Þjóðviljinn - 22.08.1989, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT QG SKQRIÐ
Vöm fyrir
velferð
Forsætisráðherra og fjármálaráðherra hafa hvor með sínum
hætti látið í sér heyra um það sem framundan er í ríkisfjármálum og
skattheimtu. Þeir segja nokkurn veginn þetta: Ríkissjóður verður
ekki rekinn með halla til frambúðar. Þetta hefur verið gert í mörg
undanfarin ár, en verður að taka enda, ella er efnahagslegu
sjálfstæði þjóðarinnar stefnt í voða. Til að snúa við á þessari braut
eru aðeins tvær aðferðir, að draga úr útgjöldum eða hækka skatta.
Ábendingar af þessu tagi ættu ekki að koma neinum á óvart.
Um ríkissjóð gilda sömu lögmál og um hvert heimili. Ef ekki tekst
að afla tekna fyrir útgjöldum þeirra gerist annað tveggja. Tekjumar
eru auknar ef einhver ráð eru til þess, eða að útgjöldin eru skorin
niður. Engum venjulegum heimilishaldara dettur í hug að hann
geti lifað til frambúðar á lánsfé.
Sú þjónusta sem velferðarríkið veitir, útheimtir bæði góða að-
stöðu og sérþekkingu sem ekki er hægt að fá fyrir lítið. Enda þótt
velferðarkerfið á íslandi sé með því betra sem þekkist í heiminum,
fer því fjarri að í þeim efnum sé einhver lokasigur unninn. Enn
vantar mikið á að þjónusta við aldraða og öryrkja sé fullnægjandi,
og hverjum manni má vera Ijóst að löng árleg lokun sjúkrastofn-
ana, með ómældum óþægindum og skaða fyrir hina sjúku og
aðstandendur þeirra, er ekki viðunandi til frambúðar. Hvergi er
vitað til að fullkomnir vegir kosti lítið og enn síður geta menn
reiknað með að skólakerfi, sem rísi undir nafni, fáist á útsöluverði.
Félagshyggjuflokkar, sem standa vilja vörð um velferðarkerfið,
hljóta að lenda í alvarlegri klemmu við þær aðstæður sem nú ríkja.
Menntun, heilbrigði og félagsleg þjónusta eru dýrustu útgjalda-
liðir ríkis og sveitarfélaga. Þegar séð er fram á versnandi afkomu
þjóðarbúsins, eftir að tillögur Hafrannsóknastofnunar um
minnkandi afla á næsta ári eru komnar fram, reynir í alvöru á
ríkisstjórnina. Hvar á að spara og hverjir eiga að greiða hærri
skatta?
Skattahækkun við þessi skilyrði er því í meira lagi vandasöm.
Kaupmáttur launa hefur almennt lækkað, þannig að hækkun
skatta á þeim sem hafa miðlungstekjur eða lægri mælist naumast
vel fyrir hjá fjölmennustu starfsstéttum þjóðfélagsins, hvað þá
hinum sem verr eru settir. Hækkun óbeinna skatta, sem leiðir til
hækkunar á lífsnauðsynjum, eykur þrýstinginn á hækkun launa.
Ríkisstjórninni virðist því eins og sakir standa ekki fær önnur leið
en að hækka skatta, með einhverjum hætti, á þá sem betur mega
sín.
Ríkisstjórnin hefur auk þess ekki nauðsynlegan tryggan meiri-
hluta á Alþingi. Semjist ekki um liðsauka Borgaraflokksins, er
henni nauðugur sá kostur að semja við einhvern hluta stjórnar-
andstöðunnar um framgang þeirra mála sem hún viil fá samþykkt.
Stjórnarhættir af því tagi eru vel þekktir um öll Norðurlönd en hafa
hingað til verið taldir frágangssök hér á landi.
Viðfangsefnið framundan sýnist því vera þetta: Að verja vel-
ferðarkerfið, að koma í veg fyrir að lífskjör fari versnandi og að
snúa við á braut endalausrar skuldasöfnunar hjá ríkissjóði. Þessu
verður að koma í kring við þau skilyrði að þjóðartekjur fari
minnkandi, þingmeirihluti er óviss og oddviti atvinnurekenda
krefst gengisfellingar og meiri kjaraskerðingar.
