Þjóðviljinn - 24.11.1988, Blaðsíða 13

Einn af mörgum fjöldafundum í Riga undanfarið, þar sem krafist er sjálfstjórnar og fullveldis í raun. Á
kröfuspjaldinu á miðri mynd stendur: „Frjálst Lettland í sameinaðri Evrópu."
Lettlandsþing
Óánægt með breytingar
á stjómarskrá
Kveðstþvíaðeins samþykkja breytingarnar að þær séu aðlagaðar
sjónarmiðum Letta
ðstaráð (þing) Lettlands
felldi á þriðjudaginn frum-
varp um að fara að dæmi
eistneska þingsins í því að taka sér
æðsta vald í löggjafarmálum
landsins. Hinsvegar samþykkti
lettneska æðstaráðið að það
myndi því aðeins samþykkja fyr-
irhugaðar breytingar á stjórnar-
skrá Sovétríkjanna að æðstaráð
þeirra aðlagaði þær sjónarmið-
um Letta.
í yfirlýsingu frá forsætisnefnd
lettneska æðstaráðsins, undirrit-
aðri af Anatolijs Gorbunovs,
Lettlandsforseta, stendur að
sumar fyrirhugaðra breytinga á
sovésku stjórnarskránni séu í ó-
samræmi við meginreglur um
jafnrétti sovétþjóða og fullveldi
sovétlýðvelda. Samkvæmt lett-
neska blaðinu Sovétskaja Molo-
dyozh sagði Gorbunovs við Vad-
ím Medvedev, aðalhugmynda-
fræðing sovéska kommúnista-
flokksins, sem kom til Riga, höf-
uðborgar Lettlands, 14. nóv. s.l.,
að frá sjónarmiði Letta hefði ekki
nógu lýðræðislega verið staðið að
verki við samningu breytingatil-
lagnanna. En blaðið hefur einnig
eftir Gorbunovs að ljóst megi
vera að Lettar eigi þess ekki kost
að hafna breytingatillögunum
algerlega.
í breytingatillögunum, sem
lagðar verða fyrir æðstaráð So-
vétríkjanna29. nóv. n.k., er m.a.
gert ráð fyrir að verulegt vald
verði flutt til forsetaembættis So-
vétríkjanna og æðstaráðs þeirra,
en vald þessara tveggja aðila hef-
ur hingað til verið fyrst og fremst
formlegt. En þar að auki er í
breytingatillögunum ýmislegt,
sem í baltnesku löndunum hefur
vakið almennan ótta við að með
samþykkt þeirra fái sovéska mið-
stjórnin aukið stjórnarskrár-
bundið vald á kostnað sovétlýð-
veldanna. Samkvæmt fréttum frá
Moskvu hafa ráðamenn þar þeg-
ar gert á breytingatillögunum
vissar breytingar, m.a. að því er
virðist í þá átt að formlegt
fullveldi sovétlýðvelda innan So-
vétríkjanna verði ekki skert. En í
baltnesku löndunum óttast menn
að aðrar klausur í breytingatil-
lögunum muni leiða til skertrar
sjálfstjórnar í raun.
Forsætisnefnd lettneska æðsta-
ráðsins hefur lagt til, að hinar
umdeildu greinar í breytingatil-
lögunum verði einfaldlega felldar
niður. Alþýðufylking Lettlands,
grasrótarhreyfing sem hefur
mikið fylgi bæði innan kommún-
istaflokks landsins og utan hans,
hafði hvatt þingið til að vísa
breytingatillögunum á bug eins
og þær legðu sig og lýsa yfir
fullveldi landsins, eins og
eistneska þingið gerði. Sajudis,
hliðstæð hreyfingíLitháen, hefur
sakað æðstaráð landsins um svik
við Eisti, og er þá átt við þá sam-
þykkt litháíska þingsins að fara
ekki að dæmi eistneska þingsins
um frávísun breytingatillagnanna
og fullveldisyfirlýsingu.
Reuter/-dþ.
