Þjóðviljinn - 16.11.1990, Blaðsíða 20

í 3 Y S' V b * Q0 8 9? <7 2 10 99
II sr IZ 12 8 IV- 10 99 JS~ lle I7~ 17- 9? 18 (p
12 s? 8 z 10 8 )8 20 H 12 2 21 22 10
8 zsr 23 9? 10 II 0? iT H 2H 22 iS 8T 99 18
99 8 1? 10 llp 99 Z 10 2<? 10 8 99 i 8
w~ /Ý 2? zg 2Á 10 Y 99 lo /3 17 z 92
18 /Ý 99 10 n li 9? 23 28 22 Z/ 8 13
99 ? X /3 Zl Tlo 9? (e> ZO Z 99 12 21 18
2°i 10 z %> 17- 10 T~ z 10 H- 5? a 7T~ 22 92
28 K 9? (í> 17- SP ZH- 8 92 11 Zl 8 13 S3
íf ll 8s z 99 2sr l( 17- 99 30 28 17 18 9? 3'
1 8 9? % 10 IT 10 9P 8 17- 99 13 17- (p
99 31 WT 0 Z(o 99 9? 23 H- Jí> 2 18 10 28 10
AÁBDÐEÉFGHIÍJKLMNOÓPRSTUÚVXYÝÞÆÖ
Krossgáta nr. 122
Setjiö rétta stafi í reitina hér fyrir neðan. Þeir mynda þá örnefni.
Sendið þetta nafn sem lausn á krossgátunni til Þjóðviljans,
Síðumúla 37, Reykjavík, merkt: „Krossgáta nr. 122". Skilafrestur er
þrjár vikur. Verðlaunin verða send til vinnigshafa
23 8 5 30 26 31 1 JY 1S Y'

villiandarinnæ
og fleiri sogur
Lausnarorð á krossgátu nr. 118 var Hornbjarg. Dregið var úr rétt- w„r.,aim T~r~~77 “
um lausnum, og upp kom nafn Helgu Sigurðardóttur Hjallastræti 25, sagnasafni? Söngur villifndarfnnai
Bolungavik. Hun fær senda skaldsoguna Sóla, Sóla eftir Guðlaug og fleiri sögur eftir Einar Kárason rit-
Arason, sem Mál og menning gaf út 1985. höfund. Mál og menning gaf út
1987.
BRAGEYRA
Ragnar Ingi
Aðalsteinsson
Ljóðstafurinn S
Bókstafurinn s er vandmeð-
farinn sem ljóðstafiir. Það stafar
af því að taka verður tillit til
þess hvaða bókstafur kemur
næst á eftir. Ef s er ljóðstafur en
næsti stafur í orðinu er k, 1, m, n,
p eða t verður einnig svo að vera
í hinum ljóðstöfunum. Ekki er
hægt að nota sn, sp, og st saman
sem ljóðstafi. Þess í stað verður
að nota sp, sp og sp eða st, st og
st. Þannig yrkir Bragi Bjömsson
ífá Surtsstöðum:
Stelpugálustraumur hjá
stiklar hælum fínum.
Stillinálin stígur á
stöðumæli þínum.
Til foma átti þessi regla að-
eins við um stafasamstæðumar
sk, sp og st. Á síðari tímum hef-
ur reglan yfirfærst á sl, sm og
sn. Enginn hagyrðingur lætur
það henda sig í dag að nota sl og
sm saman í stuðla eða sn á móti
sk eða s + sérhljóða svo dæmi
séu tekin. Þessi vísa er úr Arons
rimu hersis eftir Símon Dala-
skáld:
Veitti lundur hringa hart
högg á grundu kauða.
Slomp í sundur slæmdi snart
slangan unda rauða.
í þriðju línu þessarar vísu
sést þetta greinilega. Símon not-
ar sl fyrir ljóðstafi og lætur sig
einu gilda þótt önnur lágkveðan
byiji á su en hin á sn. Ekkert
væri þó fjær Dalaskáldinu en að
ofstuðla. En þegar hann notar sl
sem ljóðstafi koma önnur s-pör
ekki málinu við. Annað dæmi
má sjá í vísu eftir fyrmefndan
Braga Bjömsson:
Ríkum lánast flest að fá
firrtur böli nauða,
sér til smánar smjattar á
smálambi hins snauða.
