Þjóðviljinn - 30.05.1989, Blaðsíða 6

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Hvað er maimúðar-
samfélag?
í Nýju Helgarblaöi á föstudaginn var sögö saga fertugs
fjölskyldufööur sem er aö veröa óvinnufær af parkinsons-
veiki. Umsókn hans um utanfararstyrk til að leita sér lækn-
inga var neitað á þeirri forsendu aö ekki væri hægt aö sýna
fram á meö læknisfræðilegum rökum aö maðurinn gæti
læknast af meöferöinni sem hann ætlaði í. Samkvæmt
strangri túlkun á reglugerö Tryggingastofnunar var utanfar-
arnefnd ekki skylt aö veita styrkinn, þó aö læknir hans heföi
skrifað undir umsóknina.
Það er ákaflega raunalegt þegar bókstafstrúin kemur í
staöinn fyrir hugsunina og samlíöunina meö öörum. í Þjóð-
viljanum sl. miðvikudag var sagt frá ööru dæmi um tapað
stríö einstaklings við ríkið. Þaö dæmi er aö veröa fjörutíu ára
og má vera nokkurt umhugsunarefni hvað bókstafstrúin er
lífseig.
Kona fór í mál vegna þess hvernig lögreglan meðhöndlaði
eiginmann hennar eftir aö hann varö fyrir árás óþokka, en
hún tapaði því, vegna þess aö hún gat ekki sannað að
blæðingarnar inn á heilann hefðu versnað viö meðferðina.
Almenn skynsemi segir hverjum sem hugsa vill aö mannin-
um hafi versnað viö að vera hent inn í lögreglubíl, en almenn
skynsemi er hreint ekki almenn, eins og vitur maður sagöi
einu sinni.
Utanfararnefnd var ekki að brjóta reglur meö synjun á
styrknum til heimilisfööurins unga, en eins og læknir hans
segir í viötalinu í Nýju Helgarblaði, þá „koma óneitanlega
upp í hugann dæmi um einstaklinga, sem hafa átt málsmet-
andi bakhjarla og hafa fengið fyrirgreiðslu hliöstæöa þessari
oröalaust. Þá hafa öflugir þrýstihópar, eins og áfengissjúkl-
ingar, fengið slíka fyrirgreiöslu í ríkum mæli á hliöstæðum
forsendum og hér er um aö ræða.“ Og læknirinn bætir viö:
„íslendingar eru ekki þannig hugsandi aö þeir myndu fetta
fingur út í þaö þótt utanfararnefndin heföi túlkaö máliö þann-
ig aö rétt væri að sinna þessari umsókn af mannúðarástæð-
um.“ Mannúöin kom í Ijós á vinnustað veika mannsins, þar
sem félagar hans söfnuðu farareyri handa honum til Banda-
ríkjanna svo aö hann kæmist í nálastungukúrinn sem er von
hans um vinnuþrek og heilsu.
Ef sú von bregst er framtíðin ekki björt hjá þessari fjöl-
skyldu meö tvö ung börn. Fullur örorkulífeyrir meö tekju-
tryggingu og barnalífeyri fyrir tvö börn gera fjörutíu þúsund
krónur á mánuði. Tekjutryggingin lækkar strax og tekjur úr
lífeyrissjóöi koma til viðbótar og tekjur maka, og eins og bent
er á er mat Tryggingastofnunar á því hvaö þarf til framfæris
fjölskyldu óraunhæft. Þak á aukatekjur er allt of lágt miðað
viö rekstrarkostnað á heimilum nú á dögum. Það verður aö
hugsa slík mál í heild.
„Hvaða rök eru fyrir því,“ segir í greininni, „að Trygginga-
stofnunin leggur aukalega skatt, ekki bara á mig heldur líka
á konu mína fyrir þaö aö reyna aö afla þeirra tekna sem viö
þrátt fyrir allt þurfum til þess að geta lifað?... Hvers vegna á
minn sjúkdómur að skerða tekjumöguleika konu minnar?