Bush útnefnir öryggisráðunaut
George Bush, sem tekur við
forsetaembætti í Bandaríkjunum
eftir áramótin, útnefndi í gær
Brent Scowcroft undirhershöfð-
ingja þjóðaröryggisráðunaut
Hvíta hússins. Scowcroft, 63 ára
fyrrverandi undirhershöfðingi í
flughernum, er kunnugur því
starfi frá árunum 1975-76, er
hann þjónaði Gerald Ford for-
seta sem þjóðaröryggisráðunaut-
ur. Pjóðaröryggisráðunauturinn
heyrir beint undir forseta og
gegnir þýðingarmiklu hlutverki
sem málamiðlari milli ríkisvalds
og varnarmálaráðuneytis.
Reuter/-dþ.
Réttarhalda krafist yfir Chun
Chun Doo Hwan, tyrrum
valdsmaður í Suður-Kóreu, hefur
beðist afsökunar á misgerðum
þeim ærnum, er hann stóð að
meðan hann var við völd, og flust
til afskekkts fjallaþorps, þar senr
hann segist ætla að hafa hægt um
sig og iðrast, það sem eftir sé
ævinnar. Stjórnarandstæðingum
finnst það ekki nóg og krefjast
þess að Hwan svari til saka á þingi
48 viðurkenna
Að minnsta kosti 48 ríki hafa
nú viðurkennt Palestínuríkið,
sem stofnað var fyrir rúmri viku,
enda þótt tilvist þess sé fyrst og
fremst táknræn. Meðal þessara
ríkja eru flest Arabaríkin og
mörg önnur íslömsk ríki, en auk
þeirra m.a. Indland, Júgóslavía,
Níkaragva, Kúba, Austur-
eða fyrir rétti. Talið er að Roh
Tae-woo, núverandi forseti og
aðalvaldsmaður landsins, sem er
aldavinur og félagi Chuns úr
hernum, muni reyna að lægja óá-
nægjuöldurnar með því að víkja
úr embætti einhverjum þeim ráð-
herra sinna, sem hvað verst orð
hafa á sér senr fyrrverandi sam-
starfsmenn Chuns.
Reuter/-dþ.
Palestínuríki
Þýskaland, Víetnam, Senegal,
Kína og Nígería. Af Sovétríkj-
anna hálfu hefur verið tilkynnt að
þau viðurkenni „yfirlýsinguna
um stofnun palestínsks ríkis", en
allt er í óvissu um hvort líta beri á
það sem fulla viðurkenningu
eður ei.
Reuter/-dþ.
Ungverjaleiðtogi vill fjölflokkakerfi
Að sögn ríkisblaða Ungverja-
lands er Karoly Grósz, helsti
valdsmaður landsins, hlynntur
því að þar sé tekið upp fjöíflokk-
akerfi í stjórnmálum. Telur
Grósz að innan ramma slíks kerf-
is muni reynast auðveldara að
greiða úr ýmsum þjóðfélagsvand-
amálum en innan núverandi eins
flokks kerfis. Fyrirhugað er að
ræða þetta mál og taka í því á-
kvarðanir á næsta þingi ungver-
ska kommúnistaflokksins, sem
haldið verður 1990. Grósz lætur í
dag af embætti forsætisráðherra
en hefur áfram á hendi embætti
aðalritara kommúnistaflokksins,
sem er hinu valdameira.
Reuter/-dþ.
Hægri hönd Stalíns á 33.000 kr.
Safn ungversku verkalýðs-
hreyfingarinnar í Búdapest hefur
fest kaup á hægri hönd risavax-
innar styttu af Stalín fyrir um
50.000 forintur (um 33.000 ísl.
kr.). Líkneskja þessi, úr bronsi
og 20 metra há, stóð á sínum tíma
í Búdapest miðri, en var felld af
stalli og moluð í Ungverjalands-
uppreisninni 1956. Molar úr lík-
neskjunni hafa síðan orðið eftir-
sóttir minjagripir og gengið
kaupum og sölum á háu verði.
Höndina, sem er 80 kíló að '
þyngd, keypti safnið af konu
nokkurri, sem hafði dröslað
bronsflykki þessu heim til sín og
notað það sem garðskraut.
Reuter/-dþ.
Sharpeville-sexmenningar
Botha náðar
Sovét-Aserbœdsjan logar í óeirðum
Þrír hermenn drepnir
Morðingjar hylltir á fjöldafundi
Fjöldafundur sem haldinn var í
Bakú, höfuðborg Sovét-
Aserbædsjans, í fyrradag, snerist
upp í óeirðir og ofsóknir Asera á
hendur Armenum, eða svo er að
heyra á fréttum frá Kákasus-
löndum. í borginni Kírovabad í
Aserbædsjan voru þrír hermenn
drepnir á þriðjudaginn og sam-
kvæmt tilkynningu frá utanríkis-
ráðuneyti Aserbædsjans hafa á
annað hundrað manns meiðst cða
særst í óeirðunum. Að sögn tals-
manns ráðuneytisins fór ástandið
versnandi í gær og réðust óeirða-
menn þá á opinberar byggingar.
