Þjóðviljinn - 03.10.1989, Blaðsíða 4

Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Móti landbún-
aðarstefnu og á
móti innflutningi
Þaö hlýtur aö vera stórmál á hverjum tíma hvernig standa
beri aö innlendri matvælaframleiöslu. Þau mál hafa verið
meö vaxandi þunga aö taka til sín athygli fjölmiðla að undan-
förnu. Ekki síst eftir aö tekiö var undir þaö í ritstjórnarskrifum
Morgunblaðsins sem fyrst hafði veriö boðað í DV og síöar í
Alþýðublaðinu: aö eina leiöin til aö bæta kjör manna á
íslandi væri aö flytja inn matvæli. Sá boöskapur hefur aö
sjálfsögðu komiö illa viö marga og ekki bara bændur og aöra
dreifbýlismenn sem eiga starf og búsetu undir því aö ís-
lenskur landbúnaöur hrynji ekki í rúst.
í byrjun fyrri viku var skýrt frá niðurstöðum merkilegrar
skoöanakönnunar sem Neytendasamtökin gengust fyrir um
afstööu manna til þeirrar landbúnaöarstefnu sem hér hefur
verið rekin. Þar kom þaö fram, aö um áttatíu prósent þeirra
sem spuröir voru eru andvígir landbúnaöarstefnunni - en
um leiö aö um 70% þessa sama hóps vill ekki aö fluttar séu
inn landbúnaöarvörur.
í fljótu bragöi gæti virst sem hér væri á ferö samskonar
þversögn og í skoðanakönnuninni sem fyrr á þessu ári benti
til þess aö svo til allir vildu draga stórlega úr ríkisútgjöldum
en um leið auka útgjöld til allra helstu málaflokka. Svo þarf
þó ekki aö vera. Þaö er í fyrsta lagi ekki aö undra þótt fólk sé
óánægt með landbúnaðarstefnuna - þó ekki væri nema
vegna þess hve vonlítil og dýr sú sóun er, sem fylgir stór-
felldri meðgjöf meö tilraunum til aö flytja út landbúnaðaraf-
uröir. Þær fégreiöslur vill almenningur út úr heiminum eins
og eðlilegt er. Auk þess sem fólki finnst vissulega mjög mikill
og alltof mikill munur á matvælaverði hér á landi og í ná-
lægum löndum.
I öðru lagi: Þessi óánægja þarf ekki aö koma í veg fyrir aö
drjúgum meirihluta fólks standi stuggur af því að farið verði
að flytja inn matvæli í verulegum mæli. Reyndar er merkilegt
hve margir eru andvígir þeim hugmyndum, ef tekið er tillit til
þess hvernig spurningin var orðuö í könnuninni. En þar var
spurt: „Ef þaö yröi til aö lækka verö á landbúnaðarafurðum,
eigum viö þá aö flytja inn landbúnaöarvörur?11. Spurningin
viröist leiöandi - þaö er ekki verið aö hræöa fólk frá hug-
myndinni meö því aö taka eitthvað fram um þaö í hve miklum
mæli mætti flytja inn matvæli, og þaö er ýtt undir aö menn
játist undir hana með því aö halda beinlínis aö fólki þeim
möguleika, að meö þessu móti gæti matvælaverð lækkað.
Þaö liggur beinast viö aö draga svofelldar ályktanir af
þessari könnun: í fyrsta lagi vill fólk ekki sætta sig viö óbreytt
ástand, þaö vill skera af landbúnaöarstefnunni agnúa eins
og útflutningsbætur og það vill breyta ýmsu ööru í átt til
ódýrari framleiðslu. í ööru lagi: Fólk er nógu ánægt meö
gæöi innlendra matvæla og gerir sér þaö sterka grein fyrir
því að innflutningur, í verulegum mæli amk, mundi skapa
dýrkeyptan nýjan vanda þótt verðlag lækkaöi, aö menn vilja
leggja nokkuö á sig til að innlend matvælaframleiðsla sé
öflug áfram. Það er og líklegt aö mörgum þyki það aumlegri
uppgjöf líkast, ef aö enn væri skorið utan af þeim þörfum
sem landsmenn hafa hingaö til séö sjálfir um aö fullnægt
yrði.
