Þjóðviljinn - 21.05.1988, Blaðsíða 5

INNSYN
Ríkisstjórnin er nauðlent eftir
hálfsmánaðar villuflug, búin að
sjóða sig saman í málamiðlunum
þarsem fyrst er hrært hér og svo
þar og síðan er restin sett í nefnd
til að athuga betur.
Og loks er einsog ekkert hafi
gerst, - nema það að Ólafur Þ.
Þórðarson, sá sem greiddi fyrir
þremur vikum atkvæði gegn van-
trausti á stjórnina með biturri
greinargerð, er núna hættur að
vera stjórnarþingmaður, og orð-
inn úrkula vonar um að Eyjólfur
hressist.
Petta hefur verið kúnstug
kreppa í ríkisstjórninni, og það
lýsir þessum stjórnvöldum vel að
kreppan hófst með því að yfir-
menn í bönkum og stórfyrirtækj-
um ákváðu að fella gengið, - og
kreppunni lýkur þegar ráðamenn
í Alúsviss eru orðnir áhyggjufull-
ir um að nytin detti úr bestu
mjólkurkúnni.
Saga úr Strætinu
Lausafregnir úr kastalanum
við Garðastrætið segja frá
nokkru reiptogi milli íslenskra og
svissneskra kapítalista um áldeil-
una. Sagan er þannig að þegar
þeir í Sviss hafi heyrt um hörkuna
sem var hlaupin í málin, yfirvof-
andi verkfall og framleiðslu-
stöðvun, þá hafi þeir gripið
reiknivélina, fundið út tapið á
hugsanlegri vinnustöðvun, hringt
í Ragnar og spurt: Hvað vilja þeir
mikið? Ragnar hafi sagt Svissur-
um það og um hæl fengið skipun-
ina: Semjiði strax!
f VSÍ-kastalanum setti menn
hljóða nokkra stund, en síðan var
ákveðið að þráttfyrir allt yrði
þjóðin að eiga sitt dýrmæta sjálf-
stæði: íslenska láglaunastefnan
blívur hvað sem Svissarar segja, -
enda getum við alltaf látið setja
lög.
Hver sannleikur sem í þessari
sögu felst er það staðreynd að
forsætisráðherra setti fram
úrslitakosti og stjómarflokkarnir
náðu saman einmitt í gær, daginn
áður en verkfall skyldi hafið í ál-
verinu.
Pað er þannig þrýstingur að
utan, - fyrst frá peningavaldinu,
síðan frá stóriðjueigendum í út-
löndum -, sem ákveður hjart-
sláttinn í ríkisstjórninni.
Ríkistjórnin greip að lokum til
þess að afgreiða það sem eftir var
af kjarasamningum með því að
setja lög, og var reyndar í mörg-
um tilvikum nóg að hóta lögum.
Svardagarnir um „frjálsa" samn-
inga hinna víðfrægu „aðila“
vinnumarkaðarins fóm enn einu
sinni fyrir lítið, enda hafa þeir
verið hálf misheppnaðir í vetur
að áliti ráðherranna.
Stjórnarslitumfrestað
Kreppur í samstarfi flokka og
einstaklinga um ríkisstjórn eru
eðlilegar, - færa má að því rök að
algerlega hnökralaust samstarf
hljóti að vera merki um annað
tveggja, einræði eða sjúkleika.
Og kreppur geta gert ríkisstjórn-
um gott, hert samstarfið, barið í
brestina, gefið holl fordæmi, -
ekki ólíkt og milli vina, að ekki sé
minnst á hjónabönd. Forsenda
þess að þetta gerist er að sjálf
kreppan leysist með jákvæðum
hætti, menn hnýti slaufurnar af
einlægni og heiðarleika og ákveði
að byrja uppá nýtt.