Hermennirnir sem létu lífið
voru í liði sem sent var til að stilla
til friðar milli Asera og Armena.
Munu drápin á þeim vera einhver
mesta ögrun, sem sovéskum
stjórnarvöldum hefur verið sýnd í
Kákasuslöndum, frá því að illindi
hófust þar milli téðra tveggja
þjóða. Hervörður hefur verið
settur við heimili Armena í Bakú
og víðar, þeim til verndar. Sam-
kvæmt armenskum heimildum
veifuðu fundarmenn í Bakú fán-
um með íslömskum trúartáknum
og lýstu yfir samstöðu með þrem-
ur Aserum, sem hafa verið fyrir
rétti í Moskvu, ákærðir um að
hafa staðið fyrir og tekið þátt í
morðum á Armenum í óeirðum í
borginni Sumgait í febr. s.l. í
þeirri borg, sem er í Aserbædsjan
við Kaspíhaf, voru á fjórða tug
manna drepnir í óeirðunum þá,
flestir þeirra Armenar. Voru
sumir þeirra brenndir lifandi.
Einn hinna ákærðu, Akhmed
Akhmedov nefndur, hefur verið
dæmdur til dauða. Að sögn arm-
ensks fréttamanns var á einum
kröfuborðanna á fjöldafundinum
í Bakú krafist „frelsis fyrir hetj-
urnar frá Sumgait“.
Illindin milli Armena og Asera
hófust sem kunnugt er upphaf-
lega út af héraðinu Nagorno-
Karabak, sem heyrir undir Sovét-
Aserbædsjan enda þótt héraðs-
búar séu flestir armenskir. Krefj-
ast Armenar þess að héraðið sé
sameinað armenska sovétlýð-
veldinu. Reuter/-dþ.
PW. Botha, forseti Suður-
■ Afríku, náðaði í gær svo-
kallaða Sharpeville-
sexmenninga, sem dæmdir voru
til dauða, eftir að hæstiréttur
landsins hafði neitað að taka mál
þeirra fyrir. Breytti forsetinn
dauðadórnum mannanna sex í
dóma upp á 18 til 25 ára fangelsi-
svist.
Eftir að hæstiréttur hafði vísað
máli sexmenninganna frá var það
á valdi forsetans eins að hindra að
dauðadómunum yfir þeim væri
framfylgt. Munu framámenn í
Suður-Afríku gera sér vonir um,
að náðunin verði þeim til álits-
auka erlendis og leiða til þess að
vestræn ríki dragi úr efnahags-
legum refsiaðgerðum á hendur
þeim. Botha náðaði um leið sjö
aðra dauðadæmda menn, þeirra
á meðal fjóra hvíta lögreglu-
menn. Höfðu tveir þeirra verið
dæmdir fyrir morð á fíkniefnasala
sem var kynblendingur, en þar-
lendis eru kynblendingar flokk-
aðir sem sérstakur kynþáttur.
Talið er að náðun lögreglumann-
anna verði vinsæl meðal íhalds-
samra manna hvítra.
Sexmenningarnir voru dæmdir
vegna morðs á svörtum borgar-
Botha - vonast eftir álitsauka fyrir
náðanir.
stjórnarfulltrúa í Sharpeville í
óeirðum 1984. Hafa dómarnir
sætt mikilli gagnrýni erlendis frá,
enda áttu mennirnir sex ekki hlut
að morðinu. Voru þeir ákærðir
fyrir að hafa verið sama sinnis og
morðingjarnir og dæmdir á þeim
forsendum. Yfir 1000 dagar eru
nú liðnir frá því að dauðadóm-
arnir voru upp kveðnir yfir þeim.
Aftaka þeirra hefur verið ákveð-
in og henni frestað nokkrum
sinnum frá því að þeir voru
dæmdir.
Reuter/-dþ.
Fimmudagur 24. nóvember 1988 PJÓÐVILJINN — SÍÐA 13