Þjóðviljinn - 22.12.1989, Qupperneq 4

A BEININU:
Klúðmðum
umhverfis-
ráðuneytinu
Júlíus Sólnes formaöur Borgaraflokksins og ráð-
herra Hagstofu íslands og veröandi umhverfismál-
aráöherra er á Beininu aö þessu sinni. Búiö er að
fresta afgreiöslu frumvarps um umhverfismála-
ráöuneyti fram yfir jólahlé þingmanna og aldrei á
seinni tímum hefur atvinnuleysi veriö meira en í ár.
Eitt af verkefnum Júlíusar í ríkisstjórn er aö móta
atvinnustefnu til langs tíma. Þá hefur fylgi flokks-
ins í skoöanakönnun aldrei mælst minna. En fyrst
var Júlfus spurður hvort frestun umhverf ismálaráö-
uneytisins hafi ekki verið svekkjandi fyrir hann.
- Jú auðvitað hef ég orðið fyrir
vonbrigðum að það skyldi ekki
nást í gegn fyrir jól en engu að
síður sætti ég mig alveg við þetta.
Að sumu leyti verð ég að viður-
kenna að okkur urðu á mistök í
því að leggja ekki frumvarpið
nógu snemma fram. Við eyddum
ma. tæpum mánuði í það að leita
skriflegra umsagna áður en frum-
varpið var iagt fram á Alþingi og
það virðist nú sýna sig að sú vinna
var unnin fyrir gýg þar sem það
verður hvort sem er sent út til
skriflegra umsagna til að koma til
móts við óskir stjómarandstöð-
unnar. Þannig að við hefðum get-
að lagt framvarpið fram löngu
fyrr en gert var. Svo við verðum
að hluta til að taka á okkur þá
ábyrgð sjálfir að hafa klúðrað
þessu máli.
Þú hefur verið harðlega
gagnrýndur fyrir það að titla þig
sem umhverfismálaráðherra
áður en búið er að afgreiða málið
frá Alþingi?
- Sko, þetta er gagnrýni sem
fyrst og fremst Sjálfstæðisflokk-
urinn og Morgunblaðið hafa
haldið á lofti en er byggt á ósann-
indum og staðlausum fullyrðing-
um. Ég hef sko aldrei nokkurn
tíma titlað mig sem umhverfis-
málaráðherra. Það er málið.
Hins vegar hefur það nokkrum
sinnum gerst að ég hef tilkynnt
þátttöku í ráðstefnum erlendis og
skrifað að ég fari með umhver-
fismál innan ríkisstjórnarinnar.
Það geri ég samkvæmt sérstöku
erindisbréfi sem mér var afhent
af forsætisráðherra 12. septemb-
er. Það er svo önnur saga að ým-
isir ráðstefnuhaldarar úti í
löndum hafa umsvifalaust breytt
því í umhverfismálaráðherra án
míns vilja. Ef ég ætti að fara eitast
við það allt saman þá gerði ég
ekkert annað. En mér finnst satt
að segja alveg furðulegt karp um
það hvort ég sé umhverfismála-
ráðherra eða ekki.
Stofnun umhverfismálaráðu-
neytisins hefur verið gagnrýnd og
þá sérstaklega fyrir það að öli
stefnumið vanti og að það sé fyrst
og fremst dúsa upp í Borgarafl-
okkinn til að tryggja stuðning
ykkar við ríkisstjórnina?
- Mér finnst nú alveg fráleitt
að heyra svona staðhæfingar.
Stofnun þessa ráðuneytis er búin
að vera á stefnuskrá allra þeirra
ríkisstjórna sem myndaðar hafa
verið frá því árið 1987 til að koma
umhverfismálunum í almenni-
legan farveg. Þannig að þetta hef-
ur ekkert með Borgaraflokkinn
að gera og alveg ótrúlegt þegar
menn halda slíku fram. Fyrr má
nú vera. í sjálfu sér er það hins
vegar hið besta mál ef það verður
fyrir tilstilli Borgaraflokksins að
hér verður tekið myndarlega á
umhverfismálum í framtíðínni.
En eins og ég segi er þetta mál
búið að hafa langan aðdraganda
og það er alveg ljóst að menn
hafa haft af því vaxandi áhyggjur
að yfirstjórn umhverfismála hef-
ur verið hálf losaraleg og nánast
ekki til.
Hver verða þá aðalviðfangsefni
komandi umhverfismálaráðu-
neytis? '
- Þau verða fyrst og fremst að
halda utan um allt náttúruvernd-
arsviðið. Það er að vera með
stefnumótandi aðgerðir og
stjórnun á allri náttúruvernd og
þar með talinni gróðurvernd. Nú,
svo eru það mengunarvarnirnar.
Það eru allir sammála um það að
umhverfismálaráðuneytið muni
hafa forystu í þeim málaflokki og
sjá til þess að mengunarvarnir
séu hér í lagi og í samræmi við það
sem ’gerist núna á alþjóðavett-
vangi. í þriðja lagi eru gífurleg
alþjóðleg samskipti á þessu sviði
og sumir kunna að segja að við
eigum ekkert að vera að eyða
peningum í að elta þau uppi. En
staðreyndin er bara einfaldlega
sú að á vettvangi alþjóðlegra
samskipta er verið að ganga frá
alls skonar samþykktum og sátt-
málum sem varða umhverfismál
og snerta hagsmuni íslendinga.
