Þjóðviljinn - 04.01.1991, Blaðsíða 9

Jólatrésskemmtun
erzlunarmannafélag Reykjavíkur heldur jólatrés-
kemmtun fyrir börn félagsmanna sunnudaginn 6.
inúar kl. 15.00 á Hótel íslandi.
liðaverð fyrir börn kr. 550,- og fyrir fullorðna kr. 200,-.
liðar eru seldir á skrifstofu VR, Húsi verslunarinnar, 8.
dBÖ
Ipplýsingar í síma 687100.
'arrlimarmannafólaa Revkiavíkur
SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 4. janúar 1991
Tóm til annarra hluta. Fjármálaráðherra Ólafur Ragnar Grfmsson situr
hér og les erlent tímarit meðan hann hlustar á umræðu um eitthvert mál-
ið á haustþinginu.
Guðrún Helgadóttir forseti Sameinaðs þings situr hér f stól sfnum f Neðri
deild og kynnir sér þingmálin sem iðulega hlaðast upp á borðum þing-
mannanna þegar á ifður þingið. Myndir: Jim Smart.
Afgreitt vel
fyrir jólin
Guðrún Helgadóttir: Tekur stundum langan
tíma að vinna málum stuðning
ingið leggst bara vel í mig,
sagði Guðrún Helgadóttir
forseti Sameinaðs þings. Hún
sagði að menn færu nú að setj-
ast niður til að kanna hvaða
mál þyrftu að fara í gegn á
þessu þingi og hvaða mál yrði
lögð áhersla á.
Hún sagði að nokkur stórmál
væru eftir og nefhdi lánsfjárlögin
sem ekki voru afgreidd fyrir jól
og eins mál varðandi húsnæðis-
málin og fleira. Guðrún sagðist
ekki eiga von á öðru en að þing-
mönnum tækist að afgreiða þau
mál sem nauðsynlega yrðu að fá
afgreiðslu þó að þingið yrði stutt.
Guðrún sagði að þingið hæf-
ist viku fyrr nú en venjulega þar
sem kosningar væru framundan.
En hún sagði að þó að þingið yrði
stutt þá litist henni vel á það þar
sem mikið hefði verið afgreitt af
málum fyrir jólin. „Það er verra
að hafa aðeins tvo mánuði til að
ljúka þingstörfum, en við erum
vön því á kosningaárum,“ sagði
Guðrún. En þingið í fyrra var jafn
stutt þar sem sveitarstjómarkosn-
ingar vom síðast liðið vor.
Hún taldi það til tíðinda að
möguleiki væri á því á þessu
þingi að breyta stjómarskránni
og koma þinginu í eina málstofú,
annars taldi hún þinghaldið hefð-
bundið.
„Það er einsog það gengur,
það tekur stundum langan tíma
að vinna málum stuðning," sagði
Guðrún þegar henni var bent á að
sum þingmál ættu sér langan að-
draganda. Hún nefhdi frumvarp-
ið um umboðsmann bama sem
hún er fyrsti flutningsmaður að,
og taldi hún það eiga betri mögu-
leika nú en í hin tvö skiptin sem
það hefur verið lagt firam, þar
sem að því stæðu þingmenn
fimm stjómmálaflokka að þessu
sinni. „Eg er ekki vonlaus um að
það taki að koma þessu máli í
gegn að þessu sinni,“ sagði Guð-
rún.
Varðandi lengingu þing-
haldsins vildi Guðrún benda á að
þingmenn þyrftu líka tíma til að
tala við þjóðina og sinna kjós-
endum. „Menn hafa lítinn tíma til
þess meðan þing situr,“ sagði
hún.
Þinghald hefst mánudaginn
14. janúar og er stefnt að þing-
lausnum 15. mars, en enn er
óráðið hvenær kosið verður í vor.
-gpm
vemd, en var fljótlega leyst frá.
Þriðja nefndin starfaði frá 1987 til
1989 og á endanum var þetta
frumvarp samið af lögfræðingi
eftir ftumvarpsdrögum starfs-
hópsins.
