Þjóðviljinn - 21.11.1989, Blaðsíða 7

NYJAR BÆKUR
Frœjuíi Konráðs
■■ íoðurbróðrr min
Ævuninningar
Hemianns Vilhiálmssonar
Hemmi sem fór í snapið
Vilhjálmur Hjálmarsson
Frændi Konráðs foðurbróðir minn.
Æviminningar Hermanns Vilhjálms-
sonar.
Æskan 1989
Nú eru helst settar saman
bækur um stórmenni eða forsíðu-
fólk dægurfrægðarinnar, og
kannski segja þeir frá sem eiga
slík bókarefni að maka eða for-
eldri. Þessi bók hér er sprottin út
úr annarri hefð, einskonar jafn-
aðarhefð, sem segir að smæling-
inn sé einnig bókar verður. Að
vísu má hann ekki vera neinn
venjulegur smælingi, hann verð-
ur að eiga sér nokkra frægð sem
kynlegur kvistur svokallaður.
Með öðrum orðum: hann er
öðruvísi en fólk er flest.
Vilhjálmur Hjálmarsson, fyrr-
um menntamálaráðherra, segir
hér sögu föðurbróður síns sem
Hemmi var kallaður hér í bæn-
um. Og er kannski einn af síðustu
kynlegu kvistunum sem við átt-
um þess kost að kynnast lítillega,
því hann fær mestalla ævi að vera
í friði fyrir þeim stofnunum, sem
nú er búið að koma upp og hýsa
frávik frá „venjulegri hegðun".
Og er þar skemmst frá að segj a að
bókin ber ræktarsemi og elsku-
legum viðhorfum höfundar síns
til mannlífs geðþekkt vitni. Pað
er heldur engin ástæða til að
leyna því að þessi bók tilheyrir
gjörgæsluskólanum í íslenskum
ævisögum - þar er haldið til haga
mörgu smálegu, ekki gáð að því
að grisja burt það sem vanda-
lausir eiga erfitt með að festa
Sögusafn Halldórs Stefánssonar
Mál og menning hefur gefið út
stórbók sem geymir öll fimm
smásagnasöfn Halldórs Stefáns-
sonar, en hið fyrsta þeirra, í fáum
dráttum, kom út árið 1930, hið
síðasta, Blakkar rúnir, árið 1962.
Halldór var Austfirðingur,
fæddur árið 1892 en bjó lengst af í
Reykjavík og lést þar árið 1979.
Hann var prentari að iðn, vann
sem símritari, var meira að segja
hreppstjóri um skeið - en lengst
af vann hann í banka í Reykjavík.
Þótt hann sæti í þeirri prísund
brauðstrits (sem Halldór Laxness
hefur fjallað um með frægum
hætti í afmælisgrein um skáld-
bróður sinn), tókst honum að ná
að verða einhver listfegnasti og
mikilvirkasti höfundur smásagna
hér á landi. Hann var einn hinna
Rauðu penna, lífsafstaða hans
setur mjög svip á verk hans þar
sem samúð með lítilmagnanum
helst í hendur við ódulbúna
andúð á valdsmönnum.
Dóttursonur Halldórs, Hall-
dór Guðmundsson, hefur annast
þessa útgáfu og skrifar ítarlegan
eftirmála með útgáfunni um afa
sinn og verk hans. Hann segir
m.a. frá því að Halldór Stefáns-
son hafi metið tvo menn öðrum
meir: norska sagnameistarann
Hamsun og byltingarforingjann
Lenín. Sá sérstæði smekkur verð-
ur höfundi eftirmála að tilefni
gagnorðrar lýsingar á manninum
og verkum hans sem er á þessa
Ieið: „Kannski segir þetta svo-
lítið um þær andstæður sem
bjuggu í honum sjálfum og sjá má
stað í sögum hans. Hann var
skynsemishyggjumaður og vís-
frá kettinum Bröndu, sem búið
hefur um sig í gömlum kvenhatti,
en lendir í mörgum ævintýrum
vegna samskipta sinna við önnur
dýr. Hún er þýdd af Sigurði
Gunnarssyni fyrrv. skólastjóra.
Höfundar texta eru Kathryn og
Byron Jackson en myndirnar
gerði Leslie Morrill.
