Þjóðviljinn - 13.10.1988, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Konumar koma
Varla deilir nokkur maður í alvöru um að kvenmenn
eru að mörgu leyti settir skör neðar en karlmenn í
íslensku samfélagi. Skoði menn upplýsingar um tekju-
dreifingu eða athugi kynferði þeirra sem gegna svoköll-
uðum ábyrgðarstörfum, kemur fljótt í Ijós að enn helga
karlmenn sér ákveðin svið og miklum erfiðleikum er
bundið fyrir kvenmenn að gera sig gildandi á þeim
vettvangi. Niðurstöður úr slíkri athugun hafa komið
sumum til að halda að mismunun eftir kynferði sé
grunnmúruð í samfélagsgerð okkar. Þetta á að sjálf-
sögðu aðeins við um meðaltalstölur og það er sem
betur fer unnt að benda á kvenmenn sem brotið hafa
múrana, hafnað gömlum fordómum og sýnt í verki að
forræði karlmanna er byggt á úreltum hugmyndum.
íslenskir kvenmenn hafa líklega aldrei fyrr verið eins
ákveðnir að breyta þjóðfélaginu. Krafan um jafnrétti
kynjanna mætir reyndar ekki teljandi opinberum and-
róðri en margir draga lappirnar í þeim efnum. En því
miður er margt sem bendir til að enn sé töluvert í land,
að enn þurfi að leggjast þungt á árar og róa af kappi
áður en því takmarki er náð að mönnum sé ekki mis-
munað eftir kynferði. Það miðar átakanlega hægt
áfram en mjakast þó í rétta átt.
Alþýðubandalagið hefur sett jafnrétti kynjanna á
oddinn í baráttu sinni fyrir bættu þjóðfélagi. Því setti
marga hljóða þegar Ijóst var að engin kona tæki við
ráðherraembætti á vegum flokksins þegar hann tók
sæti í ríkisstjórn. Engum blöðum er um það að fletta að í
Alþýðubandalaginu er margir karlmenn, sem vel er
treystandi til að gegna stöðu ráðherra með sóma, og
þeir Ólafur Ragnar Grímsson, Svavar Gestsson og
Steingrímur J. Sigfússon eru manna líklegastir til að
verða bæði réttsýnir og duglegir ráðherrar. En hitt er
líka Ijóst að í flokknum eru mjög margir kvenmenn sem
eru ákaflega vel hæfir til að gegna stöðu ráðherra.
Þau tíðindi eru því einstaklega gleðileg fyrir alla vel-
unnara Alþýðubandalagsins að kona skuli vera kölluð
til verka þegar flokkurinn skipar mann í valdamesta og
virðulegasta embætti á alþingi íslendinga. Það eru
stórtíðindi, ekki bara fyrir Alþýðubandalagsmenn eða
annað baráttufólk fyrir jafnrétti kynjanna, að Guðrún
Helgadóttir skuli hafa verið kjörin forseti sameinaðs
þings. Því miður er forsetatign Guðrúnar aðallega frétt-
næm fyrir það að hún er kona, því að reynsla hennar og
fyrri störf eru á þann veg að enginn dregur í efa að hún
sé vel að þessu virðulega embætti komin. Guðrún
Helgadóttir er fyrst kvenna til að gegna embætti forseta
sameinaðs þings. Það eykur þeim gleði, sem gera sér
grein fyrir því að enn vantar mikið upp á að jafnrétti
kynjanna hafi verið náð, að varaforsetar sameinaðs
þings eru nú báðir kvenmenn.
Ef fullkomið jafnrétti ríkti milli kynjanna hefði það
heldur ekki verið talið fréttnmæmt að Margrét Frí-
mannsdóttir er orðin formaður þingflokks Alþýðu-
bandalagsins. En vegna þess að hún er kona þykir það
sérstökum tíðindum sæta. í fyrsta sinn í þingsögunni
mun kvenmaður stjórna þingflokksfundum hjá flokki
sem skipaður er fólki af báðum kynjum.