Enn eitt af þessum viðamiklu
frumvörpum er frumvarp um
gjaldþrotaskipti. En eins og Þjóð-
viljinn skýrði frá í gær þá var síð-
asta ár metár í gjaldþrotum, en
einn tilgangur þessa nýja frum-
varps er að draga úr gjaldþrotum
sem ofl á tímum em gerð þrátt
fýrir það að vitað sé að engar
eignir séu til í viðkomandi þrota-
búi.
Viðskiptamál
Af upptalningunni sem er
langt frá því tæmandi má sjá að
mörg þessara frumvarpa em við-
skiptalegs eðlis og það nokkuð
stór flokkur frumvarpa nú. Þeirra
utan biða frumvörp um skipti á
dánarbúum; um skaðsemisábyrgð
fyrirtækja; um starfsemi greiðslu-
kortafyrirtækja þar sem boðað er
afnám tryggingarvixla; frumvarp
til laga um breytingu á lögum um
verðlag, samkeppnishömlur og
óréttmæta viðskiptahætti, en þar
hafa stjómvöld í hyggju að bæta
inn nýjum sérstökum kafla um
auglýsingar. Að lokum má nefha í
þessu sambandi frumvarp
Kvennalistakvenna um grundvöll
lánsviðskipta, réttindi og skyldur
ábyrgðarmanna. Þetta frumvarp
er ólikt þeim sem hingað til hafa
verið nefnd þar sem það er þing-
mannafrumvarp en ekki stjómar-
frumvarp. Möguleikar til þess að
ná í gegn á þinginu em frekar litl-
ir. Og ekki þarf mikinn spámann
til að spá því að þetta frumvarp
dagi uppi. Ef til vill verður þetta
eitt þeirra frumvarpa sem kemur
til með að eiga sér áratuga sögu.
En í því felst að kveðið er á um að
ábyrgð lánastofnanna skuli aukast
þannig að bankar t.d. krefji ekki
menn sífellt um ábyrgðarmenn og
veð, heldur verði viðskiptatraust
viðkomandi látið ráða, þannig að
þeir sem alltaf borga skuldir sínar
eigi auðveldara með að fá lán en
þeir sem koma sér í vanskil.
Málefni bama
Annar flokkur mála sem er
nokkuð áberandi af þeim þing-
málum sem liggja fyrir þingi lítið
rædd em málefhi bama. Eitt
þeirra frumvarp til laga um um-
boðsmann bama á sér líka nokkra
sögu, en það var fyrst flutt á 109.
löggjafarþinginu fyrir fjórum ár-
um. Það var endurflutt á næsta
þingi og er þar með nú flutt í
þriðja sinn þó það sé nokkuð
breytt, en þetta er þingmanna-
ffumvarp, og ef taka má mið af
hve fáir hlustuðu þegar mælt var
fyrir ffumvarpinu má halda því
ffam að það eigi sér ekki mikla
möguleika, en þar sem að því
standa þingmenn allra flokka utan
Sjálfstæðisflolcksins á það sér nú
nokkra von. Önnur frumvörp um
böm sem bíða er ffumvarp um
vemd bama og unglinga, viða-
mikil endurskoðun á grunnskóla-
lögunum — en menntamálaráð-
herra Svavar Gestsson hefúr bent
á að gömlu lögin ffá 1974 átti að
endurskoða eftir fimm ár og að sú
endurskoðun sé fyrst nú að eiga
sér stað. Einnig er til meðferðar
ffumvarp Kvennalista um leng-
ingu fæðingarorlofs í níu mánuði,
en það strandar væntanlega á
kostnaðarhliðinni. Þess má einnig
geta að rétt fyrir jól var samþykkt
þingsályktunartillaga um átak
gegn einelti.
Lengra þing
Hér hafa einungis verið nefnd
fá þeirra hundrað mála sem bíða
þingsins sem hefst að nýju 14.
janúar og mun ekki standa lengur
en í tvo mánuði. Þingið fyrir jól
stóð ekki nema í rúma tvo mán-
uði, þannig að alls er þinghaldið
þennan veturinn innan við fimm
mánaða langt. Og em margir
famir að telja þetta óeðlilega stutt
í nútímaþjóðfélagi, enda var
þingið jafn stutt í fyrra vegna
sveitarstjórnarkosninganna.
