Þjóðviljinn - 11.10.1989, Blaðsíða 5

VIÐHORF
Að undanförnu hefur mér liðið
sem í limbó. Því miður ekki í
þeim unaðsdansi þarsem menn
sveigjast og teigjast undir slár og
rár heldur í limbó heljar, forgarði
helvítis þarsem sálir fordæmdra
eigra vonlausar í einskismanns-
landi.
Þetta byrjaði með Þórarni Vaff
í umræðuþætti í sjónvarpinu
(aldrei slíku vant!). Hann var svo
dæmalaust skúffaður yfir því hve
verkalýðshreyfingin er van-
megna. Bara engin stjórn á mál-
unum, einstök verkalýðsfélög
geta vaðið uppi og hafa meira að
segja samningsréttinn í sínum
höndum. Afskaplega óþægilegt
fyrir fámennisvaldið í VSI. En
framkvæmdastjóra VSÍ lá fleira á
hjarta. Ekki kemur til greina,
sagði hann, að semja um verð-
tryggingu launa, það er úr öllum
myndum og málverkum. Með
þessu segir framkvæmdastjóri at-
vinnurekenda að ekki komi til
greina að ganga frá tryggum
kjarasamningum, samningum
sem halda gildi sínu út samnings-
tímann. í öllum viðskiptum er
okkur gert að ganga að verð-
tryggðum samningum, hvort
heldur varðar húsnæðiskaup eða
annað, verð alls skal standast
tímans tönn nema vinnuaflsins.
Þórarinn Vaff taldi gasalegt hve
verkalýðshreyfingin hugsaði lítið
um þau sem lægst hafa launin.
Hann gleymdi því blessaður að
þá fyrst hefur grátkórinn, sem
hann stjórnar, upp raust þegar
krafist er hærri launa fiskvinnslu-
fólks og annarra láglaunahópa
sem fá greitt samkvæmt töxtum
og ekkert þar umfram. Þar er allt
á heljarþrömini.
Svo reyndist líka hjá bjarg-
vættinum að vestan, Einari Oddi
atvinnurekendaformanni, sem
krafðist launafrystingar út næsta
ár á fundi þeirra VSI-ara. Hart í
ári, makalaust að útgerðarmenn
skuli geta snarað út milljónum
fyrir kvóta vítt og breitt. Líka
makalaust hvað margt gengur vel
sem sýslast í kringum útgerðina
svo sem hjá influtningsfyrir-
tækjum sem díla við útgerð.
Makalaust með margar fjölskyld-
Lítið eitt úr limbó
Birna Þórðardóttir skrifar
urnar sem eiga útgerð og fisk-
vinnslu pluma sig þótt allt sé í
botnlausum skuldum. Makalaust
að fjárplógsfyrirtækjunum sé
ekkert að kenna heldur aðeins al-
mennu launafólki þegar að því
kemur að bjarga málunum. Þá er
það ekki bjargvætturinn að vest-
an sem reddar heldur eigum við
að slaka út björgunarhring.
aður á sínum tíma var tilgangur-
inn sagður sá að veita alþýðu
manna fyrirgreiðslu sem aðrir
bankar byðu ekki. Alþýðu-
bankinn átti að þjóna launafólki,
en ekki að verða enn einn auð-
söfunarsveppurinn. Arður til
hluthafa átti ekki að skipta máli
heldur skyldu hin félagslegu sjón-
armið ráða. Útvegsbankakaup
verðhækkanir. Ég hugsaði mér
gott til glóðarinnar þegar ég sá í
útreikningum hagspekinganna
hans hve matvaran var skyndi-
lega orðin ódýr, æddi útí búð og
ætlaði að hamstra. en því miður. I
útreikningunum var gert ráð fyrir
að maður keypti hálfan eða
heilan lambaskrokk, heilan naut-
skrokk o.s.frv. Þrátt fyrir litla
s
„Það gengur einfaldlega ekki aðforseti ASI sé
gœslumaður þess að peningarnir arti sig sem
best í völundarhúsi viðskiptanna. Þótt kaupin
geristenn ósvífnari á gráa markaðnum
afsakar það ekkert. “
Verkfall rafiðnaðarmanna
hófst og samninganefnd ríkisins,
sem fjármálaráðherra stjórnar,
fékk sérpantað álit ríkislögmanns
að verkfallið væri ólögmætt með
tilvísun til að laga frá 1915. Næst
megum við trúlega vænta þess að
allar aðgerðir verkalýðs-
hreyfingarinar dæmist ólögmætar
enda hafi Spartakus hvorki haft
samning- né verkfallsrétt. Engu
varðar um vinnulöggjöf, hefðir
eitt né neitt, ríkisstjórnin og
samninganefnd hennar vflar ekki
fyrir sér frekar en fyrri daginn að
reyna að brjóta verkalýðs-
hreyfinguna á bak aftur hve ó-
prúttin sem meðulin kunna að
vera.