Pólitísk ályktun af þessu öllu saman er vitanlega einskon-
ar málamiðlun. Sem er reyndar í sama anda og landbúnað-
arráðherra hefur veriö aö boða aö undanförnu og síðast í
ræðu á þingi Stéttarsambands bænda á Hvanneyri: Menn
þurfa aö vinna sig út úr vandanum, einkum meö því að
tengja sem best saman framleiðslumagn og raunverulega
eftirspurn eftír helstu afurðum innanlands. Um leið og menn
leita leiða til lækkunar á verðlagi matvæla. Þegar hefur
náöst nokkur árangur á þessu sviöi - ekki aö vísu stórvægi-
legur, en það stefnir samt í rétta átt - hafi menn það í huga
að fyrirhafnarlitlar leiðir eru ekki til í þessum málum.
Tíðindi af
eyðslu unglinga
í nýútkomnu hefti Nýrra
menntamála birtir Þorlákur
Helgason grein um fróðlega
könnun sem fram fór í Fjöl -
brautaskóla Suðurlands í fyrra-
haust. En þá voru lagðir fyrir
nemendur skólans spurningalist-
ar um eyðslu þeirra í föt og hús-
næði og brennivín og bíla og sæl-
gæti og þar fram eftir götum.
Útkoman er í stuttu máli sú, að
unglingar velti mikiu fé, þeir
hljóta reyndar með eyðslu sinni
að vera snar þáttur í hagvaxtar-
stöðunni, haldauppi að talsverðu
leyti ekki bara skemmtistöðum
og skyndibitastöðum, heldur og
fataverslunum, bflasölum og svo
náttúrlega hársnyrtistofum. Peir
skapa semsagt ótal atvinnutæki-
færi. Þorlákur Helgason rekur
niðurstöður könnunarinnar í
Fjölbrautaskóla Suðurlands og
spyr sig hvað gerist ef menn ætli
öllum íslenskum unglingum sama
hlut:
„Hvað kemur í ljós ef við yfir-
færum niðurstöðurnar á alla ís-
lenska unglinga og miðum við
verðhækkanir sem hafa orðið frá
því í september í fyrra til þessa
dags? Getur það verið að ung-
lingar eyði 400 miljónum í eitt og
annað á mánuði - um fimm milj-
örðum á ári - ríflega tíu miljónum
á dag? Að íslenskir unglingar
kaupi föt fyrir 40 miljónir á mán-
uði? 30 miljónir hverfi í áfengi á
mánuði úr vösum unglinganna og
annað eins í þarfasta þjóninn, bíl-
inn, og að þeir skemmti sér fyrir
50 miljónir á mánuði, þeir kaupi
sælgæti fyrir 20 miljónir á mán-
uði, eyði 10 miljónum í hársnyrt-
ingu... osfrv ???“
Sumir meira,
aðrir minna
Nú er það ljóst, að lesa má úr
þessari könnun á ýmsa vegu. Til
dæmis getur Þorlákur þess að
meðan meðaleyðsla allra nem-
enda við skóla hans er um fimm
þúsund krónur á viku, þá eyða
þeir sem fá nokkra aðstoð frá for-
eldrum minna (eða um 4300
krónum) en þeir sem ekki segjast
fá aðstoð frá foreldrum (5900 kr.)
Hann segir freistandi að draga af
þessu þær ályktanir, að fjárhags-
aðstoð foreldra sé veitt með skil-
yrðum sem stemmi nokkuð stigu
við óhóflegri eyðslu - en það geti
ekki síður skipt máJi á hvaða
aldursári unglingarnir eru osfrv.
En hvað sem því líður: könn -
unin gefur margar merkilegar vís-
bendingar. Þar kemur fram, að
unglingar sem vinna með skóla
eyða 60-70% meira en þeir sem
ekki vinna með námi. Og þeir
sem eiga bíl eru um 50% dýrari í
rekstri en þeir sem ekki reka bfl.
Strákar eyða að jafnaði um 50%
prósent meira en stelpurnar (eru
það kannski þeir sem eiga alla
bflana?).
Hvað segja
jafnaðarmenn?