Jafnréttissinnar gleyma því ekki svo glatt að Alþýðu-
bandalagið kallaði engan kvenmann til verka þegar
skipað var í ráðherraembætti. Kannski er ekki
breytinga að vænta í þeim efnum fyrr en kvenmönnum í
þingflokknum fjölgar. Og kannski kemur einhvern tíma
sú tíð að engum finnst skipta máli hvort ráðherra er
kvenmaður eða karlmaður. En hitt verður að sjálfsögðu
einnig munað að hvorki Guðrún Helgadóttir né Margrét
Frímannsdóttir voru látnar gjalda þess að þær eru ekki
karlmenn þegar að því kom að tilnefna menn sem
forseta sameinaðs þings og formann þingflokksins.
ÓP
ivijii x x uvj
íslensk pólitík
er frekar leiðinleg
Við höfum orðið vitni að
dramatískum upphlaupum í póli-
tík að undanförnu, stjórnir hafa
fallið og myndast í beinni út-
sendingu í sjónvarpi, blöð standa
dögum saman á öndinni yfir
hugsanlegu, væntanlegu og
mögulegu nefndakjöri á alþingi.
Mætti ætla að flestum finnist
þetta allt hin besta skemmtun.
Þeir eru samt allmargir sem taka
það fram að þeim sé ekki
skemmt.Einn þeirra er Guð-
mundur J. Guðmundsson, for-
maður Dagsbrúnar, sem Tíminn
ræddi við um síðustu helgi. Hann
segir meðal annars:
„íslensk pólitík er frekar
leiðinleg. Hún fjallar lítið um
framtíðarsýn og hverjir mögu-
leikar okkar eru, hvað er gott hjá
okkur og hvað er slæmt og gengið
í að lagfæra það. Allt drukknar í
verðbólgu- og hagfræðikjaftæði,
línuritum og vísitölu. Allt þetta
þarf helst að vera á skiljanlegu
máli“ Og skömmu síðar ítrekar
hann þessi sömu viðhorf: „Þá
er alvarlegur galli við pólitíska
umræðu að hún snýst öll um vísi-
tölu, verðbólgu og. slíkt. Hins
vegar er öll framtíðarsýn eða
langtímamarkmið látin liggja í
láginni".
Óttinn
við framtíðina
Það er margt til í þessu hjá
Guðmundi. Það er ekki nema
satt og rétt til dæmis, að það fer
ekki mikið fyrir því nú um stundir
að menn tali um framtíðarsýn og
langtímamarkmið á pólitískum
vettvangi. En það er ekki „hag-
fræðikjaftæðinu" að kenna held-
ur blátt áfram því að við íslend-
ingar lifum í heimi sem hlakkar
ekki til framtíðarinnar heldur er
mannfólkið fyrst og fremst hrætt
við hana.
Smám saman héfur sá grunur
verið að setjast að í sálarkirnun-
um að við værum komin út á
„endimörk vaxtarins“. Menn
vita, þótt þeir ekki þori að viður-
kenna það í verki, að ef allir
halda áfram að keppa sem mest
að því að auka þá neyslu, sem er
flestum sú „framtíðarsýn" sem á
að rætast strax í dag, þá verða
auðlindir jarðar þurrausnar fyrr
en varir. Þeir sem vonuðu að sós-
íalisminn mundi finna önnur og
betri svör við þessum vanda eins
og öllum öðrum, hafa orðið fyrir
miklum skakkaföllum vegna þess
blátt áfram að byltingarríkin hafa
færst á allt annan stað en efni
stóðu til. Ekki svo að skilja að
menn séu þar fyrir dæmdir til að
kafna í vísitölulínuritum liðandi
stundar - menn eru barasta ring-
laðir og kvíðnir eins og er, hafa
ekki náð áttum til verka.
