Þjóðviljinn - 12.06.1988, Blaðsíða 11

Blaðað í ritgerð Kristbjargar Þórðardóttur, skóiastjóra Sjúkraliðaskólans: Slys á
grunnskólanemendum á Reykjavíkursvœðinu - tillögur um fyrirbyggjandi aðgerðir
háð framtakssemi fárra áhuga-
samra aðila er hafa litla samvinnu
sín á milli.
Áhrifaþœttir
slysa
Kristbjörg rekur síðan helstu
áhrifaþætti slysa, og tiltekur eftir-
farandi:
Umhverfið: samanlagðir allir
áhrifaþættir í umhverfi barnsins.
Ásköpuð slysahneigð: ein-
staklingsbundin slysahneigð sem
fer eftir líkamlegum og einstakl-
ingsbundnum mun hjá börnum.
Eftirlit: áhrif eftirlits á börn.
Kennsla: Fræðsla um hættur og
framkomu á hættustund sem
börn geta hagnýtt sér.
Sambandið milli einstakra
þátta er hægt að hugsa sér sem
vistfræðilegt jafnvægi, segir
Kristbjörg, en að hennar áliti
byggist jafnvægið á því að for-
eldrar og aðrir sem sinna börnum
verða að draga úr slysahneigð
þeirra og hættum í umhverfi með
eftirliti og fræðslu; á meðan barn-
ið er lítið byggjast varnaraðgerðir
oftast á eftirliti, en því stærra sem
barnið verður þeim mun meira
máli skiptir fræðsluþátturinn.
Höfundurinn fjallar þessu næst
um hvað sé gert hér á landi til að
fækka slysum á börnum, og rekur
þátt Umferðarráðs, með sinn
umferðarskóla Ungir vegfarend-
ur sem rekinn er ásamt sveitarfé-
lögunum, en hjá ráðinu hefur
verið starfandi sérstakur náms-
stjóri í umferðarfræðslu á annan
áratug. Þá er einnig drepið á þátt
sjálfboðaliða og félagasamtaka.
í saumana á
heilbrigðis-
frœðslunni
Kristbjörg fjallar síðan um
heilbrigðisfræðslu í skólum hér á
landi, og kveður algengt að aðal-
lega sé fjallað um einstaka þætti
heilbrigðis. „Algengast er að
fjallað sé um kynsjúkdóma, getn-
aðarvarnir, reykingar, eiturlyfja-
notkun og smávegis um alkóhól-
isma. Sambandið milli samfélags-
ins og umhverfisins er sjaldan
tekið með,“ segir hún.
Hún segir að þessu sé brýnt að
breyta; taka heilbrigðisfræðslu í
skólum til gaumgæfilegrar athug-
unar og gera tillögur til úrbóta.
„Heilbrigðisfræðslan og heilsu-
uppeldi þarf að vera þáttur í sem
flestum námsgreinum og tengjast
fræðslu um slysahættur og slysa-
varnir."
Kristbjörg setur síðan fram til-
lögur að aðgerðum til að fækka
slysum á grunnskólanemum. Ör-
yggi barna er í nánum tengslum
við þær aðstæður sem umhverfið
skapar, segir hún: Nánasta um-
hverfi grunnskólanemenda er
heimilið, skólinn og fjölskyldan.
Ég tel að athugun á nánasta um-
hverfi muni reynast árang-
ursríkasta leiðin í fyrirbyggingu
slysa á grunnskólanemendum,
því þar búa þeir og þar eiga slysin
sér stað.
Fyrirbyggjandi aðgerðir verða
að fara eftir aðstæðum, hvort sem
um er að ræða borg, bæ, þorp eða
sveit. Það kemur íbúum á hverj-
um stað sjaldan á óvart hvar slys-
in verða, því þeir þekkja hvar
hætturnar leynast í eigin um-
hverfi. Oft strandar þessi þekk-
ing hjá íbúunum vegna þess að
þeir finna engar leiðir til að koma
upplýsingunum til réttra aðila. í
framhaldi af þessu segir Krist-
björg að fyrirbyggjandi aðgerðir
verði að fara eftir langtímamark-
miðum, og að helst þyrfti að gera
tillögur um fimm ára áætlun til að
fyrirbyggja slys á börnum.
