Þjóðviljinn - 07.12.1988, Blaðsíða 9
MENNING
Gullkálfurinn, 1954
Skissa að Vorgleði, 1949
Frá kynningu bókarinnar. Mynd - Jim Smart
Jón Engilberts
í tilefni að útgáfu bókarinnar
um Jón stendur nú yfir sýning á
verkum hans í Listasafni ASÍ, en
Listasafnið og bókaforlagið Lög-
berg gefa bókina út. Stendur sýn-
ingin til 18. desember, og er opin
virka daga kl. 16-20, og kl. 14-20
um helgar.
LG byggði á grein Ólafs Kvaran
um Jón Engilberts.
Myndlist
Jón Engilberts
Áttunda bindið í ritröðinni Islensk myndlist um ævistarf
Jóns Engilberts listmálara
Áttunda bindið í ritröðinni
íslensk myndlist kom út þann
fyrsta desember og fjallar um
Jón Engilberts listmálara, en
Jón hefði orðið áttræður á
þessu ári. í bókinni er leitast
við að draga upp sem
gleggsta mynd af ævistarfi
Jóns, birtar litprentanir af 56
verka hans frá ýmsum tíma-
bilum, auk teikninga og Ijós-
mynda úr lífi hans og starfi.
Ólafur Kvaran listfræðingur
fjallar um listferil Jóns og það
sem helst einkennir verk hans
á hverju tímabili þróunar hans
sem málara, og Baldur Ósk-
arsson skáld skrifar um kynni
sín af Jóni og lífinu í Engla-
borg, heimili hans við Flókag-
ötuna.
Jón var Sigurjónsson, fæddur í
Reykjavík 1908. Hann fékk sína
fyrstu tilsögn í myndlist þrettán
ára, í listaskóla Muggs, í Galta-
felli við Laufásveg. Nafnið Engil-
berts tók hann upp þegar hann
hóf myndlistarnám í Kaup-
mannahöfn haustið 1927, en þar
var hann fyrstu mánuðina við
Teknisk Selskabs Skole, og síðan
við Listaháskólann.
Á árunum 1931-33 var Jón við
nám í Listaháskólanum í Osló.
Hann þótti þá þegar í hópi efni-
legustu málara hér á landi, og
höfðu þeir Jón Stefánsson og
Finnbogi Rútur Valdimarsson
forgöngu um að Jón var styrktur
til námsins með mánaðarlegum
framlögum frá nokkrum einstak-
lingum í Reykjavík. Jón var bú-
settur í Kaupmannahöfn næstu
sex árin á eftir Oslóardvölinni, en
flutti hingað til lands í stríðsbyrj-
un.
í bókinni rekur Ólafur Kvaran
listferil Jóns frá unglingsárunum,
þegar myndefni hans var Reykja-
vík og landslagið í Kleppsholtinu,
sem þá var óbyggt. Hann bendir á
megineinkennin í málverkum
Jóns á fjórða áratugnum, þau
kaflaskil sem verða í list hans við
komuna til íslands, og loks þau
straumhvörf sem verða í verkum
hans á sjöunda áratugnum.
Kona og fiskur, 1957.
Jón lét til sín taka í stéttabarátt-
unni á fjórða áratugnum. Hann
var einn af stofnendum Komm-
únistaflokks íslands árið 1930, og
í var félagi í sýningahópnum
Kammeraterne í Kaupmanna-
höfn frá árinu 1936. Félagarnir
áttu það helst sameiginlegt að
vilja setja manneskjuna í öndvegi
í verkum sínum, og átti Jón þá
stefnu sameiginlega með íslensk-
um starfsbræðrum sínum, sem
kvöddu sér hljóðs á fjórða ára-
tugnum (meðal annarra Gunn-
laugur Scheving, Þorvaldur
Skúlason, Snorri Arinbjarnar og
Jóhann Briem). Telur Ölafur að
þó að verk þeirra séu ólík hvað
varðar form og litrænan skilning,
hafi þeir átt sameiginlega form-
gerð sem hægt sé að lýsa sem ex-
pressionískri „hvað varðar við-
leitni til huglægrar túlkunar, sem
felst meðal annars í einföldun og
samþjöppun myndefnisins".
Sérstaða Jóns Engilberts bygg-
ist á notkun andstæðuríks litrófs,
auk þess sem sú breyting verður á
list hans um miðjan áratuginn að
hann einfaldar myndefnið, fólk
og hlutir eru dregnir upp með
þykkum og afmarkandi útlínum.
A árunum 1930-40 var Jón einnig
afkastamikill við gerð grafík-
verka, en hann er talinn
brautryðjandi á því sviði í ís-
lenskri listasögu.
Við flutninginn til íslands
verður sú breyting á list Jóns „að
landslagið verður forsenda eða
svið nýrra verka, þar sem fjallað
er um fólk í náttúrunni, eða nátt-
úran sjálf er skynjuð sem líking
fyrir tilfinningalegri reynslu".
Þar að auki hefur liturinn fengið
annað hlutverk, og athyglin
beinist að möguleikum efnisins.
Enn verður breyting á list Jóns
í byrjun sjöunda áratugarins, en
þá tekur „Formleysismálverkið"
við (abstrakt expressionismi),
þar sem ákveðna myndefnislega
forsendu er ekki lengur að finna í
verkunum. Telur Ólafur það
tímabil, sem er það stysta á list-
ferli Jóns, ekki síður mikilvægt en
þau fyrri, þó því hafi lokið að
mestu árið 1968 vegna veikinda
hans, en Jón lést í Reykjavík árið
1972.
m
Miðvikudagur 7. desember 1988 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9