Þjóðviljinn - 22.12.1988, Blaðsíða 6

þj ÓÐ VI Lll N N Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Stjómin stóðst prófið
„Ég held aö þessi ríkisstjórn geti vel átt langa lífdaga ef
viljinn til samstarfs er í lagi“ sagöi Guörún Helgadóttir fyrir
skömmu ísamtali við Þjóðviljann. „Ef ríkisstjórnin siturtil jóla
þá situr hún held ég út kjörtímabiliö" sagði Guðrún.
Nú er komið í Ijós að ríkisstjórnin situr til jóla og er þá að sjá
hvort Guðrún er svo áhrínsgóð að stjórnin sitji frammá vor
1991.
Atkvæðagreiðslan í neðri deild í gærmorgun var söguleg,
ekki síst vegna þess að Þorsteinn Pálsson og fleiri foringjar
stjórnarandstöðunnar höfðu borið á það brigður að ríkis-
stjórnin fengi tilskilinn meirihluta fyrir helstu málum sínum á
þinginu.
í þingstöðunni kom aðeins tvennt til greina, að einhverjir
utanstjórnarmenn gengju til liðs við stjórnina eða að stjórn-
arliðar kæmu sínum málum ekki í gegn sem fyrr eða síðar
kallar á kosningar.
Þessi staða kallaði líka á þingræðisleg vinnubrögð sem
hér eiga sér litla sögu, vinnubrögð sem verða brýn í beinu
samhengi við miklar breytingar á flokkakerfinu undanfarin
ár. Hin skarpa hefðbundna skipting í stjórn og stjórnarand-
stöðu sem hér hefur viðgengist er ekki eini hugsanlegi far-
vegur þingstarfa, einsog dæmi granna okkar, Norðmanna,
Svía og Dana sýnir best. Þar verða ríkisstjórnir að afla sér
skilyrts stuðnings hjá þingflokkum eða einstökum þing-
mönnum sem ekki standa að stjórninni, og þeir fá þá í
staðinn ákveðin áhrif á landstjórnina í stað þess vonlausa
andófs sem hér er yfirleitt hlutskipti stjórnarandstöðuþing-
manna.
Það er ekkert launungarmál að þegar ríkisstjórnin var
mynduð bundu margir stuðningsmenn hennar vonir við að
nýju þingflokkarnir tveir, Borgaraflokkur og Kvennalisti,
mundu helst geta tamið sér ný vinnubrögð, og að þeir stæðu
stjómarstefnunni svo nærri að auðvelt ætti að reynast að
semja sig saman.
í Alþýðubandalaginu voru sérstakar vonir bundnar við að
Kvennalistinn kynni með þessum hætti að auka veg ýmissa
félagslegra baráttumála innan stjórnar sem að ýmsu leyti
hlaut að verða mörkuð af fyrri samvinnu Framsóknar- og
Alþýðuflokks við frjálshyggjugaurana í Valhöll.
Það eru vonbrigði að sjá að af einhverjum sökum hefur
Kvennalistinn engan hug á slíkum áhrifum, ekki frekar en
hann vildi taka á sig ábyrgð við stjórnarmyndunina í haust.
Það sem meira er: Stjórnarandstaða Kvennalistans verð-
ur þessar vikur ekki greind frá stjórnarandstöðu Sjálfstæðis-
flokksins. Þess er skemmst að minnast að Kvennalistinn
neitaði fyrir viku að ræða einn og sjálfur við fulltrúa stjórnar-
flokkanna. Það yrði að gerast í samfloti við hina stjórnarand-
stöðuflokkana, það er að segja: undir forystu Þorsteins
Pálssonar.
Þess er líka skammt að minnast að Kvennalistinn hefur
tekið undir kröfur Sjálfstæðisflokksins og atvinnurekenda
um gengisfellingu, þótt ætlun íhaldsins sé ekki síst að fram-
kalla með henni umtalsverða kjaraskerðingu.
Það er satt að segja einsog hinir dugmiklu og hæfu for-
ystumenn Kvennalistans séu heillum horfnir þessa dagana.
En kannski hressist Eyjólfur með hækkandi sól og
minnkandi fylgi.
Meirihluti þingmanna Borgaraflokksins -nýja hægri-
flokksins -, ákvað hinsvegar að staðan í þjóðfélaginu og
þinginu væri þannig að það væri fullkomlega ábyrgðarlaust
að koma ekki til móts við vinstristjórn Steingríms Hermanns-
sonar.
