Þjóðviljinn - 09.11.1990, Qupperneq 12

Félagsþjónusta sveitarfélaga
Vandamálaþjónustan veröur
almenn þjónusta
Félagsþjónusta sveitarfélaga
byggir á sérlögum, sumum úreltum,
sem byrgja mönnum yfirsýn. Hún
er vanþróuð miðað við það kerfi
sem aðrar Norðurlandaþjóðir hafa
komið upp. Hún er ómarkviss
vandamálaþjónusta, en ekki al-
menn þjónusta við fjölskyldur og
einstaklinga í landinu. Henni er
sýndur takmarkaður pólitískur
áhugi.
Þannig lýsir Bragi Guðbrands-
son félagsþjónustu íslenskra sveit-
arfélaga í stuttu máli. Bragi er fé-
lagsmálastjóri í Kópavogi, bænum
sem hefur verið kallaður félags-
málabærinn vegna hraðrar upp-
byggingar félagsþjónustunnar þar.
I hugum flestra eru félagsmála-
stofnanir og félagsmálaráð sveitar-
félaga líklega eitthvað sem vert er
að sneiða hjá nema ítrustu nauðsyn
beri til. Umfjöllun fjölmiðla um fé-
lagsmálastoftianir verður einkum
þegar þeim fjölgar verulega sem
leita þar fjárhagsaðstoðar.
Bragi vill breyta þessari sýn
þannig að félagsþjónustan verði
sjálfsagður hluti af tilveru fólks frá
vöggu til grafar.
Hann telur að frumvarp um fé-
lagsþjónustu sveitarfélaga geti
stuðlað að því. Frumvarpið er til
skoðunar í stjómarflokkunum, en
búist er við að það verði lagt fyrir
Alþingi að nýju í vetur. Nefhdin
sem samdi ffumvarpið skilaði því
af sér í ágúst 1989 og það var lagt
fyrir Alþingi síðast liðið vor, en
fékk ekki umfjöllun.
Athvarf litla
mannsins
- Það má segja að félagsþjón-
ustan eins og hún er i dag sé nokk-
urs konar athvarf litla mannsins.
Hún er byggð á ýmsum sérlögum
sem miðuð eru við tiltekna hópa.
Það eru til ffamfærslulög fyrir fá-
tæka, lög um málefni aldraðra, lög
um málefni fatlaðra. Þetta byggist á
því að vissir hópar fólks þurfi á sér-
stakri hjálp að halda og um leið er
Bragi
Guðbrandsson,
félagsmálastjóri í
Kópavogi:
Félagsþjónusta
sveitarfélaga er
ómarkviss
vandamálaþjón-
usta, en ekki
almenn
þjónusta við
fjölskyldur í land-
inu. Nýtt frumvarp
boðar nýja sýn í
þessum
efnum
þessi þjónusta skilgreind sem
vandamáiaþjónusta.
Bragi er einn af höfundum
ffumvarpsins og hefur staðið í
ströngu vegna þess. Hann lenti í
hörðum ágreiningi við flokkssystk-
in sín f Alþýðubandalaginu um
hvort leikskólar séu hluti af félags-
þjónustu eða skólakerfi. Braga féll
fýrirstaðan í Alþýðubandalaginu
illa og málin þróuðust þannig að
hann hefúr sagt sig úr Alþýðu-
bandalaginu.
Ný sýn
- Frumvarpið um félagsþjón-
ustu sveitarfélaga boðar nýja sýn í
þessum efnum. Þar er kveðið á um
almenna þjónustu til þess að mæta
þeim ólíku þörfum sem einstakling-
ar og fjölskyldur hafa. Það á ekki
lengur að vera niðrandi að leita til
félagsþjónustunnar. Það á að líta
þannig á að með þessari þjónustu sé
verið að koma til móts við eðlilegar
þarfir fólks, segir Bragi.
Frumvarp um félagsþjónustu
sveitarfélaga á sér langan aðdrag-
anda og hefúr verið umdeilt, eins og
kom glögglega ffam á ráðstefnu um
velferðarsveitarfélagið sem Samtök
félagsmálastjóra stóð fyrir nú í
vikubyijun.
Einkum hefúr verið deilt um
hvort leikskólar eigi að vera hluti af
félagsþjónustu og heyra undir fé-
lagsmálaráðuneytið, eða hvort þeir
eigi að vera hluti af almenna skóla-
kerfinu og þannig félagsmálaráðu-
neytinu óviðkomandi.
Málamiðlunin er sú að leikskól-
ar verða áffam f menntamálaráðu-
neytinu hvað varðar faglega yfir-
stjóm og uppeldisáætlanir.
Þó er talið að þessi ágreiningur
geti enn komið í veg fyrir framgang
ffumvarpsins.
Háleit markmiö
Að öðru leyti hefúr þetta ffum-
varp fengið mjög góðar undirtektir.
Þannig bera umsagnir um það með
sér að sveitarstjómarmenn eru
ánægðir.