Nú gæti maður sem er hallur
undir jafnaðarsjónarmið sest nið-
ur yfir þessum tölum og klórað
sér dálítið á bakvið réttlætis-
eyrað. Hvað á hann að hugsa? Á
hann að velta því fyrir sér, hvern-
ig jafna megi neyslu nemenda
„uppá við“ ef svo mætti segja? Á
hann að hugsa sem svo: Fyrst
27% nemenda eiga bíla (og eru
þar með búnir að skapa nýtt
skólavandamál: hvar eiga kenn-
arablækurnar að leggja sínum
skrjóðum?) - þá er ekki nema
rétt að stefnt verði að almennri
bílaeign þeirra. Önnur spurning:
Fyrst þeir sem vinna með námi
hafa bersýnilega allt aðra lífs-
hætti en þeir sem ekki gera það
(geta eytt 60-70% meiri pening-
um) - verður skólinn þá ekki að
laga sig að aukavinnunni, svo að
sem flestir getið „notið sinna
tekjumöguleika“ — eins og það
mundi kallað?
Spurningar sýnast náttúrlega
heimskulegar - en eru þó ekki
nema eðlilegt framhald af þeirri
meginhugsjón í samfélaginu að
meiri neysla sé alltaf betri en
minni neysla, og að þegar viss
tegund neyslu (til dæmis bílaeign
fjölbrautaskólanema og mennt-
skælinga) erorðin allútbreidd, þá
sé skammt í það, að farið sé að
tala um hana sem mannréttinda-
mál.
Ekki nauðsynleg
vinna?
í greininni í Nýjum
menntamálum er spurt annarra
spurninga af hógværð og var-
færni. Þar segir til dæmis:
„Eyðslan er í samræmi við vinnu
(og tekjur). Nærtækt er að velta
því fyrir sér, hvort vinna með
skóla gegni fyrst og fremst þvf
hlutverki að halda uppi „óhóf-
legri“ neyslu. Af könnuninni má
ráða að í sárafáum tilvikum sé
vinna með skóla nauðsynleg til að
framfleyta sér (og sínum).“
Þarna er komið að merkum
punkti. Fyrir nokkru, þegar
miklu færri áttu heimangengt í
framhaldsskóla en núna, þá fór
það ekki á milli mála, að sumar-
vinna (sem enn er við lýði náttúr-
lega) var til þess að greiða útgjöld
vetrarins. Áftur á móti var sú
vinna MEÐ námi, sem nú er
skoðuð, lítt á dagskrá (amk alls
ekki 35-40 stundir á mánuði eins
og fyrrgreind könnun tekur til
meðaltals). Menn unnu fyrir
nauðsynjum - fæði, húsnæði,
heimavistarkostnaði, bókum
(merkilegt annars - spurt var í
Selfosskönnuninni um eyðslu í
sælgæti sem reyndist að meðaltali
636 kr á mánuði, en ekki var
spurt sérstaklega um bækur). Og
náttúrlega unnu menn fyrir ann-
arri eyðslu - nema hvað hún var
öll í smærri mæli. Og bílar voru
alls ekki á dagskrá.
Frekja bílanna
Vitanlega hafa allir samúð með
þeim sem vinna með námi af
brýnni nauðsyn. En öðru máli
hlýtur vitanlega að gegna um bíl-
aflotann - sem gerir langsamlega
stærst strik í reikninginn og stýrir
væntanlega mjög miklu af auka-
vinnunni. Þorlákur Helgason
segir undir lok greinar sinnar:
„Bíllinn kallar á aukatekjur.
Bíllinn leiðir til meiri neyslu.
Nemendur fresta námi og hætta
námi í einhverjum mæli vegna
bílsins. Ekkert er eins heimtu-
frekt og bfllinn... Bfllinn hefur
fyrirferð í huga unglinga - hann
er rúmfrekari en námið - á stund-
um.“ Fyrr í greininni hafði höf-
undur reyndar talað um það að
„það er alveg áreiðanlegt að við-
brögð okkar kennara við vinnu
nemenda eru einmitt þau að gera
ekki jafn miklar kröfur til bekkj-
arins eða hópsins og ella.“
M.ö.o. - skólastarfi hnignar - af
tillitssemi við bílaeign nemenda.
Hvort erum það við sem við
stýri sitjum, eða stjórnar bfllinn
okkur?
ÁB
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 6 ■ 108 Reykjavík
Sími: 68133
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgofandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvœmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjóri: Árni Bergmann.
Fróttastjóri: SiguröurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, Elías Mar (pr.), Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim
Smart (ijósm.), LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurÓmars-
son (íþr.), Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglysingastjórí: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreíðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 &68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nýtt Helgarblað: 140 kr.
Askriftarverð á mánuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 3. október 1989