Þjóðviljinn - 21.09.1990, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 21.09.1990, Blaðsíða 4
Júlíus Sólnes umhverfismálaráðherra er á beininu Alver er slæmur nauðar- kostur Opinber umræða hefur að undanförnu snúist að verulegu leyti um orkuverð til nýs álvers og hugsanlega staðsetningu álvers Atlantálshóps- ins. Nýtt 200 þúsund tonna álver myndi auka mengun frá íslendingum svo um munar, þvert ofan í fyrirheit íslendinga á erlendum vettvangi. Júlíus Sólnes er ráðherra umhverfismála og hann er á beininu í dag Júlíus Sólnes: Ég hef nokkrum sinnum komið I kerskála I Straumsvík og það er ekki aðlaðandi vinnustaður að mínu viti. Mynd Jim Smart. íslendingar hafa heitið því á norrænum vettvangi að fara sér hægt í aukningu á losun brenni- steinsdíoxíðs út í andrúmsloft- ið. Með nýju 200 þúsund tonna álveri fara þessi fyrirheit út í veður og vind. Finnst þér sem ráðherra umhverfismála þetta vera verjandi? Já, ég tel í sjálfu sér að þetta sé verjandi. Auðvitað er ég ekkert hrifinn af því að þurfa að auka mengun eins mikið og þama er verið að tala um. Hins vegar hafa öll Norðurlöndin vitað um þessi áform okkar og þau hafa verið þekkt um margra ára skeið. Það hefur aldrei komið fram nein gagnrýni á þessi áform okkar frá umhverfisráðherrum hinna Norð- urlandanna. Þú talar um það sem nauð- syn að auka mengunina með þessum hætti. Ég segi ekki að það sé nauð- synlegt, en ég held þvi fram að hvaða þjóðfélag sem hugsar sér að vera með einhverja iðnaðar- uppbyggingu komist bara ekki hjá því. Iðjuveri hlýtur að fylgja einhver mengun. Við getum ekki stöðvað þróunina alveg. En hvað vakti þá fyrir stjórnvöldum þegar norræna umhverfisáætlunin var sam- þykkt? Til hvers eru þessi fyrir- heit um að minnka mengun þegar menn bara auka hana? Ég held að það megi ekki taka svona einn þátt út úr. Við sitjum uppi með mjög margbrotinn iðn- að sem veldur mengun. Ég held að hugmyndin sé fremur sú að draga úr mengun á öllum sviðum og sætta sig þá við að í hvert sinn sem nýtt iðjuver kemur til sög- unnar eykst mengun tímabundið af völdum þess. Tímabundið? Ja, við skulum segja að með aðgerðum verði hægt að halda áfram að draga úr mengun al- mennt og þannig sé hægt að mæta tímabundinni aukningu. Það er hluti af norrænu um- hverfisáætluninni að draga úr losun gróðurhúsaefnisins koldí- oxíðs. Með nýju álveri myndum við auka verulega losun koldí- oxíðs. Já, þetta er alveg ljóst. En eins og ég segi, við megum ekki líta á eitt stykki álver alveg einangrað og segja að áform um að draga úr loftmengun, hvers konar loft- mengun, útiloki byggingu álvers. Það er ekki verið að tala um að draga úr hvers kyns loft- mengun. Það er verið að tala um að draga úr losun brenni- steinsdíoxíðs og koldíoxíðs vegna þeirra áhrifa sem það hefur á umhverfið. Já, þótt við tölum sérstaklega um brennisteinstvíildi og koltví- ildi er alveg ljóst að það á við all- ar uppsprettur slíkrar mengunar. Og það er reynt að stefna að því að draga úr þessari mengun á heimsvísu eins og hægt er. En það hefur ekkert ríki mér vitanlega skuldbundið sig til þess að stöðva alla iðnþróun í þessu sambandi. Það verður haldið áfram að byggja iðjuver í öllum löndum hins vestræna heims og í þriðja heims löndum þar sem koma tímabundið fram nýjar mengunar- uppsprettur. Við getum kannski litið til annarra þátta. Ég hef sagt að við getum skoðað allar uppsprettur