Þjóðviljinn - 22.12.1989, Side 7

flokkarnir í ríkisstjórn réðust að
okkur með hinum flokkunum,
þetta væri allt ræfildómi okkar að
kenna.
A þessum tírna sagði ég að
þetta væri yfirboðspólitík og
ábyrgðarleysi vegna þess að það
væru ekki til peningar til að gera
þessa hluti; ef þessir menn hefðu
peningana einhvers staðar skyldu
þeir koma með þá. Peir sögðust
allir hafa peningana. Síðan hafa
allir þessir aðilar farið með hús-
næðismál með þeim árangri sem
menn þekkja. Eg fann þá að þessi
málflutningur okkar skilaði sér
og hann kom út með 18% fylgi í
kosningunum 1983.
Þannig að þó að það sé erfitt og
snúið að taka á pólitíkinni við
þessar aðstæður, þá er verkalýðs-
flokkur einskis virði nema hann
geti tekið á í erfiðleikum. það er
enginn vandi að stjórna málum
þegar allt leikur í lyndi. En ég
held að kjósendur meti það meira
ef menn hafa bein í nefinu til að
takast á við erfiðleikana. Pað sem
ég óttast aðallega ef samdráttur
heldur áfram í efnhagslífinu, er
að þjóðin verði svartsýn og sjái
ekki þá möguleika sem hér eru í
efnahags- og atvinnumálum til að
byggja upp lífskjör sem eru að >
minnsta kosti svipuð því sem ger-
ist í grannlöndum okkar.
Að mínum dómi er það eitt
stærsta sjálfstæðismál okkar,
fyrir utan hina menningarlegu
undirstöðu, að það takist að
treysta hér lífskjör til langs tíma,
þannig að fólk geti eftir venju-
legan vinnudag búið við sæmilegt
öryggi bæði fyrir sig og börnin
sín, því annars fer fólk í burtu. Þó
að það sé atvinnuleysi í Noregi,
Svíþjóð og Danmörku fær okkar
fólk þar vinnu vegna þess að það
kann svo margt, hefur verið í
byggingarvinnu, iðnaði og fiski
og getur gert marga hluti. Það
væri það versta sem gerðist ef við
færum að missa fólk úr landinu.
Svavar Gestsson. Mynd: Jim Smart.
með ríkisstjórnarþátttökunni gat
flokkurinn haft áhrif á gang mála
og allt það sem fylgir því að flokk-
ur er í ríkisstjórn. En hitt skipti
líka máli í mínum huga að flokk-
urinn var í sárum og hafði verið
það um tveggja ára skeið. Ég
taldi að það væri skynsarnlegra að
reyna að græða þau sár með því
að flokkurinn væri að takast á við
dagleg verkefni. Égf man að ég
orðaði það þannig á miðstjórnar-
fundinum sem samþykkti inn-
gönguna, að ég viidi gera tilraun
til að sjá hvort flokkurinn gæti
sameinast í verkunum. Á síðasta
landsfundi tel ég að stigið hafi
verið mjög mikilvægt skref í þá
átt að flokkurinn fái aftur „starf-
hæfa miðju“.
Það er í raun úrslitaatriði fyrir
hvern flokk að hann eigi starfhæf-
an og samstarfshæfan kjarna sem
talar máli flokksins alltaf og ævin-
lega, hvar sem er og við hvaða
aðstæður sem er.
Samvinna
Ólafs og
Steingríms
Margt af þínu stuðningsfólki
var á sínum tíma einmitt ekki
ánægt með kjör í forystuna ogvar
ekki fullkomlega ánægt með Olaf
Ragnar sem formann. Nú hafið
þið unnið náið saman sem ráð-
herrar, hvernig hefur ykkar sam-
starf gengið?
Það hefur að mörgu leyti
gengið vel. Auðvitað hafa oft
komið upp á milli okkar vanda-
mál sem ráðherra, þar sem við
erum að mörgu leyti að glíma við
ólík verkefni. Það hefur verið
sérstaklega erfitt á þessum tíma
vegna þess að það hefur orðið að
skera niður. Við hefðum auðvit-
að miklu frekar viljað bæta við.
Þetta hefur skapað okkur erfið-
leika sem ráðherrar og líka oft á
tíðum á milli stjómarflokkanna.
En ég tel að eftir landsfundinn
eigi að vera allar forsendur til að
losa menn út úr þessum innan-
flokksátökum sem hafa verið í
nokkur misseri og ég bind miklar
vonar við að þeim Ólafi og
Steingrími takist í sameiningu og
með góðra manna hjálp, sem ég
legg mig fram við eins og vonandi
aðrir, að reisa flokkinn enn frek-
ar. Ég tel að ef Alþýðubandalag-
ið kemur fram sem samstilltur
flokkur eigi það í raun ekki að
sætta sig við minna en 20% at-
kvæða, eins og flokkurinn hafði
lengst af og ég tel að flokkurinn
eigi að geta sótt þetta fylgi í næstu
kosningum ef rétt er að verki
staðið.