Einmitt þessi afstaða Borgaraflokksmanna gæti reynst
þeim styrkur í pólitískri orrahríð næstu misseri, aukið þeim
bæði áhrif á landstjórnina og traust meðal almennings.
Það er ef til vill dæmigert fyrir stjórnina að stuðningurinn
kom fram í persónunum Óla Þ. Guðbjartssyni og Aðalheiði
Bjarnfreðsdóttur. Óli er þingmaður landsbyggðarkjördæmis
sem hefur átt um mjög sárt að binda í frjálshyggjukreppu
síðustu ára, og Aðalheiður er reykvísk verkakona sem hefur
í félagsmálum og pólitík helgað sig baráttu í þeirra hag sem
verst hafa kjörin og standa höllustum fæti í höfuðborginni og
landinu öllu.
Stjórnin hefur með þeirra-rijálp staðist sitt fyrsta próf. Nú
liggur fyrir henni að sýna að hún sé traustsins verð. -m
KLIPPT OG SKORIÐ
Pólitískar ástríður
fyrr og nú
Það er ákaflega margt sem
menn eru minntir á í bókaflóð-
inu, beint og óbeint. Meðal ann-
ars er það rifjað upp fyrir okkur
rækilega að fyrir nokkrum ára-
tugum voru menn miklu heitari í
skoðunum ( ástríðumeiri eða of-
stopafyllri eftir því hverjum
augum menn líta á silfrið) en nú
gerist.
Við opnum til dæmis bók sem
Gunnar Finnbogason hefur sam-
an tekið um bróður sinn Pétur,
sem lést úr berklum á
Kristneshæli skömmu fyrir stríð.
Og ekkert athvarf, þær hvolfa sér
yfir hvað sem er: Róttækir sjúk-
lingar á Kristneshæli höfðu stofn-
að með sér Jafnaðarmannafélag
en Jónas Rafnar hælislæknir svar-
aði þeirri uppákomu með því að
senda félagsmönnum bréf þar
sem hann bannar pólitískan fé-
lagsskap á staðnum. Félagsmenn
svara síðan með samþykkt sem
hefst á þessum orðum hér:
„Við undirritaðir meðlimir í
Jafnaðarmannafélaginu í Krist-
nesi leysum hér með upp félags-
skap vorn eftir kröfu hælis-
nefndar þar sem við liggur ella
brottrekstur af hælinu. Við ger-
um þetta tilneyddir af ofbeldi
sem beitt er við varnarlausa
sjúkliiiga, og lýsum því opinber-
lega yfir, að við álítum þetta bann
gjörsamlega ólöglegt, beina árás
á mannréttindi vor og aðeins einn
lið þeirra ofsókna sem hafnar eru
hér á landi af hendi ríkisvaldsins
móti verkalýðshreyfingunni og
kommúnisma.“
Heitt í kolum
í kirkjupólitík
Petta voru dagar roðans í austri
og Þriðja ríkisins, og harðvítugra
verkfalla og tvískiptingar þjóðar-
innar í fylgismenn Sturlu í Vog-
um og Bjarts í Sumarhúsum.
Og víðar var heitt í kolum en í
hinni eiginlegu pólitík. Presta-
bækur þær margar sem nú koma
út greina frá því, að höfuðklerkar
okkar voru á sínum mótunarár-
um ( á fjórða og fimmta áratugn-
um eða þar um bil) mjög teygðir
milli flokkadrátta í þjóðkirkj-
unni, milli „frjálslyndra" og
„rétttrúaðra": Þessir fáu guð-
fræðistúdentar sem þá voru við
nám gátu ekki einu sinni setið
sömum megin í Háskólakapell-
unni, segir séra Sigurður Haukur
Guðjónsson í sinni bók. Og það
var glímt hart um embætti í há-
skólanum og hin veigamestu
brauð og útgáfumál og biskups-
kjör og eftir á að hyggja: líklega
hefur almenningur aldrei gert sér
grein fyrir því hve hörð þessi
glíma var. Svo hörð reyndar að
enn logar furðu glatt í glóðunum:
prestabækur jólavertíðar eru
öðrum þræði deilurit.