koltvíildis og brennisteinstviildis og reynt að draga úr þeirri meng- un eftir fremsta megni. Ég hef sérstaklega nefnt bílana og við getum skoðað hvað við getum gert í þvi sambandi. Varðandi koldíoxíð og brennisteinsdíoxíð? Fyrst og fremst varðandi kol- tvíildi. Þú dregur ekki úr koldíox- íðsmengun með þeim búnaði sem völ er á í dag. Það er kannski umdeilanlegt, en ég held það sé nú hugmynd manna að með því að vera með hvarfakúta á bílunum þá sé hægt að kljúfa þessi efni upp þannig að þau komist út í andrúmsloftið í hættuminna formi. Það á ekki við koldíoxíð, samkvæmt mínum heimildum. Ég hef greinilega ekki sömu heimildir og þú. Ég vitna til greina í tímarit- um, starfsmanns Hoilustu- verndar ríkisins, umhverfis- verkfræðings. Þetta er mjög fiókið mál. Það er sagt að ýmsar ytri aðstæður skipti þama máli, til dæmis lofts- lag. Það er til dæmis rétt að þessir hvarfakútar virka ekki sérstaklega vel að vetrarlagi á íslandi. Þetta verðum við að skoða. Ég hef í undirbúningi að skipa nefnd til að kanna með hvaða hætti við getum dregið úr útblæstri bifreiða. Lögleiðing mengunarvarna- búnaðar hefur í for með sér talsverðan kostnað fyrir bíla- eigendur. Værirðu ekki með þessu að varpa herkostnaði af álveri yfir á bílaeigendur? Nei. Ég hef viljað láta skoða þetta í því Ijósi að það yrði með skattaívilnunum reynt að hraða þvi að mengunarvamabúnaður yrði settur í biffeiðar. A hinum Norðurlöndunum hefúr verið slegið af aðflutningsgjöldum bíla svo búnaðurinn kostar bíleigand- ann ekki neitt. Er þetta raunhæft á sama tíma og aðrir ráðherrar tala um að það þurfi að auka skatta í landinu? Þetta er góð spuming. Það verður kannski minn höfuðverkur að reyna að sannfæra samráð- herra mína um að það eigi að eiga sér stað tilfærslur innan ríkisfjár- málanna. Mér fyndist til dæmis sanngjamt að hluti af bensín- gjaldinu rynni til mengunarvama. Bensínið er mikill mengunarvald- ur. Þá komum við að því að það má líka ná árangri með því að stuðla að aukinni notkun blýs- lauss bensíns. Sú aðgerð gæti kannski skilað mun meiri árangri en að taka upp mengunarvama- búnað i stómm stíl. Finnst þér koma til greina að leggja sérstakan umhverfis- skatt, til dæmis kolefnisskatt, á álver? Þetta er einmitt hugmynd sem er mikið rædd um allan heim. Evrópubandalagslöndin áforma öll að taka upp einhver umhverf- isgjöld, svo hver veit nema hér verði einhvem tíma settur á kol- tvíildisskattur. Ég vil ekki útiloka þetta. Vothreinsibúnaður getur dregið verulega úr losun brennisteinsdíoxíðs. Svo virðist sem þú sért ekkert sérstaklega hlynntur slíkum búnaði. Ég vil kannski ekki orða þetta þannig. Nefndin sem ég skipaði mér til ráðuneytis til þess að fjalla um forsendur fýrir starfsleyfi væntanlegs álvers er einmitt nú að velta fýrir sér spumingunni um vothreinsibúnað. Þar þarf ýmis- legt að skoða, meðal annars hvort við náum betri árangri með því að fá inn ákvæði í samninga um að einungis verði notuð rafskaut með lágu brennisteinsinnihaldi. Það getur verið að það væri hag- kvæmara og betra að fá inn ákvæði um að ekki mætti nota rafskaut með hærra brennistein- sinnihaldi en rúmlega tvö prósent. Það þýddi þá að fallið yrði frá kröfu um vothreinsibúnað. En þú nærð betri árangri með því að nota rafskaut með mjög háu brennisteinsinnihaldi og vothreinsa það. Það er að visu rétt. En þetta er liður i þessari athugun. Svo er