Hvaöa rétt hefur Tryggingastofnunin til þess að gera mig
óbeint ábyrgan fyrir því?“
Þaö er þungbær raun fyrir hvern mann að fá erfiðan
sjúkdóm, en það grefur ennþá meira undan sjálfsviröingu
hans að vera dæmdur til aö fá aldrei nógar tekjur inn á
heimiliö til framfærslu þess. „Það sem þiö eruð aö segja mér
er einfaldlega að þótt ég megi ekki vinna að dómi læknis
megi ég heldur ekki hætta,“ segir hann. Dæmiö getur ekki
gengið upp!
Fóik á ekki að vera ölmusumenn. Allir eiga rétt á lífvæn-
legum launum í velferöarþjóöfélagi. Þaö á ekki síst viö fólk
sem er búið aö vinna þessu samfélagi árum saman og
greiða tilskilin gjöld af launum sínum. Hugsum um það.
SA
KLIPPT OG SKORIÐ
Uppreisn í Kína
Á fimmtudagskvöldið var
fluttur í sjónvarpinu giska fróð-
legur þáttur um uppreisn náms-
manna í Kína, sem er fljótt fræg
orðin fyrir þetta hér: hve frið-
samleg hún hefur verið, hve
skjótt hún hefur breitt úr sér og
hve mikinn stuðning almennings
hún hefur hlotið. Það gerðist í
þessum fréttaþætti sem sjaldgæft
er: það var auðséð að fréttamenn
voru sjálfir hrifnir, blátt áfram
hrærðir. Þeir höfðu hitt ungt fólk
sem ekki var í mótmælaleik í ein-
hverju bríaríi eða út af smámun-
um, heldur var reiðubúið að
leggja mikið í sölurnar, ef til vill
lífið sjálft, fyrir frelsi og lýðræði.
Fyrir orð, sem ekki hafa slitnað af
ofbrúkun og hégómlegum teng-
ingum í því samhengi sem þau eru
sett fram á Torgi hins himneska
friðar, heldur eru römm alvara,
tengd miklum og sterkum von-
um.
Þegar þessi þáttur var saman
tekinn voru allir í óvissu um hver
framvinda mála yrði: mundi ag-
inn bresta, yrði reynt að etja her á
unga fólkið, mundi það þreytast
smám saman og gefast upp? -
enginn vissi heldur hver niður-
staða yrði af þeim átökum sem átt
hafa sér stað innan forystu
Kommúnistaflokks Kína um það,
hvernig rétt' væri og skynsamlegt
að bregðast við æskulýðsupp-
reisninni. Og þegar þessar línur
eru skrifaðar, þá er það ekki
heldur vitað og eru menn beðnir
að lesa þær með það í huga.
Nú og í
menningarbyltingu
En semsagt: Ungt fólk fer í
miklum flokkum um torg og
stræti kínverskra borga: það
krefst lýðræðis og mannréttinda
og það veifar rauðum fánum og
syngur Internasjónalinn. Og
heimurinn stendur á öndinni,
spenntur og hrifinn. Það er
reyndar ekki í fyrsta sinn. Man nú
enginn hve hrifnir menn voru
fyrir um það bil tuttugu árum
þegar menningarbyltingin sem
svo var nefnd geisaði í Kína?
Sumir voru hrifnir af því að þeir
héldu að byltingin héldi nú áfram
upp á nýtt og æðra stig, aðrir
vegna þess að menningarbylting-
arfólkið var á móti Rússum og
svo mætti áfram telja.
Mönnum gæti vitanlega sýnst
sem það sé óþarfi að bera þessar
tvær „byltingar" saman. Og satt
er það: aðstæður allar eru ólíkar,
inntak kröfugerðar unga fólksins
er heldur ekki það sama og áður.
Menningarbyltingarfólkið heimt-
aði meiri rétttrúnað, strangari
maóisma, það hamaðist af mikl-
um móð gegn öllum sem datt það
í hug að bregða út af þanka Maós
formanns. UngirKínverjarísam-
tímanum krefjast þess hinsvegar,
að hundrað blóm fái að blómstra í
alvöru. Þeim finnst að Kína hafi
dregist aftur úr hinum sovéska
granna að því er varðar málfrelsi
og breytingar á hinu pólitíska
kerfi. Á þessu tvennu er vita-
skuld mikill munur og afdrifarík-
ur.
