Þjóðviljinn - 21.12.1989, Blaðsíða 5

JOLABLAÐ II
Grýla, Leppalúði
og fjölskylda þeirra
Varla er hægt aö hugsa sér
jól án þess aö minnst sé á
Grýlu og fjölskyldu hennar.
Jólasveinarnir hafa í seinni tíð
klæöst rauðum búningum og
gefa gott í skóinn, en þó verð-
ur aldrei frá þeim tekið að þeir
eru synir Grýlu sem er án efa
frægasta tröllkerling á íslandi.
Fyrst er minnst á Grýlu í riti frá
13. öld. Helstu heimildir um
Grýlu eru í þulum og þjóð-
sögum. Grýla er ekki beint
glæsilegt kvendi ef marka má
lýsingar. Hún hefurótal hausa
og þrenn augu á hverju höfði.
Hún handsamar börn og
stingur þeim í pokann sinn.
Grýla hefur kartnögl á hverj-
um fingri, helblá augu í hnakk-
anum og horn sem geit. Eyru
hennar eru engin smásmíði
því þau lafa ofan á axlir, eru
áföst við nefið að framan. Hún
er skeggjuð um hökuna og
skeggið líkist hnýttu garni á
vef. Tennur hennar eru eins
og ofnbrunnið grjót. Grýla var
barnaskelfir hinn mesti og
sagt er að hún hafi haft mest
dálæti á óþægum börnum
eða réttara sagt kjötinu af
óþekktarormunum. Helsta
vörnin gegn því að lenda í
poka og maga Grýlu var að
vera þægur og góður, því
slíka krakka þoldi hún ekki.
Grýla hélt stórt heimili, því
börnin hennar voru mörg. Auk
jólasveinanna þrettán, sem
flestir kannast við, átti Grýla
tuttugu börn samkvæmt einni
þulu og nítján samkvæmt
annarri. Þau börn sem nefnd
eru í þulunum tveimur hafa
ekki orðið jafn fræg og vinsæl
og jólasveinarnir. An efa hafa
það verið áhugaverð trölla-
börn sem gaman væri að
heyra meira um.
Grýla var að sönnu
gömul herkerling,
bæði á hún bónda
og börn tuttugu.
Eitt heitir Skreppur,
annað Leppur,
þriðji Þröstur,
Þrándur hinn fjórði,
Böðvar og Brynki,
Bolli og Hnúta,
Koppur og Kyppa,
Strokkur og Strympa,
Dallur og Dáni,
Sleggja og Sláni,
Djangi og Skotta.
Ól hún í elli
eina tvíbura,
Sighvat og Syrpu,
og sofnuðu bæði.
Grýla kallar á börnin sín,
þegar hún fer að sjóða
til jóla:
Komið þið hingað öll til mín
ykkur vil ég bjóða,
Leppur, Skreppur, Lang-
leggur og Leiðindaskjóða.
Jólasveinaandlit og jólatré. Ef þú átt litaðan pappír eða
efnisbúta er auðvelt að gera jólaskraut sem annað hvort má
hengja á jólatré eða skreyta með herbergi. Ef notað er efni
getur verið ágætt að líma það á kartonpappír. Mismunandi litir
og alls kyns skraut, t.d. kiippt í álpappír gera myndirnar jóla-
legar og fallegar.
ÞJÓÐVILJINN - SlÐA 5
Fermetrafjöldi og höfðatala er dæmi sem engan fýsir að reikna til
enda, en bágur aðbúnaður er þó eins og hver annar hégómi miðað við
ógnina sem stafar af útsendurum apartheidstjórnarinnar í heimalandi
barnanna.
sem annast matseld og ræstingar.
Samtals fimmtán manns. Öll
tengjast þau Afríska þjóðar-
ráðinu og vinna endurgjalds-
laust.
Barnaheimilið skiptir hina
bönnuðu frelsishreyfíngu afar
miklu máli. „Við bíðum þess að
sú stund renni upp er við getum
snúið heim aftur til frjálsrar
Suður-Afríku, en í þeirri baráttu
hefur þjóðarráðið forystu. Milli
300 og 400 manns vinna við þær
fjölmörgu deildir sem starfræktar
eru í höfuðstöðvunum. Við, eig-
inkonur, kærustur eða sambýlis-
fólk, vildum leggja okkar af
mörkum í baráttunni, og fyrir til-
stilli kvennadeildar Afnska þjóð-
arráðsins tókst okkur að setja
barnaheimilið á laggirnar. Á
þennan hátt opnast mörgum kon-
um möguleiki á að taka virkan
Þar sem uppeldið er
neðanjarðarstarfsemi
Landflótta meðlimir Afríska þjóðarráðsins halda úti barnaheimili í
Lusaka, höfuðborg Zambíu. Ögnin sem stafar af Apartheidstjórn-
inni í Suður-Afríku gerir það nauðsynlegt að fara með heimilisfangið
eins og mannsmorð
Þetta barnaheimili er alveg
sér á parti. Ekki vegna barn-
anna; það er ekkert óvenjulegt
við þau, en sama verður ekki
sagt um foreldrana. Þau eru
meðlimir Afríska þjóðarráðs-
ins sem hafa orðið að yfirgefa
heimili sín í grannríkinu
Suður-Afríku og vinna flest í
höfuðstöðvunum í Lusaka.
