Þjóðviljinn - 26.11.1988, Blaðsíða 4

þl ÓÐVIUIN N Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Gjaldþrota
svertarfélög
Ýmiss konar uppákomur í samfélaginu hafa tekið mikið
rúm í fjölmiðlum undanfarna daga og því hefur fjárþröng
Hofsóshrepps vakið undarlega litla athygli. Þeir, sem gerst
fylgjast með sveitarstjórnarmálum, telja þó flestir að hér sé
ekki um neitt einsdæmi að ræða og að fyrr en varir verði
allmargar sveitarstjórnir að feta þá erfiðu slóð, sem hrepps-
nefndin á Hofsósi hefur nauðug hrakist inn á, og tilkynna um
fjárhagslegt hrun sveitarsjóðs til félagsmálaráðuneytisins.
Hvað veldur því að mörg sveitarfélög standa illa fjárhags-
lega? Þeim, sem daglega vasast í fjármálastjórn fyrir
sveitarsjóði, verður mörgum fyrst að nefna einhver tilvik
sem hafa haft afgerandi áhrif á veltufjárstöðuna; vonir um að
selja skuldabréf vegna gatnagerðargjalda hafa brugðist,
skil á útsvari í nýju staðgreiðslukerfi eru miðuð við rangar
forsendur, eðlileg fyrirgreiðsla hefur ekki fengist í banka-
kerfinu. í flpstum tilfellum er þó orsakanna fyrir varanlegri
fjárþröng að lefta í þeirri einföldu staðreynd að heildarskuldir
viðkomandi sveitarfélags eru allt of miklar miðað við tekjur.
Hávaxtafárið, sem síðustu ríkisstjórnir hafa ekki viljað
gera tilraunir til að hefta, hefur leikið sveitarfélög grátt. En nú
er svo komið að fjárhagserfiðleikum skuldugustu sveitarfél-
aganna verður ekki aflétt með því einu að lækka vexti.
Staðan er víða svo erfið að helmingslækkun raunvaxta
dygði ekki til að koma fjárhagnum á réttan kjöl. Samkvæmt
rekstrarreikningum fyrir síðasta ár er það ekki einsdæmi að
yfir þriðjungur af tekjum sveitarsjóða fari í fjármagns-
kostnað. Þótt þessi gífurlegi fjármagnskostnaður gjaldfalli á
lengri tíma en einu ári, er staðan vægast sagt hrikaleg.
Þegar um gjaldþrot er að ræða, er almenningur oft fljótur
að fella þann dóm að fjármálastjórnendur hafi staðið illa að
verki. Oft er þá spurt hvers vegna menn hafi ekki hætt
vonlausum rekstri áður en allt var komið í óefni. Sé um heilt
sveitarfélag að ræða, er slík spurning ekki gild því að þau
geta ekki lagt niður lögbundna þjónustu við íbúana. Margar
sveitarstjórnir líta svo á að viðkomandi byggðarlögum hljóti
að hnigna sjálfkrafa, sé ekki komið bundnu slitlagi á göturn-
ar, byggt íþróttahús, rekið barnaheimili eða unnið að fegrun
og snyrtingu, þótt þar sé ekki um lögbundna kvöð að ræða.
Þeir hafa rétt fyrir sér en reynslan sýnir að fjölmörg sveitarfé-
lög hafa ekki efni á að ráðast í slíkar framkvæmdir.
Samkvæmt tæplega þriggja ára gömlum sveitarstjórnar-
lögum ber að tilkynna fjármálaráðuneytinu ef sveitarfélag
kemst í fjárþröng. Lögin kveða svo á að veita megi sveitarfé-
lagi sérstakan styrk eða lán úr Jöfnunarsjóði, ef það getur
ekki með eðlilegum rekstri staðið straum af lögboðnum
útgjöldum. Verði þessu ákvæði beitt, mun það án efa vekja
kurr hjá þeim sveitarstjórnarmönnum sem telja sig hafa
gætt hófsemi í fjárfestingum, vitandi að sú afstaða yki ekki
sjálfkrafa vinsældir í næstu kosningum.