í heimsókn hjá Hönnu. Bókin
er nr. 21 í sama öókaflokki. Hún
segir frá heimsókn Hönnu, sem
býr í stóru fallegu húsi með for-
eldrum sínum, ásamt hundinum
Lubba. Stefán Júlíusson rit-
höfundur hefur íslenskað bókina.
Höfundar texta er Edith Kun-
hardt. Myndir gerði Carolyn
Brachen.
mun þér leiðast því frásögnin
leiftrar af kímni og svifléttu háði.
Á himnum hittirðu auðvitað Guð
sjálfan og ýmsa gamla kunningja,
að ógleymdri englamömmu,
Maríu Magdalenu og Páli postula
sem sífellt hyggur á uppreisn. Á
jörðu hittirðu grátbroslega
ógæfumenn, svífandi skáld,
drauga og elskendur.”
Æskuminningar
Bjöms Th.
Bjömssonar
Mál og menning hefur sent frá
sér bókina Sandgreifarnir eftir
Björn Th. Björnsson. Bókin hef-
ur að geyma endurminningar
höfundar frá því að hann var að
alast upp í Vestmannaeyjum á ár-
unum milli stríða. Hann lýsir
samfélagi strákanna í Eyjum og
margvíslegum uppátækjum
þeirra, auk þess sem ágengni hins
stóra heims kemur við sögu:
kreppa, stríðsógn, stjórnmála-
erjur og þjóðfélagsumbrot. Síð-
ast en ekki síst geymir bókin lýs-
ingar á fjölskyldu „Bidda
Björns” eins og hann er nefndur í
sögunni.
Mörgum mun eflaust þykja
sem hér kveði við nýjan tón hjá
höfundinum sem þekktur er af
margvíslegum bókum um list-
fræðileg efni og sögulegum skáld-
sögum. Bókin er 180 blaðsíður og
er prýdd fjölda mynda, bæði af
fjölskyldu höfundar og einnig af
málverkum föður hans, Baldvins
Björnssonar. Hilmar Þ. Helga-
son gerði kápu.
Tvær smá-
bamabækur
Bókaútgáfan Björk hefur fyrir
skömmu sent frá sér tvær smá-
barnabækur. Þær eru báðar
prentaðar í Prentverki Akraness
h/f og eru í 4 litum.
Kötturinn Branda er nr. 20 í
bókaflokknum: Skcmmtilegu
smábarnabækurnar. Bókin segir
Sögur eftir
Birgi
Sigurðsson
Bókaútgáfan Forlagið hefur
sent frá sér sagnasafn eftir Birgi
Sigurðsson sem nefnist Frá himni
og jörðu.
Birgir Sigurðsson er löngu
þjóðkunnur fyrir leikrit sín. Síð-
asta leikrit hans, Dagur vonar,
var tilnefnt til bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs og vakti
fádæma hrifningu. í þessu sagna-
safni sínu slæ^ hann á allt aðra
strengi: þetta eru skemmtisögur í
orðsins fyllstu merkingu.
I kynningu Forlagsins segir
m.a.: „Langar þig til himnaríkis?
Þú kemst það í þessum sögum.
Viltu frekar halda þig við jörð-
ina? Ekkert einfaldara því sögu-
rnar gerast bæði á himni og
jörðu. Á hvorugum staðnum
inda í anda klassísks sósíalisma,
en hann var líka mjög upptekinn
af þeim sálrænu öflum sem búa í
hverjum manni. Máski var hann
vantrúaðri á mátt mannsins til
breytinga en pólitísk sannfæring
hans leyfði, enda hefur hann
stundum lýst dýrseðli mannsins
sem náttúruafli sem engin sið-
menning fær hamið... En spenn-
an milli þessara viðhorfa hefur
örugglega strykt bókmenntagildi
betri sagna hans.“
Þessi „stórbók“ með sögum
Halldórs Stefánssonar er 560 bls
að stærð. ^B
áhuga á. Frásagan hefði grætt á
róttækum niðurskurði og á -
leitnari útleggingu á lífshlaupi
Hemma krónu.
Vissulega er Hermann Vil-
hjálmsson ekki síður bókar verð-
ur en margir þeirra sem af tilvilj-
un hrata inn í svokallað sviðsljós.