í seinni hluta vísunnar notar
Bragi sm sem ljóðstafi og truflar
hvergi brageyra hans að ein
kveðan í vísuhelmingnum byij-
ar á sé og önnur á sn.
Öðm máli gegnir ef við not-
um s + sérhljóða, því þá er sama
hver sérhljóðinn er. (Það kemur
reyndar heim við regluna um
sérhljóða sem ljóðstafi hvort
sem eitthvert samband er þar á
milli.) Hér er vísa eftir Öm Am-
arson:
Nepjan þennan næðingsdag
nístir inn að beini.
Sit ég eftir sólarlag
sunnan undir steini.
I þessum fijálslyndishópi
með s og öllum sérhljóðunum
em líka sj og sv. Nota má saman
s + sérhljóða og sj og sv. Lítum
á vísu úr Disneyrímu eftir Þórar-
in Eldjám:
Sat hann þar í sjúkrabíl,
sírenumar mjálma.
Aukavinna í stórum stíl:
stundar folsun hjálma.
í fyrri hluta vísunnar notar
Þórarinn ljóðstafina sa, sj og sí.
í þeim seinni st, st og st. Athug-
um að síðustu dæmi úr Ramm-
aslag eftir Stephan G. Stephans-
son:
Mastrið syngur sveigt í keng
seglið kringum hljómar,
raddir þvinga úr stagi
og streng
stormsins fingurgómar.
Þama notar Klettafjalla-
skáldið sy, sv og se í fyrri hluta
vísunnar en st, st og st í þeim
seinni.
FJÖLSKYLDAN
Efísabet Berta
Bjamadóttir
Að kaupa sér verndara
Landsfeður -
böm
Undanfarið hefur verið fjallað
um ýmsar hliðar stjúptengsla hér í
þættinum. Því verður fylgt eftir
með þáttaröð um samkomulag
parsins eða hjónabandssamninga.
En þessa vikuna hefur brýn umræða
vaknað i þjóðfélaginu um hið ill-
kynja hópfyrirbæri, þegar böm sem
telja sig eða eru minnimáttar finna
sig knúin til að kaupa sér stærri og
sterkari vemdara í skólanum. I
sjónvarpsþætti sl. þriðjudagskvöld
kom m.a. fram hve gífurlegt hug-
rekki þurfti til hjá fullorðna fólkinu
og stofnununum sem það vinnur
við, svo stíga mætti út fyrir hefð-
bundnar reglur um þá leynd sem
ríkt hefur um þetta mál. Fjöiskyldu-
fræðingum er kennt í námi sínu að
aðgæta hvort það leynist einhver
hliðstæð ferli í valdameiri eining-
um þjóðfélagsins (t.d. hjá stjóm-
inni) og þeim valdaminnstu eins og
fjölskyldunni. Gæti það hugsanlega
verið að landsfeðumir hafi misst al-
veg sjálfstraustið og séu sem óðast
að fá sér vemdara utanlands? Hvað
er Efnahagsbandalagið?
Áhorfendur
samábyrgir
í umræðunni undanfarið um
þetta, en hún hefur teygt sig allt ffá
Þjóðarsálinni í útvarpinu og út í
fiskbúð, hefur skort á, að þeir sem
hefðbundið em hvorki taldir til ger-
enda eða fórnarlamba, væm taldir
með sem lykilauðlind við að vinna
bug á fyrirbærinu eða réttara sagt
halda því í skefjum. Stundum heyr-
ist í eineltisumræðunni hérlendis að
fómarlömbin bjóði uppá eineltið og
svo er eitthvert sérkenni tínt til, alit
frá því að vera haltur eða rangeygur
til þess að eiga ofvemdandi for-
eldri. Það þykir djúpvitur greining
og frambærileg fyrir okkur sem
samborgara að nota til réttlætingar.
