Þjóðviljinn - 07.12.1988, Blaðsíða 6

þJ ÓÐVI Ll IN N Malgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Þingmenn í prófi
Hin knappa staða ríkisstjórnarinnar á þingi veldur því
að næstu vikur verða mjög fróðlegar í íslenskri pólitík.
Ríkisstjórnarflokkarnir hafa meirihluta þingmanna og
meirihluta þegar talin eru atkvæði að baki þingflokkum
en skortir styrk til að koma frumvörpum hjálparlaust
gegnum neðri deild.
Stjórnarandstöðuflokkarnir eru þrír, af mjög mis-
jöfnum pólitískum toga. Ljóst er að þeir geta ekki fellt
stjórnina þótt þeir leggi allir saman, hvorki með van-
trausti né með því að standa í vegi fjárlaganna. Þeir
geta hinsvegar lamað hana ef þeir beita sér allir í senn,
- og huldumaðurinn líka - en jafnvel þótt þeim tækist
að fella stjórnina á hnén hafa stjórnarandstöðuöfl á
þinginu ekki styrk til að gefa út dánarvottorð ein og sér.
Þetta er baksvið þeirra einstæðu viðburða að ráð-
herrar sitja á fundum með forystumönnum úr hverjum
stjórnarandstöðuflokkanna og leita leiða til samkomu-
lags um þau lagafrumvörp sem skipta mestu máli.
Sumum frumvarpanna hefur þegar verið tryggður
nægilegur þingstuðningur, sennilegt að öðrum verði
breytt til að tryggja þeim stuðning, einhver áform
stjórnarliða ná líklega ekki fram vegna stuðningsleysis
á þingi.
Þessi gangur mála sætir tíðindum á íslandi, en er
hinsvegar kunnugur þeim til dæmis sem fylgjast með
fréttum af danska þinginu og því norska. Ef vel er á
haldið getur þessi staða eflt mjög þingræði hérlendis.
Hún getur komið til vegs nýjum vinnubrögðum í sam-
skiptum stjórnarflokka og stjórnarandstöðuflokka.
Þessi staða gæti líka eflt þá virðingu alþingis sem oft
hefur farið fyrir lítið hjá þeim sem bæla ráðherrastóla og
einatt litið á alþingi sem ómerkilega afgreiðslustofnun.
Eitt af þeim skilyrðum sem sýnist sjálfsagt að stjórnar-
andstæðingar setji fyrir hjálp sinni er einmitt að stjórn-
arliðar virði að fullu jaann rétt og þá skyldu þingsins að
kynna sér málin rækilega og ræða þau í góðum tíma og
með fullum hvíldum, - þótt séraðstæður valdi því að
ríkisstjórnin renni nú í gamla farið með maraþonfundi
frammað jólum og hugsanlega milli jóla og nýjárs.
Það er ekki við því að búast að Sjálfstæðisflokkurinn
sé í standi til að leika annað hlutverk við þessar að-
stæður en það að vera á móti öllu því sem frá stjórninni
kann að koma, jafnvel því sem flokkurinn studdi þegar
hann var sjálfur í stjórn fyrir nokkrum mánuðum. Mark-
mið flokksins nú er að geta sleikt sárin meðan vinstri-
stjórnin klúðri efnahagsmálunum, - síðan geti flokkur-
inn aukið flokkadrætti á þingi og í samfélaginu og kom-
ist til valda stór og sterkur.
Það reynir hinsvegar meira á þá nýju þingflokka sem
boðað hafa ný vinnubrögð í íslenskum stjórnmálum,
Borgaraflokk og - sérstaklega - Kvennalista. Þeir hafa
nú tækifæri til að slá í einu höggi tvær flugur: hrekja
annarsvegar það hald almennings að ekki fari mjög
fyrir ábyrgð á þeim bæjum, hafa hinsvegar áhrif bæði á
stjórnarstefnu og starfshætti alþingis.