Þannig hefúr t.d. fjármálaráðherra
Ólafúr Ragnar Grímsson lagt til
að þing hefjist mánuði fyrr á
haustin svo lengri tími gefist til að
fjalla um íjárlög. Enn aðrir hafa
nefht að þing gæti staðið til júní-
loka þannig að með tveggja mán-
aða sumarleyfi og mánaðar jóla-
leyfi stæði þinghaldið sjálft í eina
níu mánuði. Með því fyrirkomu-
lagi yrði sennilega vandasamara
að svæfa mál i nefhdum. Það yrði
ef til oftar að láta reyna á atkvæði
þingmanna í þingsölunum.
Góðir möguleikar em á breyt-
ingum af þessu tagi, því það virð-
ist nokkuð mikill vilji vera nú
meðal þingmanna um að breyta
þingsköpum og stjómarskránni.
Hafa menn helst í huga að gera
þingið að einni málstofú, en að
því yrði mikið vinnuhagræði.
Einnig virðist nú vilji til að tak-
marka mjög vald ríkisstjóma til
að setja bráðbirgðalög, en að
sjálfsögðu: með lengingu þing-
haldsins yrðu slíkar ráðstafanir
svo til óþarfar.
-gpm
Skúmaskot. Oft á tlðum gerast hlutimir ( skúmaskotum Alþingsihússins, sérstaklega þegar Iftill tími er
til stefnu. Hér hvfslast þó á fyrir opnum tjöldum þeir Guðni Ágústsson, Frfl., Karvel Pálmason, Alfl.,ÓI-
afur Þ. Þórðarson, Frfl., og Friðjón Þórðarson, Sjfl.
Vaxtamál. Þau voru mikiö til umræðu f haust bæði á þingi og utan þess. Eitt af skilyrðum
stuðnings Stefáns Valgeirssonar, SJF, við rfkistjómina hefur verið að raunvextir væru ekki
hærri en 6 prósent og helst ættu þeir að vera lægri en 5 prósent. Hann ræðir hér við við-
skiptaráðherra Jón Sigurösson. Hann hefur reyndar nokkrum sinnum æskt þess að ráð-
herra væri viöstaddur umræðu um vaxtamál.
Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins. Hér stinga saman nefjum Þorsteinn Pálsson formaður flokksins og þingflokksformaður-
inn Ólafur G. Einarsson en ákvörðun þingflokksins um að greiða allir sem einn atkvæði gegn bráðbrigðalögunum á samn-
ing BHMR og rlkisins mæltist illa fyrir hjá þjóðarsáttarmönnum og reyndist þingflokkurinn langt frá þvl að vera einhuga.
fslenska Óperan. Ekki er ólfklegt
að Þórhildur Þorieifsdóttir, Kvl., sé
aö ganga á menntamálaráðherra
Svavar Gestsson hvað Ifði fram-
lagi til Óperunnar. Hún fékk ann-
ars hækkun á framlagi sföast árs
sem og hækkun á Ijáriögum fyrir
1991. Mynd: Kristinn.
ijórum þingum án þess nokkru
sinni að verða útrætt.
Undirbúningur að nýju laga-
frumvarpi um samvinnufélög
hófst með ályktun Alþingis í maí
1980. Þá um haustið var skipuð
nefnd, en stjómarskipti urðu 1984
og var þá skipuð ný nefhd. Árið
1985 vannst ekki tími til að fúll-
gera frumvarp um þetta efni og í
apríl 1990 skipaði viðskiptaráð-
herra enn eina nefhdina sem
samdi frumvarpið sem nú liggur
fyrir Alþingi.
Mörg mál bíða
Frumvarp um einkaleyfi á sér
tíu ára sögu, en árið 1981 setti
iðnaðarráðherra starfshóp til að
íjalla um þörfina á endurbættri
löggjöf á þessu sviði. En siðan
hafa verið skipaðar þijár nefndir,
sú fyrsta skilaði áfangaáliti 1983,
en var leyst ffá störfúm 1985.
Ónnur var sett á laggimar það
haust og fjallaði um mynsturs-
Lýðræðið tekur
sinntíma
Fjöldi mála eru endurflutt í annað og þriðja sinn. Sum hafa þvælst í meðförum
löggjafar- og/eða framkvœmdavaldsins í áratug eða tvo.