Því er það alveg bráðnauðsynlegt
að við fylgjumst mjög grannt með
því sem þar er að gerast til að
vernda okkar eigin hagsmuni. Til
dæmis að það sé ekki verið á vett-
vangi Norðurlanda að ganga frá
sáttmálum á sviði umhverfismála
sem kannski skaða okkar
hagsmuni.
Er ekki hætta á að umhverfis-
ráðuneytið verði eitt allsherjar
stofnanaskrfmsli?
- Nei, það eru allir sammála
um það að umhverfisráðuneytið
sjálft geti verið tiltölulega lítið
ráðuneyti með nokkrum dug-
legum embættismönnum sem sjái
um yfirstjórn þessara mála hver á
sínu sviði. Hins vegar hef ég um
það hugmyndir að hér eigi að rísa
ein öflug umhverfisverndarstofn-
un sem þá hugsanlega taki yfir
verksvið Náttúruverndarráðs og
Náttúrufræðistofnunar. Síðan
eru hinar ýmsu deildir innan
menntamálaráðuneytis svo sem
veiðistjóri sem fer meö eyðingu
refa og minka og einnig er á sviði
þess að fylgjast með hreindýra -
stofninum og stjórna veiðum sem
leyfðar eru á honum. Ég sé fyrir
mér að allt þetta verði samræmt
innan einnar stofnunar sem getur
þá á mikiu markvissari hátt tekið
á þessum málum. Hluti þessarar
stofnunar mundi eflaust verða
gróðurfarsrannsóknir og gróður-
eftirlit sem hlýtur að verða mjög
umfangsmikill málaflokkur fram-
tíðarinnar. Auðvitað verðum við
að hafa samvinnu við allar þær
stofnanir sem fyrir eru og ég býst
þessvegna við því að þessi mála-
flokkur muni þá eflast að sama
skapi eftir því sem fleiri aðilar-
koma að honum.
Atvinnuleysi hefur sjaldan á
seinni tíð verið meira en í ár og
eitt af verkefnum þínum í ríkis-
stjórninni er að koma með til-
lögur um atvinnustefnu til næstu
framtíðar. Hvernig gengur það
verk?
- Ja við erum með tvær nefndir
í gangi sem eru að athuga þessi
mál frá öllum hliðum. Á vegum
forsætisráðuneytisins er stór 20
manna nefnd sem er skipuð full-
trúum aðila vinnumarkaðarins og
stjórnmálaflokkana og hún er að
fara ofan í umhverfi atvinnuveg-
anna á íslandi og er að velta upp
spurningum eins og þessum: Er
samkeppnisstaða atvinnulífsins
sambærileg við það sem gerist f
helstu nágrannalöndum okkar?
Er skattalegt umhverfi þeirra
hagstætt eða er hægt að laga það
og svo framvegis. Síðan hef ég
starfshóp mér til ráðuneytis til
þess að kanna ýmsar nýjar ieiðir í
atvinnumálum. Hvort möguleiki
sé til að styrkja atvinnulífið úti á
landsbyggðinni með því að benda
á nýjar leiðir. Þar höfum við ma.
velt fyrir okkur fullvinnslu sjáv-
arafurða og margt annað. Ferð-
amál, listhönnun og nánast allt
sem við höfum látið okkur til
hugar koma í þessu sambandi.
Milli þessara nefnda er mjög náið
samstarf og ég er að vona að þetta
verk geti skilað góðum árangri.
Við reiknum með að þetta starf
haldi áfram á næsta ári og að
fyrstu skýrslur frá okkur sjái
dagsins ljós á útmánuðum.
I þessu sambandi hafið þið
fundað með heimamönnum f
stærstu þéttbýlisstöðum landsins
og bcðið þá um tillögur til ný-
sköpunar f atvinnumálum. Þýðir
það ekki að þið eruð sjálfir alveg
blankir að frjóum hugmyndum?
- Nei. Þvert á móti. Við höfum
nóg af hugmyndum. Hins vegar
þýðir ekkert að móta hér at-
vinnustefnu án samráðs við fólk-
ið í landinu. Það er til dæmis al-
veg fráleitt að fara að skrifa það í
skýrslu að fólk á Vestfjörðum
eigi að vinna við þetta eða hitt án
Júlíus Sólnes formaður Borgara-
flokksins og ráðherra Hagstofu ís-
lands. Mynd: Jim Smart.
vera algjört lykiiatriði að heyra
hljóðið í fólki sem víðast út um
landið og hvað það sé sem það sér
fyrir sér í framtíðinni. Við hvaða
störf vill það vinna og svo fram-
vegis. Það verður engin atvinnu-
stefna mótuð af neinni skynsemi
með neinum öðrum hætti.
Hefur eitthvað bitastætt komið
fram á þeim fundum sem þegar
hafa verið haldnir?
