Þjóðviljinn - 15.03.1991, Blaðsíða 12

Snillingur kveður
WILLIAM HEINESEN 1900- 1991
Þrír staðir úr verkum W.
í endurskoðaðrí
þýðingu Þorgeirs
Þorgeirsonar
Fæðing listamannsins
William Heinesen.
Sjálfsmynd. Túss 1979.
Samt fylgdi þessu trylt og hams-
laus sælukend sem aldrei gleym-
ist.
I bamæsku trúði ég því að
flugdreki þessi sem komið hafði
með mig inní veröldina mundi þá
og þegar vitja mín aftur tilað fara
með mig þaðan, og vitaskuld
hafði ég beig af þessum fleyga
sendiboða lífs og dauða, lagði þó
jafnframt ást á hann og beið hans
jafnvel stundum milli vonar og
Ótta. Úr „ Ráð við illum öndum "
og spila, tónamir hlykkjast útúr
stóm, rauðbrúnu hljóðfærinu
sneisafullir af rökkurgmn og
djúpri, einlægri sælu. Svona djúp-
ir tónar frnnast allaleið niðrí
maga.
Þama í saggadmnga bergsins
situr Platen, brosir og lætur fara
vel um sig. Aleinn.
Aulabáður sem hann er.
Úr „ Tuminum úlá heimsenda "
Heine-
sen og
kona
hans
Lisa á ní-
ræðisaf-
mæli
hans 15.
janúar
1990.
Ljós-
mynd
Thomas
Johanne-
sen.
Dag einn við upphaf þessarar
aldar, mikilfenglegan og furðan-
legan dag fúllan af þokulæðing-
um í miklu Ijósi kom höfundur
þessara Iína svífandi utanaf hafi á
voldugu skipsegli. Ekki veit ég
hvaðan mig bar að en ég veit hvar
ég hafnaði. Það var í Þórshöfn, á
mæni gamals húss við Bringsna-
götuna, og þar kom ég í þennan
heim.
Þetta segl var engin lífvana
dmsla heldur bráðlifandi vera og
með sál. Einlægt er það á sveimi,
sífeldlega í fomm en þó aldrei
giska fjærri. Einusinni vitjaði það
mín í draumi, hóf mig þá uppá
væng sinn og sveif með mig í
vesturátt yfir sinugrá torfþök og
nýhirtar slægjur, innyfirþungbúið
heiðaland sem var einsog dmnga-
legt önugt hvískur í neðra; en síð-
an man ég ekki meir nema hvað
seglið fór að lemjast og skella þar
í rökkrinu þannig að þetta varð
glæfraför og heldur lítil skemtun.
Starfsdagur listamannsins
Þessir dimmu og fjarlægu tón-
ar berast innanúr einum af tómu
sölunum. Um hálfopna dyragátt
má sjá hvar Platen situr lotinn á
kjaftastól með sellóið í fanginu og
það grillir í finguma á strengjun-
um og bogann sem strýkst fram
og affur. Nú vindur hann sér við
og þá glampar á skegg og auga-
brún í skímu frá loftglugganum,
það leikur bros um varimar. Þama
situr hann með sælubros á vör
einsog hann væri að skemta sér í
glöðum hópi vina. Aleinn.
- Því er hann svona einn að
spila héma?
- Vegna þess að hér er hljóm-
urinn svo miklu betri. Sérðu
flöskuna? Hann má aldrei skilja
hana við sig, þá fær hann dilir-
íum.
- Hvað er dilirium?
- Maður getur drepist úr því.
Platen heldur áfram að spila

inw im'iyi
„Menningin veröur
ekki metin til fjár“
Viðtal og mynd: Ragnar Karlsson
Emil Thomsen, nestor færeyskrar bókaútgáfu, hefur margt stórvirkið I
undirbúningi I útgáfumálum þótt orðinn sé hálfáttræður.
Það er oft talað um Ragnar í
Smára sem nestor íslenskrar
bókaútgáfu. Viðlíka stöðu gegn-
ir færeyski bókaútgefandann
Emil Juul Thomsen í þarlendri
bókaútgáfu. A undanfornum
áratugum hefur Emil ráðist í
hvert stórvirkið á fætur öðru og
gefið út bækur sem fæstir hefðu
nokkurn tíma látið sér til hugar
koma að hægt væri að koma á
þrykk á máli jafn fámenns máls-
amfélags og þess færeyska, sam-
félags sem telur rétt um fjörutíu
og átta þúsund sálir.
Meðal þess sem Bókagarður
Emils hefur gefið út eru flest önd-
vegis skáldverk færcyskrar tungu
og menningar: Endurútgáfur á
verkum Heðins Brú, þýðingar á
færeysku á verkum Williams
Heinesens og sögur Martins Joen-
sens, svo fáein sagnaskáld séu
nefnd.
