Þjóðviljinn - 07.04.1990, Blaðsíða 4

þJÓÐVIillNM Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Öryggi
Þjóðviljinn birti í fyrradag upplýsingar um þá hættulegu
öfugþróun í öryggismálum sjómanna, að minna er hlustað
um borð í skipunum á neyðarrás flotans, nr.16, heldur en
áður. Sums staðar er dregið niður í henni til að njóta útvarps-
efnis betur, en annars staðar hreinlega slökkt. Þeir sem
starfa við öryggisgæslu og slysavarnir hafa verulegar á-
hyggjur af ástandinu. Á þessum árstíma er ekki síst ástæða
til að efla alla aðgætni á hafinu og hvetja áhafnir til bragar-
bótar í þessu efni.
öryggismál sjómanna hafa verið í brennidepli undanfarin
misseri og núna hafa nýlega komið fram staðfestingar á því,
að kennslan í Slysavarnaskóla sjómanna hefur ráðið úrs-
litum um hve vel hefur tekist til um björgunaraðgerðir í
nokkrum tilvikum. Styrkja þarf þá starfsemi enn frekar og
tryggja að ungum mönnum sem ráðast í skipsrúm, ekki síst
á bátaflotann, séu veittar leiðbeiningar í öryggismálum.
Margoft hefur verið vakin athygli á þeirri þróun, að smærri
bátum hefur fjölgað verulega á undanförnum árum. Sú til-
hneiging hefur m.a. verið rakin til fiskveiðistjórnunarinnar.
Ekki síst hafa áhyggjur kviknað vegna allra þeirra manna
sem af þessum orsökum hafa stundað atvinnu sína einir á
sjó. Ekki þarf að rökstyðja það mörgum orðum, hve lítið þarf
út af að bregða, til að afleiðingar slyss eða jafnvel smáó-
happs við þær aðstæður hafi hörmulegar afleiðingar.
Sýnt hefur verið fram á með rannsóknum á ofkælingu, að
flotgallar geta ráðið úrslitum um lífslíkur sjómanna sem
lenda í hrakningum. Barátta hefur verið rekin fyrir því, m.a. á
Alþingi, að flotvinnubúningar verði undanþegnir virðisauka-
skatti í framtíðinni. Þá er ekki skylt að hafa um borð í skipum,
en bent hefur verið á þann möguleika, að útgerðarfyrirtækin
leggi þá til, því með þeim hætti er komist hjá skattinum.
Hver sem lausn þess máls verður, hlýtur sú spurning að
vakna, hvort lögleiðing um flotgalla í skipum er skynsamleg
eða raunhæf. Ovíst er hvort sjómenn vilja láta skylda sig til
að nota þá eða telja það kleift. Sá tími kann þó að renna upp,
að þeir þyki jafn sjálfsagðir og öryggisbelti í bílum.
Mörg og ill tíðindi hafa einnig borist um öryggismál og
mengun hér á fastlendinu að ndanförnu. Það var mörgum
áfall að fá það sannreynt, að fjörur á íslandi eru jafn meng-
aðar og erlendis, eins og kom fram í samhæfðri athugun á
strandlengjum í Evrópu fyrir skemmstu. Einnig hefur komið
fram í fréttum að 22 sorpbrennslur starfa án leyfis í landinu,
en slíkar aðferðir við eyðingu úrgangs þekkjast ekki lengur í
nágrannalöndunum. Við sorpbrennslu verða til ýmis eitu-
refni og aukið magn af kvikasilfri og díoxíni í sjávarafurðum
okkar er að hluta rakið til mengunar frá slíkum eiturstöðvum
víðs vegar um land.