Þá getum við horft á í aðgerðaleysi
eða rokið upp til handa og fóta en
gefist svo upp, af því málið leysist
ekki í snatri. Meðan ráðamenn
landsins em uppteknir við að
ákveða hve margar tegundir af Evr-
ópujógúrt fái að flytjast inn og hve
mörg kíló erlendrar fæðu ferða-
menn megi losa sig við á óbyggða-
kömmnum næsta sumar, án þess
nokkur hljóti af því atvinnu utan
nokkrir landverðir sem taka kamr-
inum nýja gröf, þá horfa böm og
unglingar sem virðast fá næga and-
lega og félagslega næringu heima
og heiman á félaga sína eða horfa
framhjá félögum sínum sem í angist
sinni treysta engum fullorðnum fyr-
ir sér lengur. Þessi „velnærðu“ böm
em talin „bera ábyrgð á sjálfum
sér“ þótt þau láti hjá líða að standa
saman gegn þeim sem kúga og
biðja bæði geranda og þolanda
hjálpar hjá fullorðnum í kringum
sig. Síðan heyrist eins og stef hjá
okkur fullorðna fólkinu: - Þetta fyr-
irbæri hefur nú alltarf verið svona,
þetta er ekkert nýtt, ég man fyrir 30
ámm... Þetta er önnur algeng rétt-
læting, scm segir okkur heilmikið
um, að við emm eflaust ekki tilbúin
til að taka á ofbeldisvanda í dag fyrr
en við höfum rætt betur tilfinningar
okkar sjálffa ffá fortíðinni. Þar
leynast ýmsar tilfmningar eins og
skömm yfir eigin afskiptaleysi og
ótti vegna aðkastsins sem viðhafð-
ist á gömlu skólaleiðinni.
Hver er heilbrigður?
Þetta er spuming sem þeir vin-
sælu starfsbræður Páll Skúlason og
Vilhjálmur Amason virðast vera
þeir einu sem þjóðin treystir ennþá
til að svara svo mark sé á takandi.
Að minnsta kosti ef það á að teljast
á „háu plani“. Manneskja líttu þér
nær er löngu tímabær spuming, þótt
dásamlegt sé að hafa þá Pál og Vil-
hjálm sem oftast til að rétta okkur
af.
„Siðgæðisafféttarinn“ er morg-
unþáttur alla laugardags- og sunnu-
dagsmorgna á öllum rásum sem ég
hef lengi beðið eftir. Páll og Vil-
hjálmur em sjálfkjömir stjórendur,
auk erlendra fyrirlesara. Siðblinda
er stundum talið það fyrirbæri þeg-
ar manneskja hegðar sér á einhvem
þann hátt að það skaðar aðra, t.d.
tilfmningalegan þroska hins aðil-
ans. Hver er siðferðilegur styrkur
þeirrar manneskju sem hefur alið
upp afkomendur sfna þannig, að
þeim hefur sjálfum aldrei verið vís-
að til skólastjórans, félagsráðgjaf-
ans eða sálffæðingsins, en þeir hafa
aldrei firndið neina þörf hjá sér til
að segja við bekkjaifélagana: - Nú
fíjrum við saman niðrí vinnu til
pabba og biðjum hann um hjálp, því
ég get ekki horft uppá það lengur að
Munda sé misþyrmt af þessum
krökkum hér á skólalóðinni og við
þomm ekki að hjálpa honum.
Sinna - þáttur
um sinningu
- Hann pabbi hefur líka marg-
sagt það við mig, að ég geti alltaf
leitað, hann myndi fus ganga af
stjómarfimdi ef það væri eitthvað
sem brynni á mér. Hann hefur líka
sagt við mig margoft, að í rauninni
væri ekkert á þessum vinnustöðum
sem ekki mætti bíða, ef við bömin
ættum i einhveijum svona vanda.
Hann pabbi segir líka þegar við
systkinin emm að tala við hann á
kvöldin, að útlendingamir séu það
æstir í landið og það sé orðið svo
einstakt í veröldinni þótt ekki sé
nema vegna hreina loftsins ein-
göngu og þótt fiskimiðin séu byrjuð
að verða menguð og rýr, að þau
muni alltaf geta selt það, þó svo
þau stöðvuðu allar viðræður i eitt ár
eða tvö og myndu setja í forgangs-
röð að sinna okkur. Pabbi er búinn
að biðja um þátt á rás þijú á sunnu-
dögum sem á að heita „Sinna -út úr
fásinninu“, og á að fjalla um það,
hvemig maður sinnir bömum svo
þau verði ekki siðblind.
20 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 16. nóvember 1990