Emil hefur í útgáfustússi sínu
ekki síður lagt áherslu á að kynna
löndum sínum ýmis stórvirki
heimsbókmenntanna og má þar
m.a. nefna Pláguna eftir Albert
Camus, Bræðuma Karamazov efl-
ir Dostojevski, smásögur eftir Guy
de Maupassant, Tom Sawyer eftir
Mark Twain og Úlróðramennina
eftir Hans Kirk. Þá hefur Emil
einnig gefið út Sölku Völku eftir
Halldór Laxness og Grettissögu
sem verða einnig teljast til flokks
heimsbókmennta.
Þegar blaðamaður var staddur
í Færeyjum fyrir nokkru var vand-
séð hvort honum myndi auðnast
að ná tali af Emil. Bæði var að
Emil er önnun kafinn maður og
svo hitt að alls óvíst var að hann
yrði staddur í Þórshöfn þá stund-
ina. Emil er nefnilega búsettur í
Nólsey og það er aldrei að vita
hvenær fært er yfir sundið milli
Nólseyjar og Straumcyjar. Af Em-
ils hálfu var þó ekkert sjálfsagðara
en að sjá af dýrmætum tíma sínum
til að tala við blaðamann frá ís-
landi.
Emil segist núorðið fara með
ferjunni á milli - hann er hættur að
sigla sjálfur enda kominn af létt-
asta skeiði, orðinn sjötíu og fimm
ára. - Ég fer ekki alltaf daglega.
Ég hef aðstöðu hér í Þórshöfn og
get því gist ef mikið er að gera, eli-
egar ef það er ófært á sundið, sem
kemur fyrir, segir Emil og rifjar
upp að í eitt skipti hafi verið svo
slæmt sjólag að hann hafi kastast
til uppi í brú og rotast er ferjan
lagðist næstum á hliðina.
Það er dálítið táknrænt að Em-
il og bókaútgáfa hans hafa aðsetur
við Bókbindaragötu. Emil tók á
móti blaðamanni í litlu bakhúsi,
þar sem hann hefur aðstöðu þegar
hann dvelur í Þórshöfn.
Meðan Emil hitar te og reiðir
fram hcimabakaðar smákökur úr
Nólsey er hann inntur eftir starfi
sínu að bókaútgáfu.
- Ég byrjaði að gefa út 1967.
Það var tímaritið Varðinn. Ég lét
endurprenta fjörutíu og eitt bindi
af því ágæta tímariti, sem var þá
orðið löngu ófáanlegt.
Ég hef ekki nákvæma tölu um
fjölda þeirra bókatitla sem ég hef
gefið út - ætli þeir séu ekki rúm-
lega tvö hundruð talsins, að endur-
útgáfum meðtöldum.
Það er mjög erfitt að segja ná-
kvæmlega til um það í hve stórum
upplögum bækur koma út hér í
Færeyjum. Það er mismunandi eft-
ir því hvers konar bókmenntir er
um að ræða. Yfirleitt læt ég prenta
tvö til þrjú þúsund eintök, en lang-
flestar færeyskar bækur koma út í
minna upplagi.
Ég veit ekki hvort Færeyingar
Iíta á sig sem bókaþjóð eins og Is-
lendingum er svo tamt að gera.
Nei, ég held ekki. Hér er ekki
sama hefð fyrir bókmenntum og
bókum og hjá ykkur íslendingum.
Þar að auki hefur danskra bóka
ekki gætt eins mikið hjá ykkur og
hér í Færeyjum. Ef þú lítur í
glugga bókaverslana hér er meiri-
hluti þess sem stillt er út danskar
bækur og rit.
A efri skólastigum eru flestar,
ef ekki allar, kennslubækur á
dönsku.
En hefur það ekki breyst á síð-
ustu árum ?
- Vonandi fer þetta að breytast,
en því hefúr ekki verið breytt enn,
segir Emil staðfastur.
Góö bók gulli
betri
Þegar útgáfubækur Emils eru
skoðaðar verður maður þess fljótt
áskynja að oftar en ekki er mjög
mikið lagt í frágang þeirra - góður
pappír, vandað band og gjaman
eru bækumar ríkulega skreyttar
teikningum eða öðm skrauti. Er
það einkennandi fyrir færeyska
bókaútgáfú almennt að mikið sé
lagt í fiágang bóka?
- Nei, það held ég ekki. Ég vil
hafa þetta svona sjálfúr. Bók sem
er gerð vel úr garði er eigulegri.
Fólk vill ffekar eiga bækur sem
líta vel út og það ýtir undir bóka-
eign manna. Skraut og notagildi á
í heimsókn hjá nestor færeyskrar bókaútgáfu,
Emil Thomsen við Bókbindaragötu í Þórshöfn
12 SfÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 15. mars 1991