Landsmenn hafa verið of grunlausir um það öryggisleysi
sem þeir búa við vegna sorpbrennsluofnanna, en aska frá
slíkum stöðum er víða erlendis flokkuð sem hættulegur
efnaúrgangur. Þjóðviljinn skýrði frá því í vikunni, að mánuð-
um saman hefur legið fyrir hjá ýmsum opinberum aðilum
beiðni um að fá að reisa hér tröllaukna sorpeyðingarstöð
fyrir úrgang af meginlandinu. Þessari málaleitan hefur ekki
verið vísað frá af þeirri einbeitni sem búast hefði mátt við,
enda þótt allir sérfróðir aðilar telji leyfi til slíks reksturs glapr-
æði.
Loks hefurverið upplýst, að bandaríski herinn ergrunaður
um að hafa mengað stórlega umhverfi ratsjárstöðva með
óvarkárni á sorphaugum við þær mörg undanfarin ár.
Skemmst er síðan að minnast olíulekans á Bolafjalli fyrr í
vetur, þar sem íslenskar reglur voru sniðgengnar af algeru
virðingarleysi.
öryggið í umferðinni hefur verið í sviðsljósinu og ekki að
vanþörfu, en þau málefni sem hér hefur verið drepið á,
varðandi sjóslys annarsvegar og heilsuspillandi mengun á
landi hins vegar, eru þeim mun brýnni sem stærstur hluti
þjóðarinnar hefur þau ekki fyrir augunum daglega og vand-
inn getur því dulist svo að aðgerðir dragist úr hömlu.
ÓHT
UMHVERFISMAL
Norræna húsið
Wegener-sýning opnuð
I <lnn S Mnrrmnn nncinii "
dag hefst í Norræna húsinu
merkiieg sýning tileinkuð
þýska jarðeðlisfræðingnum og
heimskautafaranum Alfred Weg-
ener (1880-1930), höfundi land-
rekskenningarinnar um hreyfing-
ar jarðskorpuplatnanna og meg-
inlandanna. Þrír fyrirlestrar
verða haldnir í tengslum við sýn-
inguna, tveir á morgun kl. 16.
Wegener kynntist mörgum ís-
lendingum og var hér tvisvar á
ferð. Fyrsta fyrirlestur sinn um
landrek flutti hann 6. janúar
1912, en það var ekki fyrr en
rúmlega hálfri öld síðar sem vís-
indamenn viðurkenndu kenning-
tma almennt, eftir að margvísleg
sönnunargögn höfðu borist, m.a.
seguimælingar af hafsbotni og
samanburður á jarðfræði og dýr-
ategundum Afríku og S-
Amerfku.
Landrekskenningin er nú
grundvöllur manna að skilningi á
mörgum þáttum sem snerta
meginlöndin, hegðan og eðli
jarðskorpunnar, orsakir eldgosa
og jarðskjálfta.
ísland er einn af þurrlendis-
blettum Atlantshafshryggsins,
sem aðskilur jarðskorpuplötur
Amenku frá Evrópu og Afríku.
Samskeyti heimsálfanna ganga
þvert í gegnum ísland frá suð-
vestri til norðausturs og á þeim
hluta landsins sem er að gliðna
sundur er eldvirka beltið. Óvíða
er því landrekið greinilegra en á
íslandi.
Alfred Wegener kom tvívegis
til íslands, í bæði skiptin vegna
rannsóknaleiðangra til Græn-
lands og eignaðist hér trausta
vini. Fylgdarmaður hans Jón frá
Laug lét td. einn son sinn heita
eftir honum. í fyrra skiptið dvaldi
Alfred Wegener
.../?
Landreks A J kenni) agin
SÝNING og FYRIRLESTRAR í NORRÆNA HÚSINU 7. apríl - 3. maí 1990
Wegener hér 1912 til að reyna
íslenska hesta og fór ásamt J.P.
Koch og Vigfúsi Sigurðssyni frá
Akureyri suður yfir Vatnajökul
til Esjufjalla og til baka.