Á þennan hátt hefst grein eftir
Anne Mette Ödegaard í hefti LO-
Aktuelt frá því fyrr á árinu, og
lætur hún þess getið að ekki hafi
verið hlaupið að því að komast í
tæri við barnaheimilið og að-
standendur þess. Ótal símtöl
þurfti til, góð orð frá innvígðum
og vendilegar eftirgrennslanir
heimilismanna um hugarfar og
innræti gestanna tilvonandi; og
þá fyrst fór að hilla undir
heimboð. Og margfaldar varúð-
arráðstafanirnar þurfa ekki að
koma á óvart; hvítt fólk í Zambíu
getur sem hægast verið flugu-
menn stjórnvalda í Suður-Afríku
og er það gjarnan. Þetta er ástæð-
an fyrir allri varfærninni og dular-
hjúpnum, og kvennadeild Afr-
íska þjóðarráðsins - hún rekur
heimilið - tekur enga sénsa. En
allt hafðist þetta á endanum og
greinarhöfundur fékk leyfí til að
heimsækja Dora Tamana barna-
heimilið í útjaðri höfuðborgar-
innar Lusaka.
Sprengjuárás var gerð á húsið á
móti síðasta íverustað barna-
heimilisins. Að vísu var henni
ekki beint gegn heimilinu heldur
upplýsingamiðstöð Þjóðarráðs-
ins á öðrum stað í sömu bygg-
ingu. Enginn féll né varð fyrir
meiðslum í það skiptið og því má
segja að tilræðið hafi mishepp-
nast. En enginn veit hvenær næst
verður reitt til höggs.
Börnin
engin fyrirstaða
- Þú skalt ekki halda að Suður-
Afríkustjórn víli það fyrir sér að
stefna öryggi 60 barna í voða.
Henni er trúandi til að gera sér
hvað sem er að skotmarki, segir
Evelyn Nkadimeng, forstöðu-
kona Dora Tamana Creche, en
það er nafn barnaheimilisins.
Eftir tilræðið fékk það inni í öðru
húsi í útjaðri Lusaka. Og að sjálf-
sögðu er meiningin að halda
heimilisfanginu leyndu í lengstu
lög.
Þetta er nauðavenjulegt íbúð-
arhús, nema hvað það er stútfullt
af börnum. Sextíu talsins, nánar
til tekið, frá kornabörnum ogupp
í fimm ára krakka. Húsrýmið er
fjögur herbergi og eldhús. Fer-
metrafjöldi og höfðatala er hlut-
fallareikningur sem konurnar
forðast að velta fyrir sér, en þó að
þrengslin séu mikil er nýi staður-
ínn hreinasta hátíð miðað við
skrifstofubygginguna sem síðast
hýsti starfsemina.
-Það er ólíku saman að jafna
hve ógnin sem að heimilinu steðj-
ar er alvarlegra vandamál en bág-
ur aðbúnaðurinn. Foreldrar
barnanna eru verstu fjandmenn
stjórnvalda í Suður-Afríku, og
því gæti heimilið sem hægast orð-
ið fyrir árás. Fyrir bragðið þorum
við aldrei að sleppa þeim úr aug-
sýn. Það er ekki nóg með að
heimilisfanginu sé haldið leyndu;
sama gildir um símanúmerið okk-
ar, og við höfum okkar eigin ör-
yggisgæslu og bílstjóra, segir
Evelyn Nkadimeng.
Aldursskipting er við lýði á
heimilinu, og hefur hver hópur-
sitt herbergi. Við dettum inn í
forskólakennslu hjá þeim elstu,
segir greinarhöfundur um sjálfa
sig og ljósmyndarann, Svein Erik
Dahl, og Iætur það fylgja sögunni
að út á þau hafi krakkarnir fengið
langþráða pásu frá lestrinum, og
því hafi heimsóknin gert mikla
lukku.
Hjá litlu krökkunum voru við-
brögðin blendnari; hvað er þetta
stóra, hvíta fólk að vilja? Óg til
hvers eru allar þessar ljósmynda-
græjur? En þau jafna sig fljótlega
og fara flest að hugsa um annað
en þessa skrítnu gesti með allt
dinglumdanglið um hálsinn.
Fimm útlærðir kennarar vinna
á barnaheimilinu, en að auki
barnagæslufólk, bílstjórarogfólk
þátt í frelsishreyfingunni," segir
Evelyn Nkadimeng.
Konurnar skipuleggja starfið,
þar með talið innra starf heimilis-
ins, en reksturinn stendur og fell-
ur með frjálsum framlögum vel-
unnara. Og óvissan um framvind-
una er mikil. Ómögulegt er að
vita hve lengi Afríska þjóðar-
ráðinu verður vært í Lusaka. Svo
kann að fara að óhjákvæmilegt
reynist að flytja höfuðstöðvarnar
um set, innan landsins eða til
annars lands.
Hvar er í
heimi hæli
tryggt...
Börnin útlægu fá því ekkert
vanalegt uppeldi. Þau eru á flótta
með foreldrum sínum og hætt-
urnar leynast við hvert fótmál.
En í Dora Tamana bindast þau
vináttuböndum öðrum börnum
sem eiga sömu menningarlegar
rætur og fá kennslu í máli sínu og
menningarhefðum að heiman.
Evelyn Nkadimeng sagði um
þetta að börnin fengju ekki ein-
asta hefðbundna kennslu á barn-
aheimilinu; hitt skipti ekki minna
máli að hlúð væri að vitund þeirra
um eigin stöðu og uppruna eftir
föngum, og ætti það að reynast
þeim gott veganesti þegar sá
langþráði dagur rynni upp er þau
gætu snúið heim til Suður-
Afríku. hs
„Með rekstri
DoraTamana
barnaheimilis-
ins gerðust kon-
urnarvirkirþátt-
takendurífrels-
isbaráttunni,"
segirforstöðu-
konan, Evelyn
Nkadimeng.