Þjóðviljinn - 02.12.1989, Síða 4

þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Gleði íslendinga
Viö Vesturlandamenn leitum flestir gleöinnar, hamingj-
unnar, og stofnum jafnvel samtök til aö tryggja fólki og
fénaöi ánægjulegt og þægilegt líf. Búddha og fylgismenn
hans telja þetta margir vonlaust verk, eöli lífsins sé þjáning.
Meðan maöurinn leiti hamingju og ánægju í villuráfi byrgi
hann sjálfum sér sýn til æðri verömæta og tilgangs.
Þessi tvö viöhorf kristalla í rauninni tvenns konar afstööu
okkar Vesturlandabúa líka. Annars vegar eru þeir sem
reyna að tryggja velmegun sína og velsæld meö efnislegum
gæöum og telja Fasteignamat ríkisins reikna ágætlega út
hamingju manna. Hins vegartrúaaörir, aö listir, hugmynda-
kerfi og menning séu hin raunverulegu verðmæti sem vert
sé aö kynnast og efla.
Þaö veitir (slendingum yfirleitt gleöi aö heyra og lesa gott
íslenskt mál. Þeir hrífast af snjallyrðum, kveöskap og sagna-
mennt ýmiss konar. Á sama hátt bregðast flestir ókvæöa
viö, ef þeir heyra málinu misþyrmt. Aö þessu leyti var góöur
jarövegur fyrir málræktarátak það sem menntamálaráðu-
neytið hefur gengist fyrir. En hver er niðurstaðan?
Of snemmt er aö fullyrða um þaö, hvort sú athygli sem
beindist aö móðurmálinu í grunnskólunum, leiöir af sér
sterkari og betri málvitund barnanna, opnar ef til vill rithöf-
undum framtíöarinnar leiö. Óskandi aö svo væri. Þáttur
Ríkisútvarpsins var áberandi og þar var sannarlega fariö inn
á nýjar brautir.
Sú spurning er þó býsna áleitin, hvort þessi þáttur mál-
ræktarinnar hefur ekki verið full hógvær, þegar öllu er á
botninn hvolft. Þurfum viö ekki hreinlega hernaðaráætlun í
þessu efni? Meira en leiöbeiningar um nafnorða- og sagn-
beygingar? Meira en réttarhöld yfir einstökum orðum og
orðasamböndum?
í skoðanakönnun í Færeyjum á þessu ári kom þaö í Ijós
sem bæði hrelldi margan þjóöernissinnann þar og fjölda
íslendinga, aö meiri hluti Færeyinga telur þaö ranga stefnu
að smíöa færeysk orð í stað nýrra alþjóðaorða. Hingað til
hafa Færeyingar með allgóðum árangri farið í smiðju íslend-
inga til orðtöku. Nú vill unga kynslóðin hætta þessu streði.
Færeyskir málvísindamenn telja þetta þó ekki mestu
hættuna sem steðjar að færeyskri tungu. Slettur og ýmiss
konar misfagurt oröahröngl drepa ekki málvitundina. Eitriö í
þeim efnum felst í erlendri setningaskipan, orðaröð, tilvísun-
um og byggingu málsgreina.
íslendingar eru ekki nægilega á verði gagnvart þessari
ólyfjan enskunnar, þýskunnar og frönskunnar. Þaö er ekki
bara í hráum þýðingum viðvaninga sem nafnorðastíil, inn-
skotssetningar og lýsingarorð tröllríða textanum. Furðu oft
taka íslendingar nú upp á því að frumsemja laust mál sem
ekkert er við að gera nema snara á ensku, þýsku eða
frönsku til að gera það kunnuglegt.
Unga kynslóðin á íslandi er alin upp við það að tvö tungu-
mál séu notuð í þessu landi. Menn hafa verið að hnjóða í
kaupmenn og veitingamenn fyrir nöfn eins og „Pizza hut“ og
„Broadway". Á hótelum og víðar eru erlendar áletranir og
leiðbeiningar jafn áberandi og íslenskar. En opinberir aðilar
hafa nú tekið visst frumkvæði í þessum efnum. Við göturnar í
Reykjavík eru nú skilti sem vísa á „City center" og fleira
þarflegt.
Versta daemið hefur þó lengi blasað við á þeim stað sem
síst skyldi. íslensku foreldrarnir sem leiða börn sín inn í
Bessastaðakirkju mega þoia þá smán að ungviðið byrji á því
að reyna að stauta sig fram úr áletrun koparplötu sem blasir
við sjónum þegar inn í anddyri kirkjunnar er komið. Enginn
sem heimsækir þennan helgistað kemst hjá því að lesa þar
nokkur orð um „Leif Ericsson, discoverer of Vinland". Meg-
inmál plötunnar er allt á ensku, en smáletruð þýðing á
frönsku og íslensku fylgir.
Er til eitthvert stórvirkara vinnutæki en skilti á sjálfum
Bessastöðum til að greypa það í barnshugann að enskan
skipi heiðurssess með þjóðinni núna? Eða hafa einhverjir
Búddhistar komið spjaldinu fyrir til að minna ættjarðarvini á
að lífið sé í rauninni þjáning?
Mikil yrði gleði sumra íslendinga ef skiltum og plötum af
þessu tagi yrði þokað þangað sem minna ber á þeim.
-ÓHT
AUGNAYNDI
Mynd Jim Smart.
þJÓÐVILJINN
Síðumúla 6-108 Reykjavík
Sími: 681333
Kvöldsími: 681348
Símfax:681935
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóöviljans.
Framkvœmdastjóri:HallurPállJónsson.
Ritstjórar. Árni Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fróttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar(pr.),Guðmundur
Rúnar Heiðarsson, HeimirMár Pétursson, HildurFinnsdóttir(pr.),
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), LiljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason.ÞorfinnurOmarsson
(íþr.), ÞrösturHaraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pótursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, ÞorgerðurSigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðsiustjórí: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Siðumúla 6, Reykjavík, símar: 68 13 33 & 68 16 63.
Símfax:68 19 35
Auglýsingar: Síðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 90 kr. Nytt Helgarblað: 140kr.
Áskriftarverð á mónuði: 1000 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 2. desember 1989