í gær, ó.apríl, voru liðin rétt 60
ár frá því að Grænlandsfarið
Diskó kom til Reykjavíkur til að
taka 25 hesta og 3 íslenska
leiðangursmenn sem fór með
Þýska Grænlandsleiðangrinum
undir forystu Wegeners. Islend-
ingarnir voru Jón Jónsson frá
Laug, Guðmundur Gíslason
læknir og Vigfús Sigurðsson.
Leiðangurinn flutti 120 tonna út-
búnað til að koma m.a. upp
veðurathugunarstöð 400 km inni
á jöklinum í 3000 metra hæð. í
nóvember 1930 varð Wegener úti
á jöklinum í meira en 50 stiga
frosti ásamt fylgdarmanni sínum
á leið til strandar, eftir að hafa
yfirgefið rannsóknastöðina til að
vistir dygðu fyrir þá sem eftir
voru.
Tveir fyrirlestrar verða haldnir
á þýsku á morgun, sunnudag 8.
apríl kl. 16-18, Mathias Peters
fjallar um efnið „Alfred Wegener
og nútímamynd jarðarinnar" og
Niels Reeh talar um „Jöklafræði-
legar rannsóknir á Grænlandi.“
Peir eru báðir vísindamenn við
heimskauta- og hafrannsókna-
deild Alfred-Wegener-stofnun-
ina.
Þriðjudaginn24. apríl kl. 20:30
flytur svo prófessor Sigurður
Steinþórsson frá Raunvísinda-
stofnun Háskóla íslands fyrirlest-
ur á íslensku um „Wegener, ís-
land og landrekskenninguna“.
Sýningin er hér á vegum Nor-
ræna hússins, Þýsk-íslenska fé-
lagsins Germaníu, sendiráðs
Sambandslýðveldisins Þýska-
lands í Reykjavík og borgarinnar
Bremerhaven. Hún verður opn-
uð í Norræna húsinu í dag og
stendur til 3. maí.
ÓHT
Hraðræktun á miljónum aspa
Hraðrækta verður milljónir af
öspum í gróðurhúsum hér-
lendis á næstu árum, vegna mik-
illar eftirspurnar eflir Alaskaösp.
Ösp vantar í rannsóknir á sam-
spili umhverfisþátta og trjávaxt-
ar, í rannsóknir á skógræktar-
skilyrðum víða um land og í til-
raunir með ræktun skóga á bú-
jörðum.
Undanfarið hafa verið í gangi
bæði umræður og tilraunir sem
miðast að því að kanna hag-
kvæmni þess að rækta hérlendis
asparskóga til nýtingar í iðnaði,
m.a. hjá Járnblendiverksmiðj-
unni á Grundartanga, sem hefur
lýst miklum áhuga á slíku og
tekið þátt í undirbúningi. Upp-
hafsmenn að tilraunum með iðn-
skóga og hraðfjölgun á ösp eru
Jón Gunnar Ottósson og Þor-
bergur Hjalti Jónsson.
Rannsóknastöð Skógræktar
ríkisins á Mógilsá hefur nú gefið
út tvö hefti með niðurstöðum til-
rauna: „Leiðbeiningar um hrað-/
fjölgun á Alaskaösp með
Græni leiðarvísirinn
metsölubók
Ainnan við viku frá útgáfudegi
seldist „Græni leiðarvísirinn“
(Den grönne Guide) í tæpum 20
þús. eintökum í Danmörku og hin
breska fyrirmynd bókarinnar,
„The Green Consumer Guide“,
sem seldist á stuttum tíma í 320
þús. eintökum kemur út 1990 í
níu öðrum löndum.
„Græni leiðarvísirinn“ er
handbók fyrir almenning með
ráðum og leiðbeiningum um
hvernig hægt er að velja þær
vörur sem minnst hætta er á að
mengi umhverfi, vistarvænar um-
búðir, heimilistæki sem nota litla
orku, hættulaus efni og aðferðir
til nota við ræktun og margt
fleira.