En menn óttast að lán eða styrkir úr vanmegna Jöfnunar-
sjóði dugi ekki til að rétta við fjárhag þeirra sveitarfélaga sem
verst eru stödd. Talið er að til þess muni óhjákvæmilega
koma að félagsmálaráðuneytið verði að beita því ákvæði í
lögunum að svipta sveitarfélög fjárforræði og skipa þeim
sérstakar fjárhaldsstjórnir.
Margir velta því fyrir sér hvort félagsmálaráðuneytið ætti
ekki að grípa í taumana áður en allt er í óefni komið. Þær
vangaveltur snúast annars vegar um sjálfstæði sveitarfé-
laga en hins vegar um ábyrgð ríkissjóðs.
Enn þá fleiri spyrja hvað valdi því að fjárhagur margra
sveitarfélaga er í rúst. Svarið við þeirri spurningu gæti leitt til
uppstokkunar á allri opinberri stjórnsýslu og meðvitaðrar
ákvörðunar stjórnvalda um það hvernig byggðin á að
dreifast um landið.
ÓP
Af skoðanakönnunum
Skoðanakannanir eru orðnar
það tíðar að ekkert er líklegra en
menn gefist brátt upp á því að
taka eftir þeim.
En því fer svo fjarri að senn
komi að því að fjölmiðlar hætti að
leggja út af skoðanakönnunum,
enda eru þeir ekkert ofhaldnir af
tilefnum til slíkrar iðju.
Og vissulega eru þær spurning-
ar margar sem skoðanakannanir
síðustu daga vekja upp. Til dæm-
is að taka hvílíkur feiknamunur
er á könnun þeirri sem Félagsvís-
indastofnun gerði fyrir Morgun-
blaðið og þeirri sem birtist í DV á
dögunum. Þar munar einna
mestu um útkomu Alþýðuflokks-
ins: Engu líkara reyndar en að
fylgi hans geti rokið upp eða nið-
ur um helming á fáum dögum. Og
þá er að spyrja: Er þetta vegna
þess að Félagsvísindastofnun sé
miklu áreiðanlegri en DV? Eða
stafar þessi mikli munur af því að
fylgi flokka er orðið svo losara-
legt, að það nægi að flokkur
kræki sér í jákvætt fjölmið-
laumtal eina helgi (t.d. í sam-
bandi við flokksþing) til að slatti
af stuðningsmönnum gefi sig upp
sem annars sagði pass?
Ánægjan og
óánægjan
Það sem þessum Klippara hér
finnst merkilegast þegar skoðað-
ar eru skoðanakannanir, eru svör
manna við því hvort ræður meira
um fylgi við flokk ánægja með
hann eða óánægja með aðra. Það
vekur til dæmis alveg sérstaka at-
hygli að Kvennalistinn verður
lægstur á blaði þegar skoðað er,
hve mikill hluti væntanlegs fylgis
velur flokk vegna „ánægjp með
eigin flokk“. Aðeins 31% af fylgi
Kvennalistans segist ætla að
kjósa þann lista vegna slíkrar
ánægju - en 47% segja það ráða
mestu um valið að þeir séu óá-
nægðir með aðra flokka.
Hið síðarnefnda kemur ekki
mjög á óvart: allir vita að ný
hreyfing og óflekkuð af mála-
miðlunum stjónarsamstarfs á sér
mikla möguleika hjá þeim sem af
einni eða annarri ástæðu eru
þreyttir á „gömlum“ flokkum eða
vilja refsa sínum flokki fyrir
eitthvað það sem miður gott þyk-
ir. Hitt er undarlegra, hve tala
hinna ÁNÆGÐU er lág í dæmi
Kvennalistans - vegna þess að sú
hreyfing er tiltölulega ný, eins og
margtuggið er, og hefur notið
góðs af nýjabrumi og svo skini
hinna mjúku mála sem svo heita
og allsherjarfylgi (í orði að
minnsta kosti) við málstað
jafnréttis.