Andúð á spillingu
En sitthvað eiga þeir samt sam-
eiginlegt, Rauðu varðliðarnir á
sjöunda áratugnum og lýðræðis-
vinir okkar daga. Ekki síst það,
hve mjög þeir setja á oddinn
andúð sína á spillingu og forrétt-
indum. Kínverjar hafa mátt
reyna það eins og aðrir sem búið
hafa við alræði byltingarflokks,
að einokun valdsins veldur
hnignun og uppdráttarsýki, einn-
ig í byltingarflokki sem reistur
var á fórnfýsi og hugprýði. Og
menningarbyltingin fór af stað
einmitt í tengslum við það, að
ungt fólk taldi, að með því að
fríðindi allskonar hefðu safnast á
stjórnendur og liðsforingja
valdaflokksins, þá hefði hinn
sanni andi byltingarinnar verið
svikinn. Það var þessi straumur
sem síðan var fjarstýrt með ýms-
um ráðum í valdatafli í Kommún-
istaflokknum - og hann úrkynj-
aðist líka fljótt í grimmd og
myndbrjótastefnu sem einatt
kemur fram í uppreisn gegn „kir-
kju“ (eða flokki) sem talin er
hafa svikið sjálfa sig.
Og enn er hún á
dagskrá
Ungir vinir lýðræðis og mál-
frelsis á torgum Peking í dag hafa
einnig mjög hátt um það, að þeir
séu langþreyttir á spillingu.
Flokkurinn hefur haldið sínu
valdi óskertu - af reynslu t.d. frá
Sóvétríkjunum vita menn, að
eftir því sem það ástand varir
lengur, þeim mun spilltari og
mútuþægnari verða ábyrgðar-
menn hans ýmsir. Ekki bætir það
úr skák, að eftir að einkafram-
takið fékk á ný svigrúm í Kína
gerist það óumflýjanlega, að
veruleg kjaraskil verða milli
venjulegs fólks og þeirra sem
hafa getað hagnast á ýmislegum
smárekstri og viðskiptum. Og
pólitískir embættismenn taka svo
til sín sneið af einkakökunni sem
umbun fyrir sínar fyrirgreiðslur.
Þessir samfélagshópar taka stökk
fram á við í neyslu og velmegun -
meðan eftir eru skildir verka-
menn og svo stúdentar, sem eiga
kannski von á því að námi loknu
að fá fastakaup sem er mörgum
sinnum lægra en götusali hefur'
upp úr sér.
Við tölum sjálf
Það er eitthvað kínverskt og ei-
líft yfir uppreisn námsmanna í
Kína: höfum við svo gripið niður í
sögu landsins, sem ekki hefur of
oft gerst því miður, að við rækj-
umst ekki á landsfólkið í uppreisn
gegn spilltu og hátimbruðu emb-
ættismannakerfi? Og sem fyrr
segir: við vitum ekki hvert stefn-
ir. Við vitum ekki einu sinni með
neinni vissu, hvað hin sjálf-
sprottna hreyfing námsmanna á
við með lýðræði. Nema hvað það
er líklega meira en rétt hjá einum
þeirra fréttaskýrenda sem við
heyrðum til í sjónvarpsþættinum
á dögunum: Unga fólkið er kom-
ið til þess þroska, að það setur
hvorki traust sitt á alvitran leið-
toga né alvitran flokk. Það af-
hendir ekki sitt umboð: það vill
tala sjálft, taka sjálft þátt í
ákvörðunum. Og það er ekki
lífsþreytt fyrirfram eins og svo
mikið af ungu fólki í okkar næsta
nágrenni: það trúir því enn að
það sem sagt er og gjört er skipti
máli.
ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 -108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöidsími 681348
Utgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, MörðurÁrnason, SiljaAðalsteinsdóttir.
Frótta8tjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: DagurÞorleifsson, ElíasMar(pr.),Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (Ijósm.), Kristófer Svavarsson, Ólafur Gíslason, Páll
Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs Helgarblaðs), Þor-
finnurómarsson (íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Framkvœmdast jóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstof ustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóöir: Erla Lárusdóttir
Útbreiöslu- og afgreiðslustjóri: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Siðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Síðumúlaö, símar681331 og 681310.
llmbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lausasölu: 80 kr.
Nýtt Holgarblað: 110 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 900 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 30. maí 1989