Svo eru önnur mál sem renna í gegnum þingið á tveim dögum
Um 250 mál voru lögð fram á
Alþingi íslendinga nú fyrir
áramótin. Um helmingur þess-
ara mála eru frumvörp til laga,
en þingsályktunartillögur voru
um 50 talsins, fyrirspurnir voru
80 alis og um hálfur tugur
skýrslna var lagður fram.
Afköstin á fúllnaðarafgreiðslu
þessara mála vom hinsvegar ekki
mikil. Þannig urðu að lögum inn-
an við 20 frumvörp, þrjár þings-
ályktunartillögur vom samþykkt-
ar, skýrsíumar vom ræddar og
velflestum fyrirspumunum var
svarað. Þá bíður hálft hundrað
þingsályktunartillagna seinni um-
ræðu og um 100 lagafrumvörp
éiga velflest eftir fímm umræður í
tveim deildum sem og nefhdar-
umfjöllun. Mikið verk bíður því
vorþingsins sem einungis mun
standa í tvo mánuði vegna kosn-
inganna. Auk þessara mála má
búast við að enn verði fjöldi mála
lagður fram.
Frumvörp verða
aðlögum
Nokkur frumvöip auk fjár-
lagafrumvarpsins urðu að lögum
nú fyrir jólin. Flest vom það
frumvörp sem rétt þykir að af-
greiða fyrir áramót, svo sem
tekjuöflunarfrumvörp vegna
tryggingagjalds, frumvarp um
sérstakan skatt á verslunar- og
skrifstofúhúsnæði - sem reyndar
hefúr verið lagt fram á hveiju ári
nú um árabil - frumvarp um tíma-
bundna lækkun tolls af bensíni,
frumvarp um breytingu á lögum
um Háskóla íslands svo breyta
megi misserisskiptingu skólans,
og frumvarp um breytingu á láns-
fjárlögum fyrir árið 1990. Einnig
má nefna ftumvörp um breytingu
á lögum um tekju- og eignaskatt,
til samræmis við verðbólgu,
breytingu á lögum um Stjómarráð
íslands þannig að fjárlaga- og
hagsýslustofhun og fjármálaráðu-
neytið verði sameinað. Og einnig
breytingar á lögunum um virðis-
aukaskatt, en þetta var gert til að
skattstjóri gæti beitt sér gegn
þeim sem ekki hafa sjóðsvélar, en
eiga að hafa.
Önnur frumvörp sem fóru í
gegn voru t.d. breyting á lögum
um heilbrigðisþjónustu þar sem
komið var á sjö manna samstarfs-
ráði sjúkrahúsanna í Reykjavík.
Einnig var samþykkt frumvarp
um Utflutningsráð íslands, en
fjármögnun ráðsins var breytt nú
frá lögunum síðan 1986.
Húsbréf vegna
greiðsluerfiðleika
En það frumvarp sem mest
áhrif hefúr, a.m.k. fyrst um sinn,
er frumvarp um breytingu Hús-
næðisstofnunar rílusins sem
heimilarþeim sem eiga í greiðslu-
erfiðleikum vegna húsnæðis-
kaupa að fá húsbréf til að létta
greiðslubyrðina. Þetta er ákvæði
til bráðabirgða í tólf mánuði.
Þannig geta menn skipt á eldri
skuldabréfúm fyrir húsbréf sé
greiðslubyrði þeirra hærri en
nemur 30 prósentum af heildar-
launum þeirra. Við breytinguna
má greiðslubyrðin næstu fjögur ár
á eftir ekki fara upp fyrir þessi
mörk né niður fyrir 20 prósent af
heildartekjum. Einnig var breytt
lánahlutfalli sem leyfilegt er að fá
húsbréf fyrir, þannig að nú er
hægt að fá húsbréf fyrir 65-75
prósent af eðlilegu matsverði
íbúðar og er ætlast til að í reglu-
gerð verði hærra hlutfallið látið
gilda vegna nýbygginga og þeirra
sem eru að kaupa í fyrsta sinn.
Einnig var því breytt að frá 1.
september í haust verður hægt að
fá húsbref vegna viðgerða og end-
urbóta á húsnæði. Upphaflega átti
þetta að taka gildi strax, en í með-
forum nefndar var þessu ffestað
vegna álags í húsbréfakerfinu.