Stjórnarandstaða
með stjórn
En í skoðanakönnun Félags-
vísindastofnunar er reyndar að
finna ein svör sem bjóða upp á
amk. hlutaskýringu á óánægju
Kvennalistafylgismanna með V-
Iistann. Þegar spurt er um það,
hvort atkvæðið styðji þá ríkis-
stjórn sem nú situr þá bregður
svo við að 35 % Kvennalistaat-
kvæða svara því játandi, meðan
aðeins liðlega fjórðungur fylgis
þessa stjórnarandstöðuflokks tel-
ur sig stjórnarandstæðinga. Það
hefur reyndar áður komið fram í
skoðanakönnunum að það er
vaxandi misræmi milli fylgis við
flokka og fylgis við ríkisstjómir -
svo virðist sem allstór hópur
manna hafi einhverja sálræna
þörf fyrir að halla sér að ríkis-
stjórn, hverju nafni sem hún
nefnist - eins þótt pólitískt hug-
arfar þeirra sé utan stjórnarmyn-
sturs. En það er samt einsdæmi
að stærri hluti af fylgi stjórnar-
andstöðuflokks séu stjórnarsinn-
ar en fjandmenn stjórnar eins og í
þessu dæmi hér. Og vísar það
reyndar til þess að tilvistarvandi
Kvennalistans sé mjög mikill: þar
eru bersýnilega fleiri á því að nýta
beri fylgi hans til þess að núver-
andi ríkisstjórn rísi undir nafni
félagshyggjustjórnar heldur en
þær og þeir eru, sem vilja forðast
það að „öðruvísi" hreyfing spillist
af því að ganga inní kerfið eins og
það heitir.
Skemmtileg frétt
Eins og við vitum eru fréttir í
fjölmiðlum yfirleitt vondar frétt-
ir. Fréttir eru fyrst og fremst
sagðar af óáran, slysum, ham-
förum og manndrápum. Ein-
hverju sinni meðan bresk blöð
sátu í Fleet Street var búin til ein-
hver formúla fyrir fréttnæmi sem
mun hafa verið á þessa leið: Einn
Englendingur (dauður) er frétt,
fimm Frakkar, tíu ítalir, þúsund
Indverjar. I Chile gerist aldrei
neitt (formúlan var náttúrlega
rifjuð upp einmitt þegar Allende
forseti var myrtur og Chile komst
loksins á fréttakortið).
Að vísu eru nokkur tilefni til
jákvæðra frétta sem viðurkennd
eru - svosem íþróttasigur, þrí-
burafæðing, metafli eða Norður-
landaráðsverðlaun. En þesssi til-
efni eru venjulega svo fá að þau
drukkna með öllu í neikvæðinu
skelfilega.
En svo eru það kyndugu frétt-
irnar, þessar sem láta eitthvað
uppi um fáránleika heimsins og
eru að því leyti jákvæðar að þær
glotta herfilega að hátíðleika
hans. Ein slík kom í Morgunblað-
inu í gær. Hún segir frá þeim
merku tíðindum, að austurþýskt
fyrirtæki var fengið til að byggja
varaflugskýli fyrir Nató í Dan-
mörku „og eru þau ætluð
flugsveitum annarra Natóríkja
sem koma munu Dönum til
hjálpar, verði landinu ógnað“.
Skýlin áttu að vera sprengjuheld
og meir en sjötíu talsins.
Ástæðan fyrir þessari upp-
ákomu virðist hafa verið sú að
landafræðiþekkingu sýnist fara
hrakandi meðal Dana á minnis-
lausrí sjónvarpsöld: Einhver
ruglaði saman „austurrískur“ og
„austurþýskur“ - og því fór sem
fór.
En skemmtilegast af öllu kann
það þó að vera að ef til vill er
Evrópa að þokast inní það ástand
nú um stundir, að það skipti ekki
lengur máli hver reisir flugskýli
fyrir hvern - eða hvort þau rísa
yfir höfuð.
Fleiri stuðningsmenn Kvennalista
HHmeð ríkisstjórn en á móti flH
Austur-Þjóðverjar áttu
Þjóðviljinn
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Ottar Proppé.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Heimir Már Pétursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, Olafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (Umsjónarm.Nýs
Helgarb.), SævarGuðbjörnsson, ÞorfinnurÓmarsson(íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, Þorfinnur ómarsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrlfstof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Sfmavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiöslu-og afgreiðsiustjóri: Björn IngiRafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 26. nóvember 1988