Ríkisstjórnin á eftir uþb. eitt
starfsár og menn eru að tala um
að næsta ár verði erfiðleikaár.
Tónninn í einstökum ráðherrum
er að ekki verði hægt að bæta
kjör fólks á næsta ári. Hefur þú
ekki áhyggjur af því ef flokkurinn
sem setið hefur í stjórn sem kenn-
ir sig við félagshyggju, fer út í
kosningar næst án þess að hafa
rétt við það kauprán sem allir eru
sammála um að átt hafi sér stað?
Jú, auðvitað hefur maður
áhyggjur af því og það er ljóst að
erfitt gæti verið að fara út í kosn-
ingar við slíkar aðstæður. Hitt er
líka auðvitað jafn ljóst, að menn
meta það mikils við flokkinn að
hann hafi þrek til að takast á við
erfiðleika. í kosningunum 1983
stóðum við í raun gagnvart sama
vandamálinu, samdrætti í þjóðar-
framleiðslu, hrikalegri verð-
bólgu, miklum viðskiptahalla og
aukningu erlendra skulda, sem
stafaði fyrst og fremst af mjög
erfiðum ytri aðstæðum. í skoð-
anakönnunum í janúar 1983 fór-
um við niður í 10% fylgi sem voru
lægstu tölur sem flokkurinn hafði
fengið í könnunum. Við fórum í
kosningaslag og lögðum verkin á
borðið, sögðum: þetta höfum við
gert og þetta viljum við að gera.
Við getum ekki gert allt fyrir alla.
Ég man til að mynda eftir
mikilli lotu um húsnæðismál.
Hafði þá verið félagsmálaráð-
herra og það var tekin á mér mikil
lota af andstöðuflokkunum, líka
þeim sem höfðu verið með í ríks-
stjórn. Framsóknarflokkurinn
lofaði að öll húsnæðislán færu í
80-90% strax, og í stefnuskrá
hans stóð raunar líka að það ætti
að auka lífshamingju fólks í
leiðinni. Sjálfstæðisflokkurinn og
Alþýðuflokkurinn voru með
þetta líka. Þannig að samstarfs-
Nýtt pólitískt
landslag
Af sögulegum ástæðum hefur
verið mjög grunnt á því góða á
milli Alþýðubandalagsins og Al-
þýðuflokksins og síðast þegar
þeir reyndu að starfa saman í rík-
isstjórn gekk það mjög illa. Það
virðist ganga eitthvað betur nú
um leið og miklar breytingar eru
að verða í Evrópu. Sýnist þér ein-
hver breyting geta orðið á vinstri
væng stjórnmálanna á íslandi
þannig að þar verði eitt sterkt afl?
Svarið er já. Ég held að það sé
stærsta verkefni minnar kynslóð-
ar í stjómmálum að reyna að ná
upp samstarfi vinstrimanna og
félagshyggjufólks og þeirra sem
byggja afstöðu sína á því að halda
eigi utan um menningarlegt og
efnahagslegt sjálfstæði þjóðar-
innar.
Ástæðan fyrir því að okkur
gengur betur að vinna saman nú
en áður er aðallega sú, að við sem
erum í forystu þessara flokka
erum ekki eins merktir af átökum
þeirra og forverar okkar vora.
Önnur ástæða eru svo ytri að-
stæður í heiminum. Þegar svo er
komið að Bandaríkjamenn,
varnarmálaráðuneyti Bandaríkj-
anna, er að fara yfir áætlanir um
að skera niður hemaðarútgjöld í
Norðurhöfum og svo er komið að
það er aðeins tímaspursmál hve-
nær herinn fer héðan, þegar svo
er komið að hlutverk Atlants-
hafsbandalagsins og Varsjár-
bandalagsins er allt annað en það
var fyrir örfáum árum og þannig
er komið að Rússar senda eftir-
litsmenn í herstöðina hér á þrig-
gja mánaða fresti og þeir lýsa því
yfir að þeir verði búnir að taka
alla sína heri úr grannlöndunum
fyrir aldamót, þá sjá menn að
veruleikinn er nýr og öðruvísi.
Það þarf að bregðast við honum
með öðrum hætti en áður.
Þá sé ég fyrir mér íslenska
þjóðmálaumræðu þannig, að við
höfum kannski þrjá aðaláherslu-
þætti. Einn er félagshyggjan, vin-
stristefnan, hugsjónin urn sósíal-
ismann, um að menn starfi saman
og stuðli að jöfnuði og lýðræði.