Alþýðubankinn ríður á vaðið
með vaxtahækkun sem verður
brýnust allra brýnna nauðsynja.
Hverjir þurfa að greiða vextina?
Hvers gæslumaður er forseti ASÍ
orðinn? Gæslumaður peninga?
Þegar Alþýðubankinn var stofn-
og önnur útþensla ganga í þver-
öfuga átt. Það gengur einfaldlega
ekki að forseti ASÍ sé gæslu-
maður þess að peningar arti sig
sem best í völundarhúsi viðskipt-
anna. Þótt kaupin gerist enn
ósvífnari á gráa markaðnum af-
sakar það ekkert. Við komum
engum breytingum til leiðar með
því að beita aðferðum
andstæðinganna, þótt í minna
mæli sé en þeir sjálfir. Hins vegar
hlægir mig þegar formaður
Dagsbrúnar birtist skyndilega í
líki hins siðláta prinsippmanns,
ekki síst þegar fulltrúi Dagsbrún-
ar í bankaráði Alþýðubankans
samþykkti vaxtahækkunin;
orðalaust. Það skyldi þó ekk
vera Verkamannasambandsþinj
framundan?
Svo var það fjármálaráð-
herrann með snilldarútspilið um
kaupmáttaraukninguna og hve
vel launin hafa haldið í við aðrar
FRA KVIKMYNDAHATIÐ
Það er ekki nema eðlilegt að
öllum þeim umbrotum sem eru
að verða í löndunum austantjalds
fylgi alls kyns afturhvarf til fortíð-
arinnar, til tímans áður en blýlok
einræðis og hugmyndafræði-
legrar einokunar lagðist yfir þau.
Leikur mönnum hugur á að finna
aftur ýmsa þá þætti menningar-
innar sem reynt hefur verið að
bæla niður eða uppræta og einnig
að velta fyrir sér frá nýjum sjón-
arhóli þeirri sögu, sem leiddi til
þess að ástandið varð sem raun
ber vitni. Þessi leit kemur fram í
myndum Ungverjans Istvans
Szabó, sem nú er gestur kvik-
myndahátíðarinnar, og í stuttu
ávarpi sem hann hélt áður en nýj-
asta mynd hans Hanussen var
frumsýnd hér á landi, lagði hann
áherslu á að í myndum sínum
reyndi hann að endurspegla mið-
evrópska menningu og miðevr-
ópskt andrúmsloft. En hvort
tveggja hefur átt erfitt uppdráttar
síðan járntjaldið féll þvert yfir
Hanussen
álfuna og klauf sundur þau lönd
sem áður voru flokkuð saman
undir heitinu Mið-Evrópa.
