Þjóðviljinn - 09.11.1990, Page 15

*
II17 f
rm whj I j
Tónlist
í tómu
Skúli Halldórsson tónskáld
hefur gefið út hefti með 32
sönglögum frá rúmlega hálfr-
ar aldar tónskáldaferli sínum.
Elsta sönglagið er frá 1930,
en það yngsta frá því í sum-
ar. Þetta hefti er það fyrsta af
að minnsta kosti þriggja
binda útgáfu á verkum Skúla,
sem hann hyggst gefa út á
næstu árum.
-Þetta er ekki gert í ágóða-
skyni, sagði Skúli í spjalli við
Nýtt Helgarblað, heldur til þess
að ég sitji ekki uppi með þetta í
möppum uppi í skáp. Ég þarf að
gera þetta áður en ég dey, annars
gerir það enginn.
-Eiga tónskáld erfitt með að
fá verk sín útgefin?
-Já, við sjáum það af reynsl-
unni. Sjáðu bara Sveinbjöm
Sveinbjömsson, höfund þjóð-
söngsins okkar, sem dæmi. Flest
hans handrit liggja enn óútgefin í
handritasafni Landsbókasafnsins.
Sama má i rauninni segja um
mörg okkar fremstu tónskálda
eins og Pál ísólfsson, Sigurð
Þórðarson, Karl Runólfsson,
Björgvin Guðmundsson og Helga
Pálsson. Sigvaldi Kaldalóns er
eiginlega undantekningin sem
sannar regluna, en sonur hans,
Snæbjöm, gaf mikið af verkum
foður síns út.
Tónskáld era ekki ríkt fólk,
þeir geta ekki lifað á tónsmíðum
sínum eins og popparamir, og þau
hafa ekki hafl efni á að gefa verk
sín út sjálf og ekki fengið stuðn-
ing til þess annars staðar ftá. Ég
var hins vegar svo lánsamur að fá
nokkum styrk frá riki og borg.
-Er tónverkaútgáfa ekki
orðin auðveldari með tilkomu
nýrrar tækni?
-Jú, þetta hefur gjörbreyst
með tilkomu tölvuvinnslunnar.
Þegar ég gaf út fyrsta heftið mitt
með 7 sönglögum 1941 var þetta
allt handunnið beint í blýsetning-
unni. Síðan kom ljósritunartækn-
in til sögunnar, og þá þurfti nótna-
skrifara til þess að skrifa handrit
til prentunar. Nú er þetta unnið
beint á tölvu.
-Hvernig var þínum náms-
ferli í tónlist háttað?
-Ég lærði fyrst hjá móður
minni, Unni Skúladóttur, en hún
var elsta dóttir Skúla Thoroddsen,
sem stofnaði Þjóðviljann. Síðan
lærði ég píanóleik hjá Leopoldínu
Eirikss, og að lokum var ég 7 ár í
Tónlistarskólanum með píanóleik
sem aðalfag, en auk þess lærði ég
einnig hljómfræði, tónsmíðar og
útsetningar og lauk prófi 1948.
Ég stundaði alltaf vinnu með
náminu og hef alltaf unnið með
tónsmíðunum sem skrifstofustjóri
Strætisvagna Reykjavíkur. Það
hefur veitt mér ákveðna sálarró
að hafa þetta svona, og það er
ekki hægt að semja án þess að
hafa sálarró.
-Hvað hefur þú samið mik-
ið af tónverkum?
-Ætli söngverkin séu ekki um
120-130, píanóverkin um það bil
20, kammerverkin um það bil 10
og hljómsveitarverkin eitthvað í
kringum 15. Ég man þetta ekki
nákvæmlega.
-Hvað er það sem ræður
vali þínu á texta við sönglaga-
smíðina?
-Ætli það sé ekki sönghæfhin
sem ræður mestu. Ég hef til dæm-
in kviknar
Halldórsson
tónskáld
gefur út
sönglög sín
eftir yfir
hálfrar aldar
störf aö
tónsmíðum
Skúli Halldórsson
tónskáld.
Ljósm.: Jim Smart.
is lesið Einar Benediktsson mikið
og met hann mikils sem ljóð-
skáld, en hann er afar erfiður til
að tónsetja. Ég hef því samið
mest við ljóðlist þar sem línumar
em stuttar og hrynjandin skýr.