Einn þátturinn er markaðshyg-
gjan og að íslendingar eigi að
tengjast hinum stóru markaðs-
svæðum, það sé best fyrir okkur.
Og enn einn þátturinn er svo hinn
þjóðlegi þáttur, það er að segja
íslensk menning, sjálfstæði og
menningarverðmæti. Ef fyrsta
þættinum, félagshyggjunni, tekst
að sameinast þeim síðast nefnda,
það er sjálfstæðs- og menningará-
herslunum, þá er engin spurning
um að sá þáttur getur orðið lang
sterkastur í íslenskri pólitík eftir
10-20 ár.
Gallinn er hins vegar sá að þeir
sem kenna sig við félagshyggju og
jafnrétd eru oft á svona hliðar-
spori utan í markaðshyggjunni,
því að tengja ísland við hinar
stóru heildir. Það er mjög slæmt,
því það er alveg ljóst að sjálfstæði
okkar líður undir lok ef við verð-
um útkjálki í einhverju mörg
hundruð miljóna manna efna-
hagssvæði. Þessi viðhorf eru
miklu sterkari í Alþýðuflokknum
núna en þau hafa stundum verið,
þó svo að flokkurinn sé í ríkis-
stjórn með Alþýðubandalaginu.
Og þessi þáttur í Alþýðuflok-
knum er í raun það eina sem ég
held að geti spillt fyrir því að
þessir flokkar geti náð saman
með öðrum félagshyggjuflokk-
um. Nema að það gerðist að Al-
þýðubandalagið sleppti hinum
þjóðlegu grundvallaráherslum.
Rothögg á íhaldið
Þá myndi um leið myndast
rými fyrir flokk í landinu sem
væri með þjóðlega undirtóna sem
aðaláhersluþátt í sinni pólitík.
Það yrði aftur mjög slæmt því
slíkur flokkur yrði afturhalds-
flokkur og hefði ekki það fjölda-
fylgi sem þarf til að hafa áhrif á
þróunina. Ég sé þetta þannig
fyrir mér að hið pólitíska landslag
sé að breytast þannig, að það
þurfi algerlega nýja liðskipan í ís-
lenskum stjórnmálum. Menn
þurfi sem sagt að ganga í verkin á
næstu misserum eins og þeir séu
að koma algerlega að ónumdu
landi, þar sem enginn hefur verið
áður, þar sem engir flokkar hafa
verið til. Menn verða að þora að
hugsa hlutina algerlega upp á nýtt
og lyfta sér yfir gömlu flokka-
skilin, gamla skotgrafahernaðinn
bæði innan flokka og milli flokka.
Þarna skiptir langmestu máli að
fólkið sjálft taki völdin og móti
þessa þróun og láti ekki einhverja
sem hafa verið lengi í þessu puði
sitja á hinni eðlilegu framþróun.
En það er alltaf hætta á því að
flokkar sem hafa verið til lengi
séu orðnir heilög vé fyrir þá sem í
þeim eru. Það besta fyrir ísland
og íslenska stjórnmálaþróun væri
að menn þyrðu að brjótast út úr
þessu. Sú stjóm sem nú situr gæti
verið vísir að þessu, og þá er ég
ekki bara að íala um Alþýðu-
flokkinn heldur líka Framsóknar-
flokkinn. í Framsóknarflokknum
eru verulega sterkar félagslegar
og þjóðlegar áherslur. Þar skipta
tengsl Framsóknarflokksins við
landsbyggðina miklu máli.
Kvennalistinn er á sama hátt
auðvitað sprottinn úr jarðvegi
jafnréttis og félagshyggju, hvað
sem þær segja. Allt þetta lið þyrf-
ti að ná saman og það væri
fullkomin tímaskekkja ef Sjálf-
stæðisflokkurinn færi að hirða
stórfelldan sigur í næstu kosning-
um.
Þess vegna þurfum við að
halda út með þessa stjórn og
mynda hana aftur eftir næstu
kosningar. Það væri í fyrsta sinn
sem vinstristjórn væri mynduð
aftur eftir kosningar. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur alltaf getað
treyst því að þótt hann detti út úr
stjórnarráðinu eftir einar kosn-
ingar, komi hann inn eftir þær
næstu. Það væri þvflíkt rothögg á
íhaldið ef tækist að halda því fyrir
utan stjórnarráðið í eitt kjörtíma-
bil í viðbót, að það markaði
kaflaskil í íslenskum
stjórnmálum og það þarf að tak-
ast.
-hmp
Föstudagur 22. desember 1989 NÝTT HELGARBLAÐ - SÍÐA 7