Þjóðviljinn - 05.06.1988, Blaðsíða 11

Atómsveppur á Bikini: Þrjár eyjanna hurfu í sæ.
Hóltamenn frá
Bikfni vilja
snúa heim
Það var ekki fyrr en árið
1825 að rússneskur leiðangur
undir stjórn Ottos von Kotze-
bue fann fagran kóralleyja-
klasa, sem síðar hlaut nafnið
Bikini. Landafundurþessi
vakti á sinni tíð mikla hrifn-
ingu, grasafræðingarog dýra-
fræðingarfunduþaryfrið nóg
að skoða og þjóðháttafræð-
ingar þóttust heldur betur
hafa komist í feitt þar sem líf
frumbyggjanna var.
Tuttugu og þrjár
atómsprengjur
Síðan fór ekki mörgum sögum
af þessum tuttugu og sex kórall-
eyjum, þar til þær - nú orðnar
partur af bandarískum Marshall-
eyjum, komust á blöð sögunnar
með næsta óskemmtilegum
hætti. Bandaríkjamenn völdu
þessar afskekktu eyjar að vett-
vangi fyrir tilraunir sínar með
kjarnorkusprengjur og vetnis-
sprengjur og hófust þær árið
1946. Alls reis atómsveppurinn
ferlegi tuttugu opg þrisvar sinn-
um upp af eyjunum. Þrýstingur-
inn frá sprengingunum feykti um
koll pálmaskógum og blés eldi
yfir landið, neðanjarðarspren-
gingar reistu margra metra háar
flóðbylgjur og „hvít aska“,
geislavirkt ryk, dreifðist yfir
eyjar og fengsæl fiskimið.
Otlegð og
peningaflóð
Áður en tilraunir hófust höfðu
Bandaríkjamenn flutt á burt íbú-
ana. Þeir voru aðeins 167 og stór-
veldið lofaði að annast vel um þá.
Ekki vantar að þetta fólk hafi
fengið peninga. 123 miljónir doll-
ara hafa Bandaríkin þegar greitt
Bikinibúum, ýmist af frjálsum
vilja eða að undangengnum dómi
í skaðabótamálum og von er á ca.
90 miljónum dollara í viðbót.
En einn af Bikinimönnum,
Lore Kessibuki, sem bráðum er
níræður, segir sem svo: „Við höf-
um lært að þerra tár okkar með
dollaraseðlum. En öngvir pen-
ingar geta komið í staðinn fyrir
Bikini.“ Römm er sú taug...
Kessibuki heimsótti eyjarnar í
vor ásamt um 30 löndum sínum,
þeir sungu þjóðsöng sinn og
reistu fána. Á honum er stjörn-
ukrans með 23 stjörnum sem
tákna eyjar klasans sem enn eru
til - þrjár eyjar stóðust ekki
kjarnorkusprengingarnar og
hurfu í hafið.
Henchi Balos, fulltrúi Bikini-
manna í öldungaráði Marshall-
eyja, lýsti því yfir að fólk sitt væri
reiðubúið að snúa heim. Og uppi
eru áform um að reisa þorp með
flugbraut og nútímaþægindum á
eynni Enyu syðst í eyjaklasanum.
á að við þau fyrirheit verði staðið.
Oft var þeim lofað heimkomu og
á meðan reyndu þeir að koma sér
fyrir á öðrum kóraleyjum. En
þær reyndust of litlar jafnvel fyrir
þessa örlitlu þjóð, sem nú telur
um 1200 manns.
Árið 1968 virtist allt á góðum
vegi. Vísindamenn lýstu því yfir
að Bikinieyjarnar væru aftur
byggilegar, geislavirknin hefði
sjatnað nógu mikið til þess. Um
140 manns sneru aftur - en þeir
voru ekki lengi í sinni Paradís.
Nokkrum árum síðar töldu vís-
indamenn sig vita að mikið af
geislavirkum efnum væri í kók-
ospálmum og brauðtrjám
eyjanna, en ávextir þeirra eru
undirstöðufæða eyjaskeggja.
Fólkið var aftur flutt á brott.
Burt með
jarðveginn?
Þar með þótti ljóst að
heimkoman væri því háð að hægt
væri að hreinsa eyjarnar af
skaðvænlegri geislun. En ennþá
vita menn ekki hvernig megi að
því standa.
Vísindamenn hafa uppi ýmsar
hugmyndir um það hvernig losna
megi við Cesium 137, það geisla-
virka efni sem mest stendur Biki-
nifólki fyrir þrifum. Lagt er til að
reynt verði að nota sjó til að skola
það úr jarðveginum. Hugsanlegt
væri einnig að bera á landið mikið
magn af kalíum, sem gæti hind-
rað að rætur plantna drykkju í sig
efnið geislavirka. Einn hópur
sérfræðinga ber fram þá róttæku
hugmynd að allur jarðvegur allt
niður á 70 sm dýpi sé fluttur á
brott. Allt er þetta kostnaðar-
samt og þykist enginn vita hvað
verður til bragðs tekið.
Fleiri dollara-
freistingar
Bikinimenn eiga reyndar for-
mælendur fáa eins og er. Emb-
ættismenn í Washington segjast
vera orðnir þreyttir á að Bikini-
menn komi fram eins og „eilíf
fórnarlömb". Og ættingjar á
Marshalleyjum eru ekki sérlega
uppörvandi. í desember í fyrra
sendi Amata Kabua, forseti
Marshalleyja, bandaríska utan-
ríkisráðuneytinu bréf. Hann
lagði þar tií, að Bandaríkin los-
uðu sig við úrgang frá kjarnorku-
verum með því að geyma hann á
eyjum sem hefði verið spillt hvort
sem væri - og þá náttúrlega á
Bikini. Bikinibúar sjálfir eru vit-
anlega andvígir þessari hugmynd
- en hættan er sú að miklir pen-
ingar sem í húfi eru taki af þeim
öll ráð. Því Kabua forseti leggur
það til, að Bandaríkjamenn borgi
sem svari hundrað miljónum
dollara á ári hverju fyrir
geymnslupláss fyrir úrganginn
skelfilega.
En Bikinmenn eru tortryggnir áb byggði á Spiege|
VIÐ SENDUM (SLENSKUM
SJÓMÖNNUM
ÁRNAÐARÓSKIRITILEFNIDAGSINS
EIMSKIP
*

fíSWEKKEmUR
HugsiÖ um heilsu og öryggi verkafölks.
KV/KK
V/MMUPALLUR/KK
minnkar þreytu, gigt og vöövabólgu.
Fækkar slysum!
Ingólfsstræti 1a ■ 101 Reykjavík ■ Sími91-18420