Það reynir líka á stjórnlist leiðtoga ríkisstjórnarflokk-
anna, og það reynir ekki síður á einstaka þingmenn þar
innanstokks. Það er vís vegur niðrávið að menn séu í
krafti hins knappa meirihluta að reyna að fleyta gælu-
verkefnum sínum áfram með hótunum.
Næstu vikur ganga þingmenn því undir próf með
ýmsum hætti, skriflegt próf í þingræði og munnlegt próf
í pólitískri átDyrgð, leikfimipróf í samskiptalipurð og
verklegt í ökuleikni, samviskupróf um hentugleik og
stefnufestu.
Sá er munurinn á þessum prófum og í skólunum að
hin samanlagða aðaleinkunn er ekki próftakanna held-
ur samfélagsins. Falleinkunn mundi hinsvegar gilda
bæði fyrir þjóðfélagið og þingmennina.
-m
KLIPPT OG SKORIÐ
Hvað eru frjálslyndir
jafnaðarmenn?
Á þingi Alþýðuflokksins á
dögunum var meðal annars rætt
um það á „hliðarfundi" hvers
vegna það væru svona margir
vinstriflokkar í landinu. Og hvort
nú væri ekki lag til að sameina
flokka og búa til stóran jafnaðar-
mannaflokk?
Pessi umræða kemur upp öðru
hvoru og byrjar þá venjulega á
staðhæfingum um að flokkakerf-
ið sé úrelt og mál til komið að
stokka það upp. Um þetta talaði
t.d. Óskar Guðmundsson, rit-
stjóri Þjóðlífs, á fyrrnefndum
hliðarfundi. Hann var á samein-
ingarbuxum og sagði að í raun-
inni væri hópur sem hann kallaði
„frjálsynda jafnaðarmenn" stær-
sti flokkurinn íþjóðfélaginu. Þeir
ættu skoðanasystkin ekki aðeins í
Alþýðubandalaginu og Alþýðu-
flokknum, heldur og meðal
fylgismanna Kvennalistans,
Framsóknarflokksins. Borgara-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins.
Ef að við megum skilja það svo
að „frjálsyndir jafnaðarmenn"
séu þeir sem aðhyllast blandað
hagkerfi, séu ekki á neinum
þjóðnýtingarbuxum en vilji beita
pólitískum ráðum til meiri tekju-
dreifingar og eflingar félagslegs
öryggiskerfis, þá er þetta vafa-
laust rétt hjá Óskari. Þessi sam-
nefnari nær yfir mikinn fjölda
fólks sem dreift er um allt flokka-
kerfið. Vandinn er barasta sá að
slík samstaða um óbreytt ástand,
mildað með ögn meiri félags-
hyggju, er í tímans rás orðin svo
sjálfsögð að það eru ekki nema
hörðustu nýfrjálshyggjumenn
sem nenna að deila á hana.
Manni finnst einhvernveginn sem
það sé ekki nógu mikið púður í
samstöðu hinna „frjálslyndu
jafnaðarmanna" til að það dugi
til að skjóta þeim inn í nýja og
sameinaða og öfluga hreyfingu.
Lífseigla pólitískra
flokka
Þetta er ekki sagt til að réttlæta
þá flokka sem til eru og eru, eðli
sínu samkvæmt, allir á þeim bux-
um að efla sjálfa sig til að styrkja
stöðu sína gagnvart öðrum. En
reynslan, bæði hér á landi og ann-
arsstaðar, sýnir það, að það þarf
eitthvað mikið til að flokkar gef-
ist upp á sinni sjálfsverndarvið-
leitni. Það gerist í rauninni ótrú-
lega sjaldan að flokkar renni
saman. Það er hinsvegar ekkert
algengara en að nýir flokkar
verði til: byltingaróþreyjuflokkar
út úr krataflokkum, græningja-
flokkar og kvennaflokkar út úr
„gömlum" vinstriflokkum, Gli-
strupflokkar eða Le Pen flokkar
út úr virðulegum borgaraflokk-
um og þar fram eftir götum. Eitt
sérstætt dæmi: á Ítalíu eru ekki
barasta til stórir og sögufrægir
flokkar kommúnista og sósíal-
ista, PCI og PSI. Þar er enn við
lýði lítill flokkur hægrikrata,
PSDI, sem ekki getur með
nokkru móti hætt að vera til, eins
þótt vafasöm tengsl sumra for-
ystumanna hans við mafíuna hafi
leikið hann grátt. Það kemur
reyndar fyrir að flokkar detta upp
fyrir, en það er ekki vegna þess
að þeir sameinist öðrum, heldur
vegna þess að kjósendurnir eru
horfnir og ekkert við að vera
lengur.