annað sem ég hef velt fýrir mér. Ég viðurkenni að líffræðingar benda réttilega á að losun brenni- steinstvíildis í sjó í gegnum vot- hreinsibúnað sé ef til vill hættulít- il. Hins vegar er því ekki að neita að ég hef áhyggjur af því að losun slíkrar mengunar í hafið mætti nota í áróðursskyni gegn okkur. Við skulum hugsa okkur að Grænfriðungar fæm í herferð gegn okkur. Þá gætu þeir byijað að halda því fram að Islendingar ausi brennisteinstvíildi í sjóinn rétt við fiskimiðin. Jafnvel þólt það sé hægt að færa rök gegn þessu, myndi almenningur víða um heim hugsanlega taka þessu mjög illa. Við þurfum að skoða þessi mál vandlega. Manni hlýtur að detta í hug þegar þú talar svona að hinn mikli kostnaður við vothreinsi- búnað tengist þessu. Hefur Atl- antsálshópurinn krafist undan- þágu frá vothreinsibúnaði? Nei, ég held í sjálfú sér ekki. Auðvitað hefúr verið bent á að hann sé mjög dýr. Þú talar um hugsanleg við- brögð erlendra umhverfis- verndarsinna við losun í hafið. Er síðri ástæða til þess að óttast viðbrögð þeirra við því að ker- brot frá álverinu í Straumsvík hafa verið grafin í fjöruborði í 20 ár? Ég hef ekki séð nein mótmæli þess vegna. Hins vegar finnst mér það ekki sérstaklega aðlaðandi forgunaraðferð. Þetta er eitt af því sem við viljum líta betur á. Það þarf að athuga hvort ekki sé hægt að finna betri forgunaraðferð. Er kerbrotaförgunin ekki í grundvaliaratriðum andstæð því sem þú boðar á fundum og ráðstefnum í útlöndum? Jú, og þess vegna hljótum við að skoða þennan þátt mjög ítar- lega og reyna að finna leiðir til þess að komast hjá þessari förg- unaraðferð. En kerbrot verða alltaf vandamál ef menn hafa álver yfirleitt. Kerbrotin eru vandamál og eftir því sem mér skilst eru menn um allan heim að velta fýrir sér hvemig megi standa betur að förgun kerbrota. Finnst þér að aðrir stóriðju- möguleikar en álver hafi verið kannaðir nægilega vel, mögu- Ieikar sem hafa minni mengun í för með sér? Við vitum að álver er mjög mengandi verksmiðja. Ég er alveg sammála því að álver er vond verksmiðja að því leyti. Ég viðurkenni að ég hef kannski ekki nægileg rök til að halda því fram að aðrir möguleik- ar hafi verið kannaðir nægilega vel. Ég hef oft áður gagmýnt að menn hafi ekki leitað nógu vel að meira aðlaðandi stóriðjukosti. En það virðist því miður svo að þetta sé eini kosturinn sem við höfum þessa stundina. Liggur okkur lífið á? íslendingar sjá það blasa við sér að það hefúr orðið gífurlegur samdráttur hér, atvinnutækifær- um hefur fækkað vemlega og við þessi fámenna þjóð erum í erfið- leikum. Svo það er ekki óeðlilegt þótt allir reyni að auka ljölbreytni í atvinnulífinu. Þetta virðist vera fær leið og það er erfitt að standa gegn henni, þótt það sé líka sárt að sjá fram á þessa gífurlegu aukningu á loftmengun. Ég viður- kenni fúslega að ég er ekki ánægður með það. Álver hlýtur að vera slæmur nauðarkostur fýr- ir íslendinga. Hefurðu komið inn í ker- skála í Straumsvík? Já, já, ég hef nokkxum sinnum komið þangað og það er ekki að- laðandi vinnustaður að mínu viti. Gætirðu hugsað þér að vinna þar? Nei, ég vildi helst vilja vera annars staðar. En þó hafa orðið þar nokkrar framfarir. Til dæmis verður eftirlit með verksmiðjunni nú miklu strangara. -gg 4 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 21. september 1990

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.