Markmið ffumvarpsins em há-
leit. Þar segir að markmið félags-
þjónustu á vegum sveitarfélaga sé
að tryggja fjárhagslegt og félags-
legt öryggi og stuðla að velferð
íbúa á grundvelli samhjálpar. Þetta
vilja ffumvarpshöfúndar að verði
gert með því að:
* bæta lífskjör þeirra sem
standa höllum fæti
* tryggja þroskavænleg uppeld-
isskilyrði
* veita aðstoð til þess að íbúar
geti búið sem lengst í heimahúsum,
stundað atvinnu og lifað sem eðli-
legustu lífi
* grípa til aðgerða til að koma í
veg fyrir félagsleg vandamál.
„Við ffamkvæmd félagsþjón-
ustunnar skal þess gætt að hvetja
einstaklinginn til ábyrgðar á sjálf-
um sér og öðmm, virða sjálfs-
ákvörðunarrétt hans og styrkja
hann til sjálfshjálpar," segír í fium-
varpinu.
Sveitarfélag
skal...
Þegar rætt er um félagsþjónustu
í frumvarpinu er átt við þessa mála-
flokka: Félagslega ráðgjöf, fjár-
hagsaðstoð, félagslega heimaþjón-
ustu, málefhi bama og ungmenna,
þjónustu við unglinga, dagvist
bama, þjónustu við aldraða og fatl-
aða, húsnæðismál, aðstoð við
áfengissjúka og vimugjafavamir,
atvinnuleysisskráningu og vinnu-
miðlun.
Það er hlutverk félagsmála-
nefnda eða félagsmálaráða að fara
með stjóm og ffamkvæmd þessarar
þjónustu.
í ftumvarpinu segir að sveitar-
félög skuli með skipulagðri þjón-
ustu tryggja ffamgang markmið-
anna sem áður var getið.
. Þessi þjónusta sveitarfélaganna
heyrir imdir félagsmálaráðuneytið
samkvæmt ffumvarpinu, en nú
þurfa sveitarfélög að „grautast“
með þessi mál í hinum ýmsu ráðu-
neytum, eins og Bragi orðar það.
Áföll og ráögjöf
Bragi tekur félagslega ráðgjöf
til dæmis um almenna þjónustu við
almenning.
- Það er mikilvægt fyrir fólk í
nútímaþjóðfélagi að geta leitað ráð-
gjafar um réttindi sín í þessu flókna
samfélagi og til þess að leysa einka-
mál sín, segir hann.
- Það fer enginn áfallalaust í
gegnum lífið. Það vitum við. Allar
fjölskyldur verða fyrir einhveijum
áfollum. Það geta verið fjárhagsleg
áföll, heilsutap, atvinniunissir,
skilnaður og svo framvegis. Fólk
getur þurff hjálp til þess að leysa úr
þessum vandræðum.
Hann nefnir dagvistarmál einn-
ig í þessu samhengi og segir öllum
bömum hollt að eiga samneyti við
jafnaldra sína og að eiga kost á
handleiðslu fagmenntaðs fólks eins
og fóstra.
- Foreldrar, sem bæði vilja og
þurfa að vinna úti, verða að geta
treyst þvi að böm þeirra njóti ör-
uggs og góðs uppeldis, segir hann.
Og hann heldur áffam með
þjónustu við böm og unglinga:
- Eins og nú er ástatt er bama-
vemdarhugtakið eitthvað neikvætt,
tengt því að foreldmm hafi mistek-
ist í uppeldi bama sinna.
Samkvæmt frumvarpinu er fé-
lagsmálanefhdum ætlað að vinna
almennt að velferð bama. Þeim ber
almenn skylda til að gæta hags-
muna bama. Ég nefni umferðarmál
og skipulagsmál. Böm verða að
eiga sér málsvara f málum sem
þessum og félagsmálanefnd á að
hafa umsagnarrétt með hliðsjón af
hagsmunum bama. Þannig fylgir
þessu ftumvarpi víðtæk ábyrgð, en
sérlögin skilgreina aðeins vanda til-
tekinna fjölskyldna eða einstak-
linga, segir Bragi.
Frumvarpið kveður á um að
sveitarfélög skuli veita þjónustu við
unglinga. Nú er málum yfirleitt
þannig háttað að þjónusta við ung-
linga heyrir undir hin ýmsu ráð og
nefhdir. Þannig fer einn aðili með
æskulýðs- og tómstundastarf, en
annar með málefni unglinga sem
eiga í erfiðleikum, til dæmis vegna
fíkniefnaneyslu.
- Fagfólk telur þennan aðskiln-
að óheppilegan. Hann verður til
þess að þjónustan verður ómarkviss
og árangurinn verður ekki sem
skyldi, segir Bragi.
Hann fúllyrðir að félagsþjón-
usta sveitarfélaga hér á landi sé
vanþróuð og ekki talin þess verð að
henni sé sýndur pólitískur áhugi.
Þetta pólitiska áhugaleysi gildir að
hans mati bæði um almenning og
stjómmálamenn og lýsir sér meðal
annars í því að þessi mál em yfir-
leitt ekki rædd á Alþingi.
- Menn skortir yfirsýn og þekk-
ingu og viðhorfið er neikvætt. Með-
al annars vegna þess er það talið
Bragi Guöbrandsson: - Ég held að þegar sagnfræðingar framtlðarinnar llta til baka muni þeir álíta þetta
frumvarp álíka merkt og fyrstu lögin um almannatryggingar. Myndir Kristinn.
12 SfÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. nóvember 1990