Lagt er til að stofnaðar verði
slysavarnanefndir í skólum til að
sjá um undirbúning og fram-
kvæmd skráningar á hættulegum
stöðum í skólanum og umhverfi
hans, og í kjölfarið fylgi tillögur
til úrbóta.
í nefndinni ættu að vera:
Fulltrúi nemenda, vegna þess
að börnin vita oft meira um hætt-
urnar í umhverfinu en hinir full-
orðnu; fulltrúi foreldra, fulltrúi
kennara, fulltrúi skólanefndar,
skólahjúkrunarfræðingur og um-
sjónarmaður skóla.
Að skráningu lokinni væri
hlutverk nefndarinnar að fjalla
um tillögur er fram hafa komið og
koma með tillögur að fyrirbyggj-
andi aðgerðum og sjá um fram-
kvæmd þeirra.
Skráningin verður að vera vel
undirbúin til að hægt sé að gera
sér grein fyrir umfangi vandans,
segir Kristbjörg: Vel framkvæmd
skráning gefur góða mynd af slys-
agildrum á hverjum stað, hvaða
aðgerða sé þörf og hvaða verk-
efni eigi að hafa forgang.
Hvað varðar framkvæmd fyrir-
byggjandi aðgerða er stungið upp
á því að allir nemendur viðkom-
andi skóla fái í hendur vinnublöð
sem sýni:
Teikningu af skóla og skóla-
hverfi. Á henni sé að finna skóla,
leiksvæði, leiðir til og frá skóla,
akbrautir, verslanir og svo fram-
vegis.
Teikningar af skólalóð. Þar séu
einnig skráð öll leiktæki á skóla-
lóðinni.
Teikningar af skólahúsnæði.
Vinnublöðin taka nemendur
með heim og merkja inn á þau
með aðstoð foreldra þær hættur
sem þau þekkja. Upplýsingaöfl-
unin er síðan rædd við kennara,
og nemendur setja fram hug-
myndir um úrvinnslu.
Þvínæst vinna nemendurnir úr
niðurstöðunum í hópum með
hliðsjón af athugasemdum kenn-
ara. Við úrvinnslu verkefnisins
standi nemendum til boða sér-
þekking skólahjúkrunarfræðinga
í forvarnarstörfum.
Virkni og þátttaka
skipta öllu
Sameiginlegar niðurstöður
hvers bekkjar eru síðan sendar
slysaráði skólans, sem ræðir
niðurstöðurnar og athugar hvaða
vandamál sé um að ræða, hvernig
megi leysa þau og hver forgangs-
verkefnin eigi að vera.
Aðalkostur vinnubragða af
þessu tagi er að áhersla er lögð á
virkni og þátttöku nemenda og
foreldra, segir Kristbjörg, og því
megi búast við betri árangri af
forvarnarstarfinu.
Kristbjörg telur nauðsynlegt
að skrá nákvæmlega öll slys og
slysavalda til þess að hægt sé að
gera sér grein fyrir umfangi vand-
ans, og að slík skráning þurfi að
ná til alls landsins. Þá segir hún
áð nauðsynlegt sé að birta starfs-
fólki skóla, nemendum og for-
eldrum niðurstöður slysaskrán-
ingarinnar í aðgengilegu formi á
hverju hausti; „fræðsla í slysa-
vörnum ætti að byggjast á skrán-
ingunni, annars verða fyrirbyggj-
andi aðgerðir áfram handahófs-
kenndar og missa marks." HS
Hvernig sem á stendur-
Við erum á vakt
allan sólarhringinn
WREVFILL
68 55 22