Og kreppa í ríkisstjórn getur
einnig haft þveröfug áhrif þegar
menn ná aðeins saman á yfir-
borðinu, eru í raun ósammála um
niðurstöðuna, ganga frá samn-
ingaborðinu fullir tortryggni og
úlfúðar. Þá verður hver kreppa til
að dýpka þá næstu þangað til tak-
mörkunum er náð og allt springur
í loft upp.
Lok kreppunnar nú, krepp-
unnar sem í framtíðinni verður
sjálfsagt kennd við myrka mið-
vikudaginn, bera engin merki
þess að stjórnarsamstarfið muni
batna. Þvert á móti virðast menn
einungis hafa frestað stjórnar-
slitum frammá haust.
Stjórnaroddvitarnir vita að
fiffin sem koma í staðinn fyrir
hliðarráðstafanir með 13 prósent
gengisfellingu eru fyrst og fremst
til þess að koma samstarfinu af
gjörgæslustiginu. Það á að reyna
að vinna tíma yfir sumarið. Eftir
tvo mánuði, þrjá eða fjóra verða
menn komnir á sama staðinn, og
þá þarf að gera eitthvað aftur.
Þangaðtil á að reyna að redda.
Kratar í þrengslum
Það er ekki erfitt að skilja af-
stöðu sjálfstæðisflokks- og al-
þýðuflokksmanna í undanfarinni
kreppu. Forystumenn þessara
flokka hafa, hvorir með sínum
hætti, lagt höfuð sitt að veði í
þessu samstarfi. Jónarnir hafa
teygt aðra Alþýðuflokksmenn
trega á eftir sér með loforðum um
að bráðum birti til, að matar-
skattur og gengisfellingar muni
að lokum skapa dýrðarríki jafn-
aðarstefnunnar. Þetta hefur ekki
gerst enn, og krötum þykir ekki
mjög sniðugt að steypa sér í kosn-
ingar þegar þriðjungur fylgisins
er úti að aka í könnunum.
Það eykur svo á vanda Alþýðu-
flokksins að allt er á huldu með
þróunina í samtökum launafólks,
einkum í ASÍ, þarsem flokkurinn
hefur lagt áherslu á að styrkja
ítök sín. Viðræðurnar sem Al-
þýðuflokksráðherrarnir báðu um
við verkalýðsforingja enduðu
með ósköpum. Ríkisstjórninni
tókst ekki að kljúfa hreyfinguna
upp einsog hún ætlaði, - og vegna
innri óeiningar gat hún ekki
höndlað þann bjarghring sem
ASÍ-forystan rétti að henni,
raunar nokkuð kænlega. Krata-
forkólfarnir geta ekki hætt á stór-
styrjöld við samtök launafólks, -
einsog Framsókn og sjálfstæðis-
menn voru reiðubúnir til flokks -
og líta sjálfsagt á það sem árangur
í þröngri stöðu að hafa tekist að
fresta þeim málum í mánuð.
Og alþýðuflokksmenn virðast
jútakk bara stoltir yfir að hafa
staðið að lögum á laun þeirra sem
áttu eftir að semja.
Porsteinn verður
að lafa
Þorsteinn Pálsson á pólitíska
Forsætisráðherra samanbitnum vörum eftir ríkisstjórnarfundinn í gær með fjörutíu síðna yfirlit um nefndir og
frestanir. (Mynd: Sig.)
framtíð sína undir því að honum
takist að stjórna stjórninni. Al-
mannarómur, - að ekki sé minnst
á þingmenn eða ráðherra -, er
ekki beinlínis á því að Þorsteinn
hafi brillerað í forsætinu, og með
Þorsteini er Sjálfstæðisflokkur-
inn dæmdur. Það er rétt að hafa í
huga að ætlanir Sjálfstæðis-
flokksins í þessari ríkisstjórn eru
öðruvísi en áður: auk venjulegrar
hagsmunagæslu og hefðbundinn-
ar íhaldspólitíkur er þess nú kraf-
ist af forystunni að hún rétti
flokkinn við eftir klofningsáfall-
ið. En þótt gengi Borgara sé af-
leitt í könnunum réttist ekkert úr
stóra flokknum, og flokksforyst-
unni dettur ekki í hug að hætta á
neitt í námunda við kosningar
nema hún sjái sér stöðu til að
vinna þokkalega á.
