Þjóðviljinn - 21.02.1989, Síða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
ísland-1992
Þaö er full ástæða til ^aö óska Alþýöubandalaginu til
hamingju meö velheppnaða ráðstefnu sem flokkurinn
gekkst fyrir á laugardag um „ísland og umheiminn“. Þar
var fyrst og fremst fengist viö þaö 'verk aö horfa sem
víðast yfir í íslensku samfélagi og athuga stööu manna,
hagsmunahópa, stétta og stjórnmálaflokka, viöbrögö og
afstöðu gagnvart þeim breytingum sem nú eru aö veröa í
Evrópu, og eru þar oftast táknuö meö tímamiðinu, ártal-
inu 1992.
Það er varla liöiö heilt ár síðan umræöa hófst um viö-
brögö við væntanlegum innri markaði Evrópubandalags-
ins hérlendis utan þröngs hóps útflytjenda og nokkurra
annarra viöskiptamanna, og þaö er ekki lengra síöan en í
fyrravor aö kosin var á alþingi nefnd til aö athuga hvað
væri aö gerast og hvern Islendingar skuli upp taka.
Þegar viröist þó orðiö Ijóst sem fram kom á Evrópu-
bandalagsráðstefnu Alþýöubandalagsins aö hingaö til
hefur náöst sæmileg samstaöa um afstööu til bandalags-
ins.
Sú samstaða nær til allra stjórnmálaflokka og allra
helstu hagsmunasamtaka, og er aðeins rofin af einangr-
uðum röddum sem ekki hafa byr, aö minnsta kosti enn
sem komið er. Þessi samstaða felst í því í fyrsta lagi að
aöild aö Evrópubandalaginu er ekki á dagskrá. í ööru lagi
eru menn sammála um aö íslendingar eigi aö vinna aö
töluverðu leyti að samskiptum og samningum gegnum
EFTA, sem nú eru fríverslunarsamtök tveggja Alpalýö-
velda og fjögurra Noröurlandaþjóöa, og kemst því nokk-
uð nálægt því að vera sameiginlegur norrænn viöskipta-
vettvangur. í þriöja lagi eru menn sammála um að
breytingarnar í Evrópu auki þrýsting á aö viö tökum til í
efnahags- og atvinnulífi innanlands, meöal annars til aö
við lögum okkur aö breyttum aðstæðum og möguleikum
eftir 1992. Um þá tiltekt eru aö sjálfsögöu uppi ýmsar
hugmyndir og skiptar skoöanir. Þessi pólitíska sam-
staöa er í sjálfu sér athyglisverð og lofsverö. Hér er um
svo mikiö aö tefla aö þaö væri hættulegt fyrir íslendinga
aö ganga sundraðir til leiks. Það er líka ástæöa til aö
benda á aö ef pólitískar fylkingar hérlendis næðu að vera
nokkurnveginn samstiga gagnvart Evrópubandalaginu
þessi næstu úrslitaár og misseri væri þaö eitt af fáum
stærri utanríkismálum sem þannig heföi veriö haldiö áfrá
lýðveldisstofnun.
Við höfum beðið nægilegt tjón af því, útáviö og innávið,
aö ákvarðanir í í þeim efnum séu teknar þvert á vilja mikils
hluta, og oft meiri hluta, þjóöarinnar, eöa knúnar fram
-einsog landhelgisbaráttan- án þess aö voldug samfé-
lagsöfl hafi séö ástæðu til aö ýta á eftir nema í deigu orði.
Hinsvegar getur vilji til samstööu auðvitað ekki náö
útfyrir ákveðin grundvallarsjónarmið um sjálfstæöi þjóö-
arinnar og vissa frumþætti í þjóðfélagsskipan. Þótt viö
viljum taka miö af Evrópu í mörgum efnum kærum viö
okkur ekki um að ísland verði leiksoppur á markaöstorg-
um viöskiptarisa frekar en viö viljum bera fjöregg okkar
undir atkvæöi í Brússel.
Norski þingmaðurinn Tora Aasland Houg var gestur
Alþýðubandalagsmanna á ráðstefnunni um helgina og
sagöi þar frá norskum aðstæðum gagnvart Evrópu-
bandalaginu. Þar er ekki um neina pólitíska samstööu aö
ræöa, heldur komnir aftur á kreik þeir spámenn sem telja
Evrópubandalagið paradís á jörðu fyrir smáar þjóðir og er
búist viö hörðum slag fyrir þingkosningarnar í haust.
