Þjóðviljinn - 20.04.1991, Blaðsíða 11

<7r7E
Úr sagnasjóði Hannesar
S desembermánuði ár hvert eru
Iöll blöð full af umsögnum um
bækur. Því fer þó fjarri að
getíð sé allra bóka á jólaver-
tíðinni. Sumar verða útundan
í þeirri veislu og e.t.v. stund-
um þær sem síst skyldi. Óvíst
er þó að þær gjaldi þess svo mjög.
Þær eiga a.m.k. ekki á hættu að
drukkna í öllu umsagnaflóðinu.
Þeim kann jafnvel að vera betur
borgið, sé athygli ekki vakin á
þeim fyrr en vel hefur fjarað út.
Meðal þeirra ritverka, sem þann-
ig er ástatt um, er bók Hannesar
skálds Péturssonar, Frá Ketubjörgum
til Klaustra - þættir, greinar og frá-
sögur, sem Sögufélag Skagfírðinga
gaf út. Þama er að frnna 18 þætti,
svo maður haldi sig við það heiti,
auk heimildaskrár og athugagreina,
eftirmála og manna- og staðamafna-
skráa. Allir em þættimir tengdir
skagfirsku fólki og atburðum sem
þar hafa gerst. Allir hafa þeir, nema
þrír hinir síðustu, birst áður, hér og
þar, á 20 ára tímabili en hafa nú ver-
ið dregnir saman á einn stað og auk-
ið við þá nýjum upplýsingum. Skulu
nú þættimir nefndir hér í þeirri röð
sem þeir birtast í bókinni: Skálamýri
og er þar fjallað um landnám í
Tungusveit. Sveinn Þorvaldsson
skákmaður: Sveinn var Sauðkræk-
ingur, mjög efhilegur skákmaður, en
drukknaði í fiskiróðri á Skagafirði
14. des. 1935, á 27. aldursári. Slys-
for undan Kjálka: Sagt er frá tildrög-
um þess að ung stúlka, Ingibjörg
Jónsdóttir ffá Goðdölum, dmkknaði
af kláffeiju í Héraðsvötnum undan
Flatatungu 30. júní 1929. Bollaleng-
ingar -um Hraunþúfúklaustur: Hér
veltir höfúndur því fýrir sér, hvemig
þetta ömefni hafi myndast en um
það era ýmsar tilgátur.
Harðfjötrar: Þar segir ffá lífs-
háska sem Jón Sigurðsson, bóndi og
alþingismaður á Reynistað, þá ungur
maður, lenti í norður á Laxárdals-
heiði. Eitt mannsnafn í registri: Er
þar átt við Skaga-Pálma Jónsson,
sem m.a. tók þátt í Norðurreið Skag-
firðinga, er þeir fóm að Grimi amt-
manni á Möðmvöllum vorið 1849.
Pálmi fluttist til Vesturheims 1876
en drukknaði í Rauðá þá nýkominn
til fyrirheitna landsins. Brot úr sögu
Flatatungufjala: Hvenær og hvers-
vegna breyttust nokkrar þeirra í
„Bjamastaðarhlíðarfjalir"? Ólafur
prestur Þorvaldsson: Gerðist prestur
í Skagafirði 1846. Sat fyrst á Hjalta-
stöðum og svo í Viðvík til dauða-
dags 1878. Vinsæll og vel látinn
prestur. Mikill mannúðar-, gleði-,
söng- og hestamaður. Rétmr maður í
réttu umhverfi. Karólína krossinn
ber: Harmkvælasaga ungrar stúlku,
Karólínu Guðmundsdóttur Zabinski
Dochter - um grafletur í Hóladóm-
kirkju; þegar þýski múrarameistar-
inn Sabinsky vann að smíði Hóla-
dómkirkju missti hann dóttur sína,
fárra daga gamla, og segir sagan að
hann hafi múrað líkið inn í vegg í
forkirkjunni og komið þar fyrir
minningartöflu þeirri, sem þar er. -
Skopríma gömul og höfundur henn-
ar: Rímuna orti Eyjólfur Pétursson
(1744- 1836) bóndi í Rein í Hegra-
nesi og segir hér frá honum. Stökur
Þangskála-Lilju: Lilja Gottskálks-
dóttir (1831-1890) var hagorð með
ágætum og orðská nokkuð, eins og
stökur hennar bera með sér, en átti
um sumt erfíða misbrestasama ævi.
- Um ísleif Gíslason: ísleifúr var
ættaður sunnan úr Leiru en fluttist til
Sauðárkróks 1903, þrítugur að aldri,
og átti þar heimili upp frá því. Rak
þar verslun um áratuga skeið, kimr.i-
skáld með afbrigðum, vinsæll og
virtur og setti skemmtilegan svip á
bæjarlífið undir Nöfunum. Aldur
Reynistaðabræðra: Var Bjami Hall-
dórsson ffá Reynistað yngri að ámm
en almennt hefur vrið talið er hann
varð úti á Kili haustið 1780? Um
það er fjallað í þessum þætti. Draugu
í Austurdal: Erfitt hefur jafnan
reynst að festa hendur á slíkum fyrir-
brigðum og er svo einnig hér.
- Hnupl á Sauðá: í sambandi við
það bendir bókarhöfúndur á hversu
tæpