Þjóðviljinn - 21.03.1989, Blaðsíða 14

LANDBÚNAÐUR
Klapp á kollinn
og
góðlátlegt glott
Rœtt við Agústu Þorkelsdóttur, bónda á Refsstað, um
atvinnumöguleika sveitakvenna
Á ráðunautafundi þeim,
sem haldinn var í Reykjavík
dagana 6.-10. febrúar sl. flutti
Ágústa Þorkelsdóttir, bóndi á
Refsstað í Vopnafirði erindi
um atvinnumöguleika kvenna
í sveitum. Slíkt mál er auðvit-
að kjörið umræðuefni í land-
búnaðarblað pg því lá beint
við að biðja Ágústu á Refs-
stað að greina okkur ofurlftið
frá hugmyndum sínum um at-
vinnumöguleika sveita-
kvenna, tvímælalaust áhuga-
vert þjóðnytjamál. Og ekki
stóð á því að Ágústa væri „til í
slaginn".
- Hingað til hefur það verið
þannig, sagði Ágústa,- að sveita-
fólk hefur í mestum mæli haft
tekjur sínar af hefðbundnum bú-
skap. Með samdrætti í hefðbund-
num búgreinum hafa þessir
tekjumöguleikar minnkað. Hin-
ar svonefndu aukabúgreinar áttu
að bæta þar úr og horfðu menn þá
ekki hvað síst til loðdýraræktar-
innar. Þær vonir, sem við hana
voru bundnar, hafa þó ennþá
engan veginn ræst. Til þess að
glöggva sig betur á ástandinu má
benda á, að umhirða 225 ærgilda
suðafjárbúa er talin eitt ársverk
en á kúabúunum 246 ærgildi.
Árið 1987 höfðu 64% hreinna
sauðfjárbúa minni fullvirðisrétt
en sem nam einu ársverki og 18%
kúabúanna voru undir þessari
stærð. En ef öll sauðfjárbú og
kúabú á landinu væru talin þá
höfðu 41% búanna minni
fullvirðisrétt en sem nam einu
ársverki.
Þetta þýðir að víða vantar
atvinnu- og tekjumöguleika fyrir
annan aðila búrekstursins. Þessi
aðili er yfirleitt bóndakonan.
Þessvegna hef ég verið að hug-
leiða og leita að atvinnumögu-
leikum fyrir konur, þó að þeir
geti á hinn bóginn einnig nýst
karlmönnum. Ýmsir bændur
stunda aukavinnu með bú-
skapnum og þá eru konur
gjarnan í fullu starfi heimafyrir.
Bændakonur hafa til þessa
ekki verið í fararbroddi þeirra,
sem beitt hafa sér fyrir nýsköpun
í landbúnaði. Þær hafa fylgst með
og tekið þátt í starfinu á sinn
venjulega, hljóðláta hátt, eins og
þær hafa ætíð unnið sín störf.
Verkkunnáttu þeirra og seiglu
við að takast á við vandamálin,
hefur lítt verið sinnt. Má segja að
þar sé óplægður akur. Mín
skoðun er sú að vaxtarbroddur-
inn og leynivopnið í baráttunni
gegn byggðaröskuninni sé í hönd-
um sveitakvenna.
Möguleikarnir
- Hverjir eru svo þeir atvinnu-
möguleikar kvenna í sveitum sem
þú kemur einkum auga á?
- Þeir eru ýmsir. Suma nýtum
við en aðra ekki. Við vitum að
margar konur stunda atvinnu í
nálægu þéttbýli, en auðvitað eru
þær landfræðilegu aðstæður ekki
allsstaðar fyrir hendi. Konur
kjósa að vinna þegar minna er að
gera við búskapinn. Á þeim tím-
um, þegar mest er að gera
heimafyrir, hljóta þær að sinna
bústörfunum þó að tekjur af bú-
...kjörin leið til sparnaðar
er Kj örbók Landsbankans
Botri oinfaldari og öruggari loió til ávöxtunar sparifjár er vand-
fundin Hair grunnvextir og verölryggingarákvæöi tryggja góöa
avöxtun Aö auki koma afturvirkar vaxtahækkanir eftir 16 og 24
mánuöi. Samt er innstæöa
Kjörbókar alltaf laus
L
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna
Ágústa Þorkelsdóttir, Refsstað
skapnum nægi ekki til viðunandi
árslauna. Aukavinna yrði þá að
vera heima eða í næsta nágrenni
og því er sveigjanlegur vinnutími
slíkum konum nauðsynlegur.
Vetrarvinna er yfirleitt æski-
legust. Margar konur hafa tekjur
af sumarvinnu við ferðaþjónustu,
en þar eru ennþá margir ónýttir
möguleikar. Edduhótel t.d. og
veiðihús eru víða rekin með að-
keyptu vinnuafli. Þar þyrfti að
verða breyting á. Sveitunum er
það lífsnauðsyn að nýta þá
atvinnumöguleika sem fyrir
hendi eru á þeirra svæði.
Þegar skyggnst er eftir atvinnu
fyrir sveitafólk má hafa þrennt að
leiðarljósi.
1. Að starfið sér arðbært, veiti
viðunandi tekjur, ekki föndur.
2. Að starfið byggi sem mest á
þeim auðlindum, sem fyrir eru,
svo sem jarðarafnotum og verk-
kunnáttu.
3. Að starfsemin treysti byggð-
afestu.
Getum allt
Þú spyrð hvað bændakonur
geti gert? í einu orði allt. Það
hafa þær gert allt frá landnámstíð
og því skyldum við nútímakonur
ekki geta staðið forverum okkar
á sporði?
- Hvað viljið þið gera?
- Því get ég ekki svarað. Konur
hafa ekki verið spurðar. Margar
konur hafa ekki einu sinni spurt
sjálfar sig þeirrar spurningar.
Þeim hefur ekki verið ætlað að
hafa skoðanir á þessum málum.
Ýmsar hafa þó látið til sín heyra.
Flestar þær konur, sem ég hef tal-
að við, vilja auka fjölskyldutekj-
ur. Óska eftir atvinnu hluta af ár-
inu en gegni samt sem áður sínu
þýðingarmikla hlutverki við bú-
skapinn. Aðrir vilja nýta starfs-
krafa sína óháð atvinnu eða sam-
býlismanni. Inntökuskilyrði í
stétt bændakvenna eru þau ein,
að hafa valið sér bónda að eigin-
manni. Þar er ekkert spurt um
löngun, hæfni né vilja til að axla
byrðar bóndakonunnar, maka-
valið ræður eitt. Af þessu leiðir
að fjöldi kvenna innan stéttarinn-
ar býr yfir menntun, starfsþjálfun
og löngun til starfs, sem ekki
tengist landbúnaði: Ef þessar
konur og makar þeirra eiga ekki
að tapast sveitunum verður að
skapa sem fjölbreyttasta atvinnu-
möguleika í hverju byggðarlagi.
Ýmsar
hugmyndir
- Og hvað sýnist þér svo vera
hœgt að gera í þeim efnum?
- Ýmsar hugmyndir hafa kom-*
ið fram, sumar raunhæfar, aðrar
ekki. Sumar hafa, af stórhug og
dugnaði farið út í ferðaþjónustu.
Þar eiga konur ekki lítinn hlut að
máli. En margar hugmyndir hafa
verið lagðar til hliðar, vegna
ótrúlegrar þröngsýni og nei-
kvæðra viðbragða. Hugmynda-
banka Stéttarsambandsins var
misjafnlega tekið. Þar er þó að
finna athyglisverðar hugmyndir,
sem gætu gefið auka- og jafnvel
árstekjur. Engin hugmynd er svo
slæm að hún eigi ekki rétt á því að
vera rædd. Við slíkar umræður
getur eitt vaxið af öðru. Skapa
þarf nægjanlega arðsemi og laga
hugmyndirnar að aðstæðum
þeirra, sem ætlað er að sinna við-
komandi verkefni. Þar þarf ráð-
unautaþjónustan að koma til. Já-
kvæð viðbrögð hennar og hvatn-
ing getur skipt sköpuin.
Svo við víkjum að einstökum
hugmyndum þá má nefna
hálmvinnslu. Til að byrja með
nægir að sá rúgi í gamlan kart-
öflugarð. Rúgurinn þarf ekki að
ná fullum þroska svo veðráttan
hefur ekki afgerandi áhrif. Hann
er síðan handsleginn, hálmurinn
bútaður og geymdur í rakalitlu
útihúsi. Úr honum má búa til
nytja- og skrautmuni. Þetta er
aðallega handavinna, útbúnaður
lítill og ódýr. Vinnuna má stunda
á öllum árstímum. Þessi hug-
mynd byggir á nýtingu lands,
húsa og vinnuafls, sem víðast
hvar er fyrir hendi. Þetta er þægi-
legt starf fyrir mæður, sem þurfa
að sinna börnum. Síðan má e.t.v.
bæta við vélvæddri vinnslu.
Matarvinnsla. Úr jarðargróða
og framleiðsluvörum landbúnað-
arins má framleiða ýmiss konar
neysluvörur. Smærri sláturhús og
ónotað skólahúsnæði gæti hentað
sem vinnustaður. Vinnsla úr fisk-
afurðum getur einnig komið til
greina, s.s. þorskhausavinnsla.
Það er okkur t.d. til vansa að
flytja inn allt gæludýrafóður. En
öllum hugmyndum um svona
framleiðslu er svarað með
löngum fyrirlestrum um reglu-
gerðir eða tilskilin leyfi eða
staðhæfingum um að svona fram-
leiðslu sé ekki hægt að reka nema
í miljónaverksmiðjum. Enginn
reiknar út að smærri einingar geti
einnig verið arðbærar. Við
bændafólkið þekkjum þessar
röksemdir þótt aldrei hafi tekist
að sanna að stórbúskapur skili,
þegar upp er staðið, betri afkomu
en smærri fjölskyldubú.
Bókhaldsþjónusta. Æ fleiri
bændur átta sig á þýðingu þess að
færa bókhald yfir búreksturinn,
og með virðisaukaskattinum,
14 SlÐA - ÞJÓÐVIUINN