í myndinni Hanussen hverfur
Szabó aftur til upplausnaráranna
eftir heimsstyrjöldina fyrri og
þeirra örlagaríku atburða sem þá
voru að gerast og í aðsigi. Segir
þar frá dávaldinum Erik Jan
Hanussen, sem var austurrískur
að uppruna og hét réttu nafni
Klaus Schneider en ferðaðist víða
um lönd Mið-Evrópu. í þeirri
bylgju af dulspeki og alls kyns
kukli sem þá reið yfir þessi lönd
varð honum mikið ágengt: svo
var að sjá sem hann gæti spáð
fyrir um óorðna hluti, og hann
gat dáleitt áhorfendurna á hinn
ótrúlegasta hátt, m.a. fengið
unga konu til að leggja eld í tjöld-
in á sviðinu, þar sem sýningin fór
fram. Andrúmslofti þessa tíma er
lýst á sérlega litríkan hátt, og
brátt fer áhorfandinn að sjá ýms-
ar hliðstæður milli Hanussens og
annars dávalds sem þá var á
mikilli uppleið, Adólfs Hitlers,
enda eru þeir fæddir sama dag.
Nasistar hafa augastað á Hanuss-
en eftir að hann hefur spáð fyrir
um sigur Hitlers 1933, og virðist
hann vera þeim að nokkru leyti
vilhallur, en svo snýst hann gegn
þeim eftir að hann hefur gert sér
grein fyrir hættunni, og þarf þá
ekki að spyrja að leikslokum.
Þessi mynd Szabós er fádæma
haglega gerð og gefur Mefistó
ekkert eftir, og í lokin, ekki síst
þegar dregnar eru upp hliðstæður
milli íkveikjunnar í leiksviðs-
tjaldinu, sem Hanussen slekkur
samstundis í, og svo þinghús-
brunans í Berlín 1933, vakna
margar áleitnar spurningar um
eðli valdsins og mátt dávaldanna
tveggja og ábyrgð einstaklingsins
við þessar örlagaríku kringum-
stæður.
e.m.j.
Köll úr fjarska, kyrrt Irf
Terence Davies hefur stjórnað
þessari mynd sem segir á sérstæð-
an, stflhreinan og oft áhrifaríkan
hátt frá lífi verkamannafjöl-
skyldu (af írskum rótum líklega) í
Liverpool. Lífi sem yfir vofír
skuggi berjandi og bölvandi
heimilisföður, eins af óteljandi
smáharðstjórum heimsins.
Teygir það myrkur sig yfír allt líf
konu og barna hans þriggja, eins
þótt karlinn drepist, guði sé lof,
og börn hans þrjú vaxi úr grasi og
efni í nýjar fjölskyldur.
Þetta er saga af hvunndags-
grimmd og kyrrum kjörum og
einatt tómlegum og allt er það
meira en dapurlegt, eins þótt
bros og hlátur fínni sér stað í líf-
svefnum. Oft nást fram sterk
áhrif með einföldum meðölum og
hófstilltum - þessi mynd minnir
vel á þá staðreynd, að ekki þurfa
menn að þeytast út um allt með
sínar myndavélar til að finna
„skot“ sem segja drjúga sögu á
þögulan hátt. Höfundar myndar-
innar halda sig mest við heimili
fjölskyldunnar og krána, náttúr-
an er ekki með í dæminu lengur.
Aftur á móti er brugðið á fjör-
legan leik með tímann og þá dutt-
hagfræðikunnáttu sá ég í hendi
mér - eða öllu heldur í ávísana-
heftinu - að heila kjötskrokka
gæti ég aldrei galdrað fram, fyrir
utan það að maður þyrfti að hafa
grystigám til að koma byrðunum
fyrir. En grínlaust. Frá kjara-
samningum síðastliðið vor hafa
laun hækkað um 3.500 kr. Lán
fámennra hópa innan BSRB hafa
hækkað meira, þar sem aldurs-
hækkun og starfsaldurshækkun
bættust við. Grunnlaun versl-
unarmanna erunú40.456kr.,og
kemst taxtinn hæst í 49.796 kr.
eftir 10 ára starf með fastlána-
uppbót. Það er þvf býsna ósvífið
að setjast glottandi á kjaftastól
inní Miklagarði og segja liðinu að
kaupa heilu kjötskrokkana til að
spara. Sama dag ákvað borgar-
stjórnarmeirihlutinn að hækka
dagvistargjöld um 1200 kr. hjá
forgangshópum, en okkur munar
varla um að snara slíku út - nógur
afgangur eftir kjötskrokkana.