Hagfræðinga-
kjaftæðið
Það er líka rétt hjá Guðmundi,
að það er ekki barasta leiðinlegt
fyrir allan almenning þegar
umæðan um stjórnmál fer öll
fram undir merkjum hagfræðinn-
ar og á hennar tungumáli. Það er
líka um leið viss lítilsvirðing í
slíku ástandi fólgin : með því tali
er fólki eins og haldið utan dyra,
það hálfpartinn gert ómyndugt,
eins og hvíslað að hverjum og,
einum: þú hefur nú ekkert vit á
þessu greyið mitt. Farðu bara og
horfðu á Dallas.
En þetta leiðindaástand er
ekki beinlínis að kenna hagræð-
ingunum sjálfum eða einskonar
samsæri þeirra. Ef þeir og þeirra
hugtök og tungutök eru komin í
miðju umræðunnar, þá stafar það
blátt áfram af því að þeir hafa
verið settir þar niður.
í felum á bak
við vísindin
Ástæðan er ekki síst sú, að eftir
að menn höfðu lengi þusað um
það hve pólitíkin væri full af geð-
þóttaákvörðunum og ábyrgðar-
leysi atkvæðaveiðara, þá vildu
menn trúa því, að hægt væri að
finna einhver vísindi um samfé-
lagið sem væru upp yfir
hagsmunapot hafin. Og hag-
fræðin hafði tilburði til þess að
gegna því hlutverki - hún vildi
bæði útskýra það sem gerst hafði í
efnahagslífi og um leið sjá fyrir
hvað mundi gerast og hún talaði á
máli sem sýndist ógn virðulegt.
Mörgum fannst í þessari vísinda-
trú, að hagfræðin gerði óþarfa
bæði stjórnmálaflokka og stríð
um kaup og kjör. Maður hefur
svosem séð fjölmiðla rjúka upp
með það, að það hljóti að vera
hægt að finna einhverja formúlu
fyrir greiðslugetu atvinnuveg-
anna og þar með því hvað hver og
einn á að hafa í kaup. Heimska
reyndar að vera að þræta um ann-
að eins. Þetta er angi af því að láta
sér sjást yfir að samfélagið er
saman sett úr lifandi einstak-
lingum, sem eru um margt svo
ófyrirsjáanlegir í hegðun sinni að
það gæti ært hvern ábyrgðar-
mann í þjóðfélaginu
í framhaldi af þessu finnst bæði
stj órnmálamönnum og verklýðs-
foringjum það um margt hag-
kvæmt að fela sig á bak við hag-
fræðinga. Þeir vita að skjólstæð-
ingar þeirra ætlast til mikils af
þeim og það strax. Þeir vita líka,
að það er hægara sagt en gert að
standa undir þeim kröfum. Því er
gráupplagt að færa sér í nyt vís-
indahjátrú samfélagsins, skjóta
öllu til „hagfræðinga", láta þá
reikna fram og aftur þangað til
allir eru orðnir þreyttir og ringl-
aðir og dasaðir og vita ekki sitt
rjúkandi ráð þegar loks er kveð-
inn upp yfir alþjóð hinn hagfróði
úrskurður:
Nei, þetta er því miður ekki
hægt núna. Kannski seinna, þeg-
ar betur stendur á .
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 ■ 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Rit8tJórar:ÁrniBergmann,MöröurÁrnason,ÓttarProppé.
Fréttastjóri: Lúövík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guömundur Rúnar Heiðarsson,
HeimirMár Pótursson, HjörleifurSveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Ólafur
Gíslason, Páll Hannesson. SiguröurÁ. Friðþjófsson, Sævar
Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrlta- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar Ólason, Jim Smart.
Utlitstelknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrif stof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavar8la: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Husmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjórhBjörn IngiRafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innhelmtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, rltstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúlaö, símar681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
/erð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100kr.
Áskriftarverð á mónuði: 800 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Flmmtudagur 13. október 1988