Langur aðdragandi
Lagafrumvörpum má skipta í
þrennt eftir því hversu hratt þau
fara í gegnum kerfið. Sum ffum-
vörp eiga sér allt að tveggja ára-
tuga sögu, önnur verða til á hausti
og fá umfjöllun og eru samþykkt
að vori, hin þriðju koma fyrir
augu þingmanna viku fyrir þing-
Iok og fara í gegnum sex umræð-
ur og tvær nefndir á ef til vill
tveim dögum. Dæmi um síðast-
nefhdu ffumvörpin eru tekjuöfl-
unarfrumvörp íjármálaráðherra
nú rétt fyrir jólin.
Eitt þeirra frumvarpa sem á
sér langan aðdraganda er ffum-
vaip til stjómsýslulaga. Samhliða
þessu ffumvarpi er lagt ffam
ffumvarp um upplýsingaskyldu
stjómvalda, en þingsályktunartil-
laga um slíka upplýsingaskyldu
var fyrst lögð ffam á Alþingi vet-
urinn 1969-70. Hún var affur lögð
ffam á næsta þingi á eftir, en varð
í hvomgt sinnið útrædd. En hún
var loks samþykkt í maí 1972.
Þijú næstu þing á eftir voru lögð
ffam stjómarffumvörp um upp-
lýsingaskyldu stjómvalda, en þau
hlutu aldrei samþykki.
Það var síðan á 103. löggjaf-
arþinginu 1980-81 sem samþykkt
var þingsályktunartillaga um und-
irbúning almennra stjómsýslu-
laga þar sem stefna átti með þeim
að tiyggingu réttaröiyggis ein-
staklinga gagnvart ákvörðunum
stjómvalda og jafnframt gera at-
hafnir framkvæmdavaldsins skýr-
ari. Þrátt /yrir samþykkt þessarar
tillögu var önnur samþykkt árið
1985 þar sem engin væm til
stjómsýslulög og að íslenskur
stjómarfarsréttur byggðist að
miklu leyti á óskráðum reglum
sem fáar væm viðurkenndar, en
svo sagði i greinargerð þeirrar til-
lögu.
Það var síðan á 109. löggjaf-
arþinginu 1986-87 að lagt var
fram frumvarp til stjómsýslulaga
og var þar lagt til að lögfestar
yrðu meginreglur um andmæla-
rétt, rétt málsaðila til að kynna sér
gögn máls og fleira þvi líkt. Sam-
tímis þessu ffumvarpi var sam-
þykkt frumvarp um umboðsmann
Alþingis, en hann benti síðar for-
sætisráðherra á þessi tengsl seint
á árinu 1989 og taldi þörf á stjóm-
sýslulögum.
Ennekkiíhöfn
Þrátt fyrir þessa löngu sögu
sem öll er rakin í greinargerð
frumvarpsins sem nú liggur fyrir
113. löggjafarþinginu þá er málið
langt frá því í höfn. En í þessu
frumvarpi er gert ráð fyrir að lög-
festar verði gmndvallarreglur svo
sem þær sem nefndar vom hér að
ofan sem og um þagnarskyldu
starfsmanna í opinberri þjónustu,
tímafresti á meðferð mála, reglur
um leiðbeiningarskyldu og
ákvæði um rökstuðning stjóm-
sýsluúrskurða svo eitthvað sé
nefnt. En þetta ffumvarp tengist
frumvarpinu um upplýsinga-
skyldu stjómvalda.
Þetta er ekki eina stóra ffum-
varpið sem á sér langa sögu. Mik-
ill fjöldi mikilla lagabálka liggur
nú fyrir Alþingi t.d. vegna nauð-
synlegra breytinga á lögum vegna
aðskilnaðar dómsvalds og um-
boðsvalds í héraði, þó flest þeirra
eigi sér ekki mjög langan aðdrag-
anda eðli málsins samkvæmt.
En ffumvarp um húsnæðis-
samvinnufélög og búseturétt á sér
hinsvegar sögu ffá 1984 þegar þá-
verandi félagsmálaráðherra setti
nefnd á laggimar, en ekki varð
samslaða í þeirri ríkisstjóm um
málið. Það var samt lagt fram á