Verkefnaskrá ráðherra í ríkisstjórn félagshyggjuflokka hefur
áreiðanlega áður verið auðveldari.
hágé
Sambúð A-flokkanna
Fyrir nokkru birti Alþýðublað-
ið alllangt viðtal við Guðmund
Arna Stefánsson bæjarstjóra í
Hafnarfirði. Það snerist mikið
um hans innansveitarkróniku -
en þar að auki um ríkisstjórnar-
samstarf og samvinnu A-
flokkana.
Að því er síðasttalda málið
varðar, þá eru menn öðru hvoru
að hreyfa því og syngur hver með
sínu nefni. Einn nýbakaður krati
sagði í pistli í því sama Alþýðu-
blaði, að allt tal um sameiningu
A-flokkana væri bjánaskapur.
Nógu erfitt væri reyndar að losa
sjálfan Alþýðuflokkinn við
norðurlandakratismann, sem
honum fannst vanta í rétta
blöndu af markaðshyggju, þótt
Alþýðubandalagsmenn færu ekki
að þvælast fyrir í því máli. Nú og
svo eru þeir til, sem tala eins og
skjótur samruni þessara flokka
tveggja mundi leysa allan vanda
vinstrimanna hér á landi fljótt og
vel.
Aðstæður
og veruleiki
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði tal-
ar reyndar mjög æðrulaust og
raunsæislega um þessi mál. Hann
vill aukið samstarf Alþýðuflokks
og Alþýðubandalags (og bætir
því við hann fagni því að flokks-
formaðurinn sé orðinn honum
sammála „því hann tónaði nú á
öðrum nótum hér á árum áður“.)
Hann lofar samstarf A-flokkanna
í Hafnarfirði, en telur að hvorki
þar né annarsstaðar sé ástæða til
að efna til sameiginlegra fram-
boða. Líka vegna þess að „um
leið og fylgi þessara flokka dregst
saman í skoðanakönnunum
minnkar auðvitað áhugi manna á
því að fara í sameiginleg fram-
boð“.
Um sameiningarmálin segir
Guðmundur Árni:
„Til að allar aðstæður væru
sem ákjósanlegastar fyrir sam-
einingu flokkanna í einhverjum
áföngum þyrfti fylgið að vera í
meðallagi, flokkarnir álíka stórir
og forysta þeirra þokkalega sam-
stíga“.
Og er þetta vafalaust nokkuð
nálægt „realpólitískum" sanni.
Hitt er svo líklegra að Guðmund-
ur Árni geri of lítið úr þeim mál-
efnaágreiningi sem verið hefur
meðal liðskjarna A-flokkana, en
hann lýsir þeirri skoðun sinni í
viðtalinu, að þar sé mestan part
um tilbúin ágreiningsefni að ræða
en ekki raunveruleg.
Stjórnin stjórni
Bæjarstjórinn er ekki ánægður
með ríkisstjórnina þótt hann sé
reiðubúinn til að fyrirgefa henni
ýmislegt, finnst að hún sé alltof
upptekin af dægurmálum og
reddingum fyrir horn:
„Mér finnst satt að segja að for-
ystumenn þessarar ríkisstjórnar
hafi eytt alltof miklu púðri í auka-
atriði en gleymt meginatriði allra
stjórnmála og það er að stjórna, í
þessu tilfelli landinu, með lang-
tímamarkmið í huga. Að leggja
upp línur í efnahags- og atvinnu-
málum, ekki til næstu sex eða
næstu tólf mánaða, ekki til næstu
kosninga, heldur til næsta ára-
tugar eða svo.“
Æææ, gætu nú þeir illkvittnu
sagt: trúir maðurinn á stjórn-
sýslu, er hann stjórnlyndur, man
hann ekki kínverska spekinginn
sem sagði, að veik stjórn væri
mikil blessun fyrir þegnana? En
sleppum því gamni - það er eðli-
legt að bæjarstjórinn tali á þess-
úm nótum. Ekki síst vegna þess,
að almenningur er mjög með
hugann við einmitt þetta: það er
baslað við reddingar, en engu er
breytt sem um munar. Lágt gengi
stjórnár Steingríms Hermanns-
sonar í skoðanakönnunum er
ekki tengt því að hún hafi gert
eitthvað mikið af sér, né heldur
því, að menn búist við afrekum af
Sjálfstæðisflokknum. Þetta lága
gengi skýrist fyrst og síðast af því
að mönnum finnst ekkert gerast,
ráðleysið ríki. Þar með er því
ekki endilega haldið fram að
stjórninni detti ekkert í hug eða
hún sé aðgerðarlaus - en hitt
blasir við, að það sem gert er vek-
ur litla hrifningu, jafnvel þótt um
skynsamlegar ráðstafanir sé að
ræða.