Þetta er sígild saga einstæðings,
sem er að ýmsu leyti góðum gáf-
um gæddur, en haldinn vanmeta-
kennd og ótta við lífið frá ungum
aldri. Þessi baggi sligar Hermann
smám saman, hrekur hann úr
bakaraiðn, sem hann hafði lært
til, og í „snapið“ sem hann kallaði
svo sjálfur: hann verður einn
þeirra manna sem ræður ekki við
makalausa söfnunaráráttu. Hún
getur komið fram í því að Her-
mann gengur sjálfur í verstu
tötrum meðan óuppteknir pakk-
ar með fatnaði sem hann hefur
keypt sér eða þrjátíu sæmileg
jakkaföt héðan og þaðan hrúgast
upp heima í kjallara hans. En
helst birtist fíkn þessi í því að
Hermann sankar að sér óumræð-
anlegu rusli sem hleðst honum
upp fyrir höfuð í bókstaflegri
merkingu og verða hreinsunar-
menn að moka út úr híbýlum
hans hvað eftir annað þessum
skrýtna og dapurlega auði.
Slíkir menn hafa verið í öllum
plássum íslands og þeir eru ófáir í
heimsbókmenntunum - fræg
dæmi eru bæði hjá Dickens og
Gogol: Kannski hefði bókin
grætt á því að reyna að tengja
Hemma karlinn við félaga sína
nær og fjær og gátu þeirra? Við
vitum ekki hver lausn þeirrar
gátu er: kannski er hún á þá leið
að sá sem finnur sig smáan og
vanmáttugan í hörðum heimi fær
röklausa ofurást á alræði sínu yfir
sínum litla smáheimi og öllu því
sem hann kýs að fylla hann með.
Ekki gott að segja.
Myndakostur er mikill og ríku-
legur í bókinni.
ÁB
Eðvarð og Árni í Hólminum
Hjá Bókaútgáfu Æskunnar er
væntanleg viðtalsbók við Árna í
Hólminum: Árna Helgason gam-
anvísnasöngvara, sýsluskrifara
og bindindisfrömuð frá Stykkis-
hólmi.
Við Áma ræðir Eðvarð Ing-
ólfsson, sem þekktastur er fyrir
unglingabækur sínar, en þetta
mun vera í fyrsta sinn á ferli Eð-
varðs sem rithöfundur að ekki
kemur út eftir hann unglingabók
um jólin.
Öll ritverk
Dags
Sigurðarsonar
Út er komin hjá Máli og menn-
ingu ljóðasafnið Glímuskjálfti
(ljóð 1958-1988) eftir Dag Sig-
urðarson. Bókin hefur að geyma
allar fyrri bækur þessa baldna
hrekkjalóms íslenskrar nútíma-
ljóðlistar og spannar hún því
skáldferil hans frá árinu 1958.
í bókarkynningu segir m.a.:
Dagur Sigurðarson varð strax
með sinni fyrstu ljóðabók, Hluta-
bréf í sólarlaginu, eitt af umdeild-
ustu skáldum á íslandi. í ljóðum
hans var talað tæpitungulaust um
hvaðeina. Ýmsir töldu ljóð Dags
marka tímamót: Hann færði út
landamæri íslenskrar ljóðlistar,
jók við yrkisefni hennar. Dagur
þótti stóryrtur í ljóðum sínum um
íslenskan veruleika, en hann á
líka til viðkvæma strengi ástar-
ljóða auk þess sem hann hefur
þýtt ljóð heimskunnra skálda. í
safninu er að finna 11 eldri ljóða-
bækur Dags, og auk þess ný ljóð
frá síðasta ári sem ekki hafa áður
birst.
Glímuskjálfti er 339 bls. Ingi-
björg Eyþórsdóttir gerði kápu.
Vinningstölur iaugardaginn
18. nóv. ’89
VINNINGAR FJÖLDI VINNINGSHAFA UPPHÆÐ Á HVERN VINNINGSHAFA
1. 5af 5 0 2.253.509
4. 4af5IjjfM 5 78.350
3. 4af5 114 5.927
4. 3af5 3.498 450
Heildarvinningsupphæð þessa viku:
4.895,037 kr.
UPPLÝSINGAR: SÍMSVARI 681511 - LUKKULÍNA 991002
Þriðjudagur 21. nóvember 1989 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7