þú hefur sagt.
Enginn dregur mikilvægi þessa
svæðis í efa. En hér er gert ráð
fyrir að við myndum ekki byrja á
að senda flugmóðurskip þarna
norður fyrr en við hefðum alger-
lega tryggt stöðu okkar á Græn-
landi, íslandi og Bretlandseyjum,
og þá er auðvitað rökrétt að
spyrja: Ef við ráðum þessum
löndum, hvers vegna beitum við
þá ekki flugvélum frá herstöðvum
í þessum löndum í miklu ríkari
mœli en þú hefur talað um? Ég
varð var við að mikils ósamræmis
gætti milli þín og flotaforingja
sjóhersins í þessu máli.
Orion-vélarfrá íslandi í
fyrstu sóknaraðgerðum
Lehman: Staðreyndin er sú að ég
hef aldrei sagt að við ætluðum að
sigla flugmóðurskipunum þarna
upp eftir til að senda nokkrar A-
6‘ur inn á karlaklósettið í Kreml
eins og Barry Goldwater segir.
Það sem ég hef sagt er að við
verðum að hefja sóknaraðgerðir
strax í upphafi. Við verðum að
senda kafbáta þangað upp eftir.
Aðgerðirnar verða ennfremur að
byggjast á flugvélum sem staðsett-
ar eru í herstöðvum á landi, það
verður að gera út fjölda Orion
flugvéla og Nimrod véla frá ís-
landi og Bretlandi. Kafbátarnir
okkar verða að gjöreyða kafbáta-
flota Sovétríkjanna áður en við
getum sent nokkur ofansjávarskip
á vettvang, vissulega áður en við
sendum landgönguliðana þangað
í landgönguskipum. Ogþegarvið
teljum það tryggt verðum við að
geta notað flugmóðurskip á svœð-
inu til að veita hersveitunum
þarna á svœðinu stuðning úr lofti,
svo aðþeim takist að tryggja varn-
ir Noregs.
En efþeir
beita kjarnavopnum?
Nunn: Það er hins vegar spurning
með hvers konar vígbúnaði þú
framkvæmir þetta. Þið gerið ráð
fyrir að ráða Bretlandi, Noregi og
Grænlandi. Spurningin er hvort
þú ætlar að setja dýrmæt tæki eins
og flugmóðurskip þarna upp eftir
beint, inn á mitt svæði Sovétríkj-
anna, þegar hægt er að gera þetta
með flugvélum frá herstöðvum í
landi.
Lehman: Hvernig ætlarðu að
gera þetta með flugvélum frá
herflugvöllum? Flestar taktískar
flugvélar í eigu Bandaríkjanna
draga ekki lengra en um. 450
kílómetra.
Nunn: Hvað ætlar þú að gera ef
þeir byrja að plamma á okkur
skammdrægum kjarnavopnum á
6 SÍÐA - ÞJÓÐVIUINN