Áhugi neytenda á ritum af
þessu tagi virðist vera mjög mik-
ill, því önnur slík bók í Dan-
mörku, „Frá sjampói til kampa-
víns, verslið fyrir betri framtíð“,
er nú að koma út í 3. útgáfu. Að-
standendur „Græna leiðarvísis-
ins“ segja það séerstaklega at-
hyglisvert, hve atvinnulífið veiti
bókinni mikla athygli. Margar
smásöluverslanir hafa þegar
brugðist við og tekið upp „græna
línu“ í framboði sínu og fram-
leiðslufyrirtækjum er mikið í
mun að gera vart við vistarvænar
framleiðsluvörur sínar.
ÓHT
smágræðlingum“ eftir Olf Ósk-
arsson og „Hraðfjölgun á Alask-
aösp I: Ahrif af klippingu á líf og
vöxt smágræðlinga“, eftir Úlf
Óskarsson, Þorberg Hjalta Jóns-
son og Kristján Þórarinsson.
„Hraðfjölgun“ er kynlaus
fjölgun á plöntuefni, með stuttu
kynslóðabili, við kjöraðstæður
og nákvæma umönnun. Leið-
beiningamar um hraðfjölgun
eiga sérstakt erindi til garðyrkju-
bænda og fela í sér ítarlega úttekt
á umhverfi og vinnuaðferðum.
Vegna skorts á móðurefni hér á
landi skila hefðbundnar aðferðir
litlum afköstum, svo þarna er
fjallað um rætingu mjúkra sprota
sem klipptir em af vaxandi smá-
plöntum.
Hingað til hefur verið talið til
bóta að klippa af laufblöð neðst á
græðlingum asparinnar, eins og
algengt er hérlendis og næstum
regla við græðlingastungu á
laufguðu asparefni, og fjarlægja
vaxtarbrodd þeirra. Athuganir
Rannsóknastöðvarinnar benda
hins vegar eindregið til þess, að
best sé að klippa smágræðlinga
sem minnst til að tryggja endur-
vöxt þeirra og líf. Frekari
rannsókna er þörf og könnunar á
úrvali þeirra arfgerða sem til
greina koma í skógrækt á íslandi.
Leggja þarf áherslu á að finna
bestu ræktunarefni og þær um-
hverfisaðstæður sem eru hag-
stæðastar fyrir hraðfjölgun. (^HT
þJÓÐVILJINN
Síöumúla 37-108 Reykjavfk
Sími:68 13 33
Símfax:68 19 35
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvflwndastjórl: Hallur Páll Jónsson.
Rltstjórar: Ámi Bergmann, ólafur H. Torfason.
Fréttaatjórl: Siguröur Á. Friöþjófsson.
Aörlr blaöamenn: DagurÞorieifsson, ElíasMar (pr.), Garöar
Guðjónsson, Guömundur Rúnar Heiöarsson, Heimir Már Pótursson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson
(Ijósm.), UljaGunnarsdóttir, ÓlafurGíslason, ÞrösturHaraldsson.
Skrffstofuatjórí: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrtfstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guömunda Kristinsdóttir, Svanheiöur Ingi-
mundardóttir, UnnurÁgústsdóttir.
Símavarsla: Bára Siguröardóttir, ÞorgeröurSiguröardóttir.
BUstJóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Útbreiöslu- og afgreiöslustjóri: Guöain Gísladóttir.
Afgrelösla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaöur: Katrín Báröardóttir.
Útkeyrsla, afgreiösia, rítstjóm:
Siöumúla 37, Reykjavík, sími: 68 13 33.
Slmfax: 68 19 35.
Auglý8Íngar:Síðumúla37,sími68 13 33.
Umbrotog setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaöaprent hf.
Verö I iausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblaö: 150kr.
Áskriftarverö á mánuöi: 1100 kr.
4 SfÐA - ÞJÖÐVIUINN jLaugardagur 7. apríl 1990