Þótt gengið hafi sigið og fallið um
20% frá áramótum hefur það
greinilega ekkert að segja fyrir
vöruverð!
Fjármálaráðherra hefur líka
lýst sömu skoðun og bjartvættur-
inn að vestan: Enginn grund-
völlur fyrir launahækkanir. Eng-
in grundvöllur fyrir verðtrygg-
ingu launa. Sama segir forsætis-
ráðherra. Ekki hafa aðrar yfir-
lýsingar komið úr herbúðum
ríkisstjórnarinnar, ekki einu
sinni frá hugsjónamanninum Jú-
líusi Sólnes.
í allri þessari þrautargöngu er
þó hægt að hugga sig við það að
útvarpið bregst ekki. Davíð fékk
pláss fyrir sína kosningabaráttu
bæði í hljóðvarpi og sjónvarpi.
Og við höfum fengið að fylgjast
með áhyggjum fréttamanna sjón-
varps: Er tími Davíðs kominn;
tekst HONUM að leiða FLOKK-
INN til sigurs; ertu soldið sár
Friðrik, elsku vinur! Verst var að
fréttamennirnir höfðu tekið nið-
ur landsfundarmerkin sín þegar
þeir birtust á skjánum. Það var
þú óþarfa pempíuskapur.
07.10.89
Birna er ritstjóri.
lunga minnisins sem leyfa að
skotist sé mislangt aftur og fram
um rás viðburða. Afbragðs vel er
í hlutverk valið, hver týpa ofur
sannfærandi. Og leyfist mér þá að
lokum að geta um það, hve vel og
ísmeygilega vinsælir söngvar eru
notaðir í þessari mynd. 1 heimi
þar sem við sjálft liggur að tilfinn-
ingalífið frjósi í hel eru söngvarn-
ir eins konar tilmæli um samskipti
sem ekki urðu að veruleika, ávís-
anir á eitthvað það sem menn
ekki megna að segja hver við
annan.
ÁB.
HHListahátíðíReykjavík
Verðlaunasamkeppni
á sviði lista
- meðal ungs fólks
Listahátíð í Reykjavík efnir til verðlaunasam-
keppni á sviði lista - meðal ungs fólks. Mega
þátttakendur kjósa sér listform: hvort sem
væri á sviði ritaðs máls, myndmáls, á sviði
danslistar, leikhúss eða tónlistar (hljóðlistar),
sviði formlistar eða umhverfislistar - má vera á
enn öðru sviði, jafnvel fleiri en eitt form saman.
Keppnin tekur til frumsköpunar í list fyrst og
fremst.
Þátttakendur séu 19 ára eða yngri (miðað við
skiladag). Skilafrestur er til 1. mars 1990.
Verki sé skilað á skrifstofu Listahátíðar, Gimli,
v/Lækjargötu, 101 Reykjavík - svo fullbúnu
sem kostur er, ellegar ítarlegri lýsingu á hug-
mynd þess.
Listahátíð lýsir sérstökum áhuga á verkum unn-
um út frá grunnhugmyndinni
„íslendingur og haf”
en verk út frá öðrum hugmyndum hafa þó
fullan rétt í keppninni.
Verðlaunafé verður alls 400 þúsund kr. og
hefur dómnefnd sjálfdæmi um deilingu þess.
Dómnefnd setur sér vinnureglur sjálf. Verðlaun
verða afhend við opnun Listahátíðar 1990.
Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands er
heiðursformaður dómnefndar. Dómnefnd er
skipuð í samráði við stjórn Bandalags ís-
lenskra listamanna og er formaður dóm-
nefndar Brynja Benediktsdóttir, leikstjóri
(forseti B.Í.L.). Dómnefnd skal heimilt að kalla
sér til fulltingis listfróða menn.
Áformuð er kynning valinna verka úr sam-
keppninni á Listahátíð og/eða síðar svo sem tök
verða á.
Listsamkeppni þessi er kostuð af íslandsbanka
h/f
5. október 1989
Listahátíð í Reykjavík
Miðvikudagur 11. október 1989 ÞJÓÐVIUINN - SiÐA 5