Tora Houg sagði að auk þess að berjast gegn aðild að
bandalaginu væri það eitt meginverkefni flokks síns, Sós-
íalíska vinstriflokksins, að koma í veg fyrir að fram nái
áform um gagnrýnislausa aölögun Noregs aö Evrópu-
bandalaginu, og benda jafnframt á hvernig megi mæta
breyttum aöstæðum meö því aö styrkja einmitt þá þætti í
samfélagsskipuninni sem gera fólk einsog Norömenn og
íslendinga að Norðmönnum og íslendingum.
Þessi orð norska þingmannsins falla í góöan jarðveg á
okkar tímum, sem hafa gefið íslenskum vinstrimönnum
færi á aö hafa forystu í þegar hafinni hópferö íslendinga
aö árinu 1992. Þeir tónar opinnar umræðu, gagnrýninnar
en fordómalausrar, sem heyrðust frá Alþýðubandalags-
ráöstefnunni um helgina spá góöu um þaö ferðalag. -m
KLIPPT OG SKORIÐ

Ritstjorinn
og bíómyndirnar
Ellert Schram, ritstjóri DV,
skrifaði pistil í sitt helgarblað.
Þar var hann að fárast yfir því að
Kvikmyndasjóður veitti styrk til
framleiðslu íslenskra kvikmynda.
Hann segir:
„í útlöndum er kvikmynda-
gerð ábatasöm atvinnugrein og
góðar bíómyndir raka saman
auði og engum dettur í hug að
styrkja þá atvinnustarfsemi sem
verður að standa og falla með
því, hvort áhorfendur fást í bíó-
in“.
Merkileg klausa að tarna: í
henni er varla satt orð. Engum
hefur til þessa dottið í hug að það
séu einkum, „góðar“ bíómyndir
sem raka saman fé (þótt það geti
vissulega komið fyrir). I annan
stað er það rangt, að engum detti
í hug í útlöndum að styrkja kvik-
myndagerð. Sannleikurinn er sá,
að margfalt stærri þjóðir en ís-
lendingar telja sjálfsagt að
styrkja sína kvikmyndagerð með
opinberu fé. Það gera menn blátt
áfram vegna þess að annars væri
ofurveldi og yfirburðastaða
bandarískrar framleiðslu enn
meira en nú er: kvikmyndaiðnað-
ur mundi hverfa í allmörgum
löndum, eða dragast feiknamikið
saman.
íhaldsraus
Ellert Schram heldur áfram og
fordæmir með þessum hætti hér
aðstoð hins opinbera við list-
sköpun yfirhöfuð:
„Og þá er um að gera að
styrkja listsköpunina ef almenn-
ingur hefur ekki vit á henni og
þannig erum við smám saman að
koma okkur upp nýrri starfsstétt
sem hefur það að atvinnu að búa
til list á opinberu framfæri af því
hún er ekki við hæfi markaðar-
ins.“
Þetta sýnist allt vera gamalt og
nýtt íhaldsraus um að það eitt eigi
að ráða afdrifum mannlegra at-
hafna (og þá listaverka, sköpun-
arstarfs), hvort markaðurinn er
hagstæður á líðandi stund. Um
leið og stuðst er við visku þeirra
búra, sem segir frá í Heimsljósi
Halldórs Laxness: þeir vissu að
íslenska þjóðin hafði um aldir átt
í höggi við skelfilega menn sem
ekki nenntu að vinna fyrir sér og
þóttust vera skáld.
Hinir freku Pallar
En nú ber svo við, að þessu
næst fer Ellert að tala um fyrir-
bæri sem hann kallar „Palli var
einn í heiminum“. Palli þessi
kemur, að dómi ritstjórans víða
við sögu og lætur si sona:
„AIIs staðar skýtur hann upp
kollinum, maðurinn sem veit allt
best, tekur þarafir sínar framyfir
aðrar þarfir, treðst um í krafti
frekju sinnar og eigingirni."