Hvers vegna eru flokkar svona
lífseigir? Því verður náttúrlega
ekki svarað í fljótheitum. En ein
ástæðan er vafalaust sú, að hver
um sig kom sér upp vissri „póli-
tískri menningu" á grundvelli
þess sem hann kýs að kalla sínar
hugsjónir. Þessi „pólitíska menn-
ing“ (blanda af hugmyndum um
hið æskilegasta þjóðfélag, við-
brögðum við „óvinum“, að ó-
gleymdu vissu helgisiðahaldi)
verður síðan eins og andleg
heimkynni manna, partur af
þeirra sjálfsskilningi. Og honum
vilja þeir ekki fórna fyrir ein-
hverja andlega óvissu. Að vísu
hefur mjög dregið úr því að menn
líti á pólitíska flokka og hreyfing-
ar sem sitt athvarf, einskonar
stórfjölskyldu. Og því hefur
flokkum yfirleitt hnignað sem
samtökum. Vegna þess að ekkert
hefur komið í staðinn til að blása í
þá lífi. Og það - að nýr lífsandi
berst ekki - er ekki síður áfellis-
dómur um þjóðfélag, sem mjög
er þrúgað af einstaklingshyggju,
en um flokkana sjálfa.
Að leita sér næringar
Hér skulu engir spádómar uppi
hafðir um sameiningarmöguleika
flokka sem halla sér á vinstri
væng í íslenskum stjórnmálum.
En vinstrimenn geta samt gert
ýmislegt til að bæta sambúðar-
hætti sína. Það væri til dæmis
strax mikill munur ef þeir gætu
komið sér upp viðræðusiðum sem
væru í anda þeirrar kurteisi og
málefnabúnaðar, sem ítalskir
flokkar hafa einatt sýnt hver öðr-
um og þá ekki síst kommúnistar
og sósíalistar. í annan stað er það
alveg rétt sem Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir sagði á margnefndum
hliðarfundi út frá Alþýðuflokks-
þingi: það skiptir meiru að félags-
hyggjuöfl sameinist um „að leita
sér næringar" en að þau sameinist
um að stjórna „einhverju" (við
gætum bætt við: til dæmis kreppu
fjárfestingarglaðra frjálshyggu-
manna). Höfuðvandi þeirra sem
á vinstri væng standa kristallast
einmitt í því hvernig núverandi
ríkisstjórn varð til. Menn þurfa
að bregðast við einhverjum upp-
ákomum. Venda þjóðarskútunni
snarlega. Og hafa þeim mun
minna svigrúm til að hugsa sitt
ráð um það, hvert menn vilja
halda með þetta skrýtna þjóðfé-
lag okkar, sem langar mest til að
segja sig til sveitar með 48 fer-
metra húsnæði á hvert nef og svo
gott sem bíl að auki.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsímí 681348
Útgofandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn:DagurÞorleifsson,GuðmundurRúnarHeiðarsson,
HeimirMár Pótursson, Hjörleifur Sveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, Sigurður Á. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), Sævar Guðbjörnsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, ÞorfinnurÓmarsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ. Pótursson
Framkvæmdastjóri.-HállurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétúrsdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Siqríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýaingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð i lausasölu: 70 kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Askriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Mi&vikudagur 7. desember 1988