Og staða íslands
í heiminum
Þetta var líka sá áratugur þegar
menn tókust hart á um framtíð
íslands í heiminum. Þegar margir
menn ágætir risu gegn Keflavík-
ursamningi sem reyndist áfangi í
því að draga okkur inn í Nató og
reisa hér herstöðvar til lang-
frama. En fengu ekki rök gegn
sínum málflutningi heldur þá
lágkúrulegu meðferð, að öflug-
ustu fjölmiðlum (Morgunblaðinu
helst) var beitt miskunnarlaust til
þess að gera allt sem sagt var til
þjóðyarnar að fláttskaparkom-
múnisma. Og beindist sú hríð
ekki síst gegn Sigurbirni Ein-
arssyni, síðar biskupi, svo sem frá
segir í bók fróðlegri sem Sigurður
A. Magnússon hefur saman skrif-
að.
Þetta voru um leið ár Atóm-
stöðvarinnar eftir Halldór Lax-
ness, og í spánnýrri bók er einn
þeirra sem mest hamaðist gegn
þeirri bók, Kristján Albertsson,
enn við sitt heygarðshorn, trúr
þeirri hugsjón að allt skuli Nó-
belsskáldi fyrirgefið nema þessi
skelfilega bók um Iandsöluna.
Kristján segir í formála að pólit-
ískum skrifum sínum í ritgerða-
safninu „Menn og málavextir“:
„Það næði engri átt að kalla
heimska alla þá menn sem hafa
þolað eða hossað og vegsamað
landsölusögu Halldórs Laxness.
Um hitt er þar kemur fram að
hinar pólitísku hitabylgjur risu
gegn Keflavíkursamningi sem
reyndist áfangi í því að draga
okkur inn ég sannfærður að allt
dálæti á sögunni er yfirnáttúru-
legt fyrirbæri, eitthvað sem
hvorki heilbrigð skynsemi né
nein vísindaleg þekking gæti með
nokkru móti skýrt.“
Umburðarlyndi
eða skoðanaleysi
Þegar menn rifja upp ill-
skeyttar deilur um pólitík, trúmál
og menningarmál, dæsa menn
venjulega með nokkrum yfir-
burðasvip og segja sem svo: það
er eins gott að ofstækið hefur
hopað á hæli. Nú lifum við á
skikkanlegri tímum. Og enginn
getur neitað því að umburðar-
lyndi er verðmætt. Ekki síst það
umburðarlyndi sem skoðar hvern
hlut eftir málavöxtum en æpir
ekki fúkyrðum fáfræðinnar. Hitt
er svo annað mál að umburðar-
lyndi okkar tíma hefur leiðinlega
bakhlið: letina andlegu, skoð-
analeysið. Stundum finnst manni
að enginn nenni að hafa fyrir því
að koma sér upp skoðun á neinu
nema því að skattar skuli lækka
en félagsleg þjónusta batna um
leið, ekki hneykslast á neinu
nema kannski því (í smátíma) að
sumir menn fái brennivín á lygi-
legum kjörum. Og svo haldið sé
áfram að leggja út af bókaflóð-
inu: manni dettur það í hug þegar
fréttir berast af miklum vinsæld-
um bóka, sem með einum hætti
eða öðrum fjalla um nasismann
og íslensk örlög honum tengd, að
í þeim áhuga speglist með skrýtn-
um hætti eftirsjá eftir þeim tíma
þegar eitthvað var þó að gerast: -
betra er illt að gera en ekki
neitt....
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 * 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
RitstJórariÁrni Bergmann, MörðurÁrnason.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn:DagurÞorleifsson,GuðmundurRúnarHeiðarsson,
HeimirMár Pétursson, HjörleifurSveinbjörnsson, Kristófer
Svavarsson, Magnús H. Gíslason, Lilia Gunnarsdóttir, ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (Umsjónarm. Nýs
Helgarb.), Sævar Guðbjörnsson, Þorfinnur Omarsson (íþr.).
Handrita- og prófarkalestur: Elías Mar, HildurFinnsdóttir.
Ljósmyndarar: Jim Smart, ÞorfinnurÓmarsson.
Útlitsteiknarar: Kristján Kristjánsson, KristbergurÓ.Pétursson
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir, Sigurrós Kristinsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Anna Benediktsdóttir
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýslngar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausasölu:70kr.
Nýtt helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mónuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN Fimmtudagur 22. desember 1988