Hvað viljum við?
Og hrifningarskorturinn er
áreiðanlega tengdur því ekki síst,
að mönnum finnst að alltaf sé
verið að tjalda til einnar nætur,
það er rétt hjá Guðmundi Árna:
menn sakna þess að ekki er reynt
að hugsa fram í tímann, langtím-
amarkmiðin eru í þoku falin eða
gleymd með öllu. Að vísu má
segja sem svo, að í því efni endur-
spegli stjórnmálin samviskusam-
lega gjaldþrot þeirra framfara- og
hagvaxtarhugmynda sem menn
hafa nærst á, hver með sínum
hætti. Allir hafa reynt að bjóða
upp á framtíð sem gerir ráð fyrir
að meira sé framleitt, selt og
keypt af öllu: allir voru á Göng-
unni miklu upp á tinda hámarks-
neyslunnar, spurningin var bara
sú, hvort leiðin upp á það fjall
liggur til hægri eða vinstri.
Nú dynur það hinsvegar á
mönnum, að það eina sem þeir
eigi víst í efnahagsmálum sé
óvissan, og að því er okkur ís-
lendinga varðar, þá ættu flestir að
vera farnir að skilja - ekki síst
eftir fréttir í síðustu viku - að svo
hart hefur verið gengið að auð-
lindum okkar í sjónum að það er
borin von að við getum leyst okk-
ar mál með hagvexti á næstunni.
En með því að allir hafa gert ráð
fyrir hagvexti til þessa, þá gerist
það fyrst við slík tíðindi að menn
setur hljóða. Því næst benda þeir
á næsta mann (stétt, flokk, hrey-
fingu) og segja: Þetta er þér að
kenna andskotinn þinn.
En hvað um það: krafan um að
stjórnmálamenn sem og atkvæði
þeirra hugsi eitthvað framí tím-
ann, hún fer ekki af dagskrá þótt
mönnum sé svarafátt um framtíð-
ina nú um stundir. Og hún hlýtur
að tengjast því að menn endur-
skoði sín markmið, sínar framfar-
ahugmyndir. Og það er meira en
líklegt að í því starfi skýrist pólit-
ískar línur til muna frá því sem
verið hefur á því tímaskeiði, þeg-
ar við notfærðum okkur óspart
þann möguleika að vísa meiri-
háttar ágreiningi frá okkur í
þeirri von, að hagvöxturinn tæki
við honum og leysti úr honum.
Þjóðviljinn
Síðumúla 6'108 Reykjavík
Sími:68133
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjóri: Árni Bergmann.
Fréttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrirblaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar (pr.).Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
Kristófer Svavarsson, Ólafur Gíslason, Sigurður Á. Friðþjófsson
(umsjm. Nýs Helgarblaðs), ÞorfinnurÓmarsson(íþr.), ÞrösturHar-
aldsson.
FramkvæmdastjórhHallurPállJónsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglysingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Erla Lárusdóttir
Utbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Askrlftarverð á mónuði: 1000 kr.
4 SfÐA - ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 22. ágúst 1989