Samkvæmt hinni sérstæðu rök-
vísi ritstjórans falla þessir aðilar
hér svo undir hatt hins freka og
yfirgangssama Palla: Þeir sem
styðja íslenskar kvikmyndir af
ríicisfé. Einræðisherrar eins og
Napóleon, Hitler og Stalín. Séra
Sigurbjörn Einarsson fyrrum
biskup, sem var eins og menn
muna einn af forystumönnum
Þjóðvarnarmanna, sem börðust
gegn aðild íslands að Atlanshafs-
bandalaginu. („Þjóðvarnarmenn
vildu hafa heiminn út af fyrir sig,“
segir Ellert Schram).
Níð um alla
þjóðvörn
Þegar ritstjórinn hefur tekið
þetta undarlega stökk frá Hitler
og Stalín til íslenskra natóand-
stæðinga kemur loks að því hvað
hann er eiginlega að fara með
samsetningi sínum. Hann vill
taka þá fyrir sem hafa fyrr og síð-
ar áhyggjur af sjálfstæði og
menningu lítillar þjóðar (vegna
erlendra herstöðva, vegna „hol-
skeflu engilsaxneskra áhrifa“ í
ljósvakanum ofl.) - og þetta lið
vill hann með samanburðarfræð-
um gera að valdsjúkum gikkjum
sem þykjast allt vita betur en aðr-
ir menn. Svo segir hann:
„(Við) hræðumst útlöndin, ótt-
umst áhrifin og gælum við þá hug-
mynd að geta verið eins og Palli -
einir í heiminum. Hér eru settar
strangar reglur um útbreiðslu og
notkun erlends sjónvarpsefnis.
Tunguna verður að verja segja
þjóðvarnarmenn og vilja setja lás
og slá á hætturnar sem berast
utan úr geimnum. Efnahagslegt
sjálfstæði verður að verja segja
föðurlandsvinirnir og vara við
Efnahagsbandalaginu. Og
Steingrímur samgönguráðherra
bregður sér í líki Einars Þveræ-
ings og hafnar varaflugvelli."
Gafst upp
fyrirfram
Þetta er nú eitthvað annað en
sá sveigjanlegi og raunsæi og al-
þýðlegi Ellert Schram, sem er
ekki aldeilis einn í heiminum og
vill sem mestan félagsskap af
Nató og EBE og gervihnattasjón-
varpi. Hann segir svo galvaskur:
„Við mætum ekki utanaðkom-
andi hættum eða áhrifum með
tortryggni eða þjóðarvarnarmúr.
Við mætum þeim með því að
bjóða þeim heim og berjast við
þær á eigin vígvelli. Við verndum
ekki íslenskuna með því að banna
enskuna heldur með því að bæta
málið með aukinni kennslu."
Látum nú þessa yfirlýsingu
vera þótt margir gallar séu á: vit-
anlega þurfum við að berjast við
„hættur og áhrif“ á eigin vígvelli.
En Ellert Schram skilur það ekki,
að það eru einmitt hinir skelfi-
legu íslensku „Pallar“, sem
standa í þeim slag. Ekki hann
sjálfur - sem hóf mál sitt í þessari
sömu grein á því að andskotast út
í stuðning við listir og þá kvik-
myndir. Ef sá kvikmyndasjóður,
sem Ellert Schram var að finna
flest til foráttu, ekki styður við
bakið á íslenskri kvikmyndagerð,
þá verða öngvar íslensk.ar kvik-
myndir til. A því þýðingarmikla
sviði erum við þá ekki „einir í
heiminum" - heldur erum við þar
alls ekki, við erum Amríka. Og
mundi svo fara á mörgum sviðum
öðrum ef það gengi eftir sem Ell-
ert Schram er í rauninni að segja í
grein sinni - hvort sem hann nú
gerir sér grein fyrir því sjálfur eða
ekki.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, SiljaAðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri : LúðvíkGeirsson.
Aðrir blaðamenn: DagurÞorleifsson, ElíasMar(pr.),Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir(pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Magnús H. Gíslason, ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), SævarGuðbjörnsson, Þorfinnurómarsson(íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
Framkvæmdastjóri:HallurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Augiýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Husmóðir. Eria Lárusdóttir
Utbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsia: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verðílausa8ölu:70kr.
Nýtt Helgarblað: 100kr.
Askriftarverð á mánuði: 800 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlftjudagur 21. febrúar 1989