Sjálfstæðisflokkurinn verður
að halda sér í vonina um betri tíð
með blóm í haga, og reynir að
treysta tök sín í stjórnkerfi og við-
skiptalífi á meðan beðið er eftir
fylginu.
„Ávallt viðbúnir“
Það styður svo flokkana tvo í
að halda áfram enn um sinn að
Borgaraflokkurinn hefur aftur og
fram látið í ljós að hann sé reiðu-
búinn að koma inn í stjórnina ef
illa gengur, í staðinn fyrir hvort
sem er Framsókn eða krata, og
án mikilla skilyrðá, - meðan ljóst
er að Kvennó og Allaballar
mundu ekki setjast í stjórn kosn-
ingalaust nema fyrir slíkt pólitískt
verð að það væri eins gott fyrir
hina að fara í kosningar.
Síðasta teikn frá Borgurum er
stutt grein í Morgunblaðinu eftir
Albert Guðmundsson, birt á
miðopnunni sem höfð er fyrir það
sem Mogga er kærast.
Greinin, sem heitir „Ávallt
viðbúnir“, virðist að vísu skrifuð
undir áhrifum af véfréttinni í
Delfí. í henni virðist Albert
bjóða stuðning eða þátttöku ef
svo færi að ríkisstjórnin missti af
sér einn partinn. Þetta kemur
raunar ekki á óvart, - allan síðari
hluta vetrar hafa Borgararnir
litið á stjórnarþátttöku sem eina
helstu leiðina útúr fylgislægðinni.
Þeir hafa þannig gegn vilja sínum
verið einskonar grýla á krata og
einkum Framsókn, sem við að
fara úr stjórninni gæti lent í mjög
skrítinni stjórnarandstöðu.
Þótt framsóknarmenn hafi far-
ið hamförum í nýlokinni stjórnar-
kreppu höfðu þeir takmarkaða
stöðu til að sprengja stjórnina nú
og hætta á kosningar. Þeir hafa
að vísu mátt una sæmilega við vís-
bendingar úr könnunum, en
hefðu orðið að reka kosningabar-
áttuna á afar veikum forsendum:
helsti ágreiningur flokksins nú
var að hann vildi ennþá meiri
gengisfellingu og miklu harka-
legri kjaraskerðingu. Forystu-
menn hans - nema Ólafur Þ. -
vona því að Eyjólfur hressist, og
ef hann gerir það ekki treysta þeir
á að geta sagt að þetta hafi þá
alltaf grunað, enda hafi hinir
flokkarnir ekki farið að þeirra til-
lögum.
✓
Ottinn sameinar
Einsog stendur sameinar ótt-
inn stjórnarflokkana, óttinn við
að hætta, óttinn við að þurfa að
standa kjósendum skil á afrekun-
um síðan í fyrrasumar.
Ríkisstjórnin hefur hinsvegar
ekki eingöngu veikst innávið í
kreppunni undanfarinn hálfan
mánuð, ekki bara misst einn
mann úr þingmeirihlutanum.
Hún hefur einnig veikst verulega
gagnvart viðmælendum og við-
semjendum sínum í samfélaginu,
og ekki síst hefur hún veikst þar
sem síst mátti við, í áliti almenn-
ings.
Til lengdar heldur ríkisstjóm
ekki út í þeirri stöðu sem Þor-
steinn Pálsson og félagar virðast
nú komnir í, og menn skyldu ekki
verða hissa þótt nýjar kosningar
yrðu borðaðar eftir eina eða tvær
dýfur í viðbót, - sennilegast strax
í haust.
Mörður Árnason
Nauö-
lending
Stjórnarvélin í vandrœðum. Einn
útbyrðis. Frekariflugáœtlun óákveðin.
Svarti kassinn týndur
Laugardagur 21. mai 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5