Eins og hjá Jóni Thoroddsen,
langafa mínum, eða Jónasi Hall-
grímssyni og Emi Amarsyni. Eða
hjá ömmu minni Theodóru Thor-
oddsen. Mitt þekktasta sönglag er
trúlega Smaladrengurinn eflir
Jón: Ut um græna gmndu gakktu
hjörðin mín... Þetta er svo taktfast
að það syngur sig næstum sjálft.
-Hvernig hefur gengið að fá
verk þín hljóðrituð?
-Ég held ég geti ekki kvartað
um það, mér hefur alltaf verið vel
tekið í útvarpinu. En ég man eftir
því, að þegar verk mín vom flutt
fyrst í Rikisútvarpinu, þá var það
gert í beinni útsendingu án hljóð-
ritunar. Það var Bjami Bjamason
læknir frá Geitabergi sem flutti
sönglögin sjö sem ég gaf út 1941.
Bjami var nemandi Péturs Jóns-
sonar og hafði háan og góðan ten-
ór. Við æfðum þetta hjá Pétri fýr-
ir útsendinguna.
Ég naut þess að ég hafði gott
samstarf við marga söngvara sem
undirleikari, og þeir fluttu margir
verk mín. Söngvarar eins og
Kristinn Hallsson, Jóhann Kon-
ráðsson og Sigurður Ólafsson.
Eða Svala Nielsen, Sigurveig
Hjaltested og Guðmundur Guð-
jónsson. Jóhann Konráðsson var
mikill náttúmtenór og ekkert síðri
en sonur hans, Kristján. En ef ég á
að kvarta, þá má kannski segja
það um útvarpið að þeir sitja
stundum nokkuð lengi á upptök-
um án þess að flytja þær.
Ég hef einnig átt mjög
ánægjulegt samstarf við Sinfón-
íuhljómsveitina, og hún hefur
flutt mörg verka minna.
Þannig flutti hún t.d. kantötu
sem ég samdi við ljóð Vilhjálms
frá Skáholti um Pourquoi pas?
sjóslysið. Þetta er verk fyrir
hljómsveit, karlakór og sópran.
Þessi flutningur átti sér svo
ánægjulegan eflirmála, því mér
og Karlakór Reykjavíkur var boð-
ið að koma út til St. Malo á Bret-
agne til þess að flytja verkið
1986, þegar 50 ár vom liðin ffá
slysinu. Ég hafði gefið franska
sendiráðinu handritið og það er
varðveitt í safni Charcots leiðang-
ursstjóra Pourquoi pas? í St.
Malo. Það var frönsk sinfóníu-
hljómsveit sem flutti verkið með
karlakómum undir stjóm Páls
Pampichlers Pálssonar. Hljóðrit-
un verksins var svo flutt við há-
tíðarathöfh vegna slyssins í París
um vorið.
-Hvaða þýðingu hefur tón-
Iistin haft fyrir líf þitt?
-Þýðingu? Hún hefur verið
stór partur af sjálfum mér ffá því
ég man eftir mér. Hún hefur veitt
mér andlegan þroska, ánægju og
ótal gleðistundir. Ef illa viðrar í
sálinni þá sest ég við pfanóið og
gleymi öllum leiðindum.
Vandinn við að lifa hamingju-
sömu lífi er fólginn í því að vera
ekki með hausinn fullan af hugs-
unum, heldur vera tómur í kollin-
um og lifa í núinu. Ég held að við
ættum að taka okkur dýrin til fyr-
irmyndar í þessu. Þau em ekki að
burðast með vanda fortíðarinnar.
Þegar maður fær hugdettu og
semur tónlist er hugurinn tómur.
Hugdettan er núið, og enginn veit
hvemig hún verður til, ekki einu
sinni fæmstu menn á sviði heila-
vísinda. Hugsunin er hins vegar
aldrei í núinu, hún er annað hvort
f fortíðinni eða framtíðinni. Hún
hindrar okkur í að upplifa núið.
Þess vegna er galdurinn við ham-
ingjuna fólginn í því að tæma
hugann. Það hefur tónlistin kennt
mér.
Þjóðviljinn óskar Skúla Hall-
dórssyni til hamingju með nýju
útgáfúna á verkum hans. -ólg.
Föstudagur 9. nóvember 1990 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 15