- Já það finnst mér. Á fundin-
um sem haldinn var í Kópavogi
þar sem voru fjöldamargir at-
vinnurekendur sem lýstu sínum
hugmyndum og tilraunum sem
þeir eru að vinna að. Við fengum
margar góðar ábendingar með
nýjar leiðir í útflutningi á unnum
sjávarafurðum, nýja markaði og
tilraunir manna til að ná fótfestu í
Austurlöndum fjær með
heilfrysta grálúðu og fleira í þeim
dúr. Nú, uppi á Akranesi fengum
við fjölmargar ábendingar til
dæmis um endurreisn prjóna- og
ullariðnaðarins í landinu og þar
bar skipasmíðaiðnaðinn á góma
og gott að heyra hljóðið í heima-
mönnum um það mál. En það er
einnmitt mitt áhugamál að efla
iðnað í tengslum við sjávarútveg.
Fullt af ábendingum segirðu.
En hver er framtíð þess fjölda
sem nú gengur um atvinnulaus og
þeirra mörgu sem eiga eftir að
bætast í þann hóp á næstunni
samkvæmt spá Þjóðhagsstofnun-
ar. Ekki nægja honum ábending-
ar einar eða hvað?
- Það er auðvitað útilokað að
við getum gripið einhverjar
lausnir eins og töframenn upp úr
hattinum sem geti skapað vinnu
strax í dag eða á morgun fyrir það
fólk sem nú gengur um atvinnu-
laust. Því miður. Það er enginn
sem getur það að mínum dómi.
Við erum að ganga í gegnum
mjög erfitt samdráttarskeið sem
hefur haft þau áhrif sem öllum
eru kunn. Er nokkuð annað en að
þreyja þorrann og vonast eftir að
bjartari tíð sé framundan. Við
erum kannski í þessu starfi að
hugsa meira til framtíðarinnar.
Hvað ætlar þessi þjóð að fást við
á næstu árum og á næstu ára-
tugum. Það er spurning sem ég
held að við verðum að fara að fá
svör við. Við verðum að gera
þess að tala við það. Ég tel það
okkur það ljóst hvernig við ætlum
að haga okkur í þessu litla landi,
til dæmis þegar við stöndum
frammi fyrir þeirri staðreynd að
það er að myndast þessi stóri
markaður í Evrópu árið 1992 og
hvernig við lítum á framtíðina að
öðru leyti. Það er höfuðviðfangs-
efni okkar.
í skoðanakönnunum sem gerð-
ar hafa verið um fylgi stjórnmála-
flokkanna hefur komið fram að
Borgaraflokkurinn hefur lítinn
sem engan hljómgrunn meðal
kjósenda. Hafið þið ekkert fylgi?
- Ég hef nú ekki eins miklar
áhyggjur af þessu eins og svo
margir aðrir. Það hefur svo verið
alla tíð að okkar fólk hefur ekki
kært sig um að gefa mikið upp í
skoðanakönnunum að það kjósi
Borgaraflokkinn. Það er vegna
þess að frá upphafi flokksins hef-
ur það orðið fyrir alls skonar að-
kasti og óþægindum. Bæði á
vinnustöðum og eins í sambandi
við-fjármál sín og hvaðeina.
Aðkasti frá hverjum?
- Frá varðhundum kerfisins.
Vegna þess að hér á landi hafa
gömlu flokkarnir fjórir hreiðrað
svo vel um sig að þegar einhver
vogar sér að gera uppreisn gegn
þessu fasta valdakerfi rísa varð-
hundar þeirra upp alls staðar í
þjóðfélaginu þeim til varnar.
Þannig mátti okkar fólk í kosn-
ingarbaráttunni árið 1987 þola
uppsagnir í vinnu, aðrir urðu fyrir
alls skonar óþægindum ss. að
fj ármálafyrirgreiðslu þess var
kippt til baka og hvað eina. Fólk
er hvekkt og er ekkert að gefa
upp sína afstöðu vitandi það að
hún getur bara komið í bakið á
því. Svo skulum við ekki gleyma
því að sumir virðast hafa svo
mikla trú á skoðanakönnunum
að þingmenn eigi nánast bara að
labba út af Alþingi í takt við nið-
urstöður þeirra hverju sinni.
Menn virðast bara blása á það að
hér er kosið á fjögurra ára fresti
til Alþingis. Við skulum líka at-
huga það að í þessum skoðana-
könnunum er tæplega helmingur-
inn óákveðinn og á meðan er
ekkert að marka þessar kannan-
ir.
Að lokum Júlíus. Hvaða jóia-
gjöf áttu handa þjóðinni?
- Ég gæti nú hugsað mér þær
margar. Kannski fyrir það fyrsta
að þjóðin næði sáttum um það að
takast sameiginlega á við þau
vandamál sem framundan eru í
stað þess að vera í þessum eilífu
og stanslausu erjum innbyrðis.
Það sem ég auglýsi eftir er að
þessi fámenni hópur sem hér býr,
um 250 þúsund manns, að hann
snúi bökum saman og vinni eins
og einn maður til að skapa hér
betra þjóðlíf. _grh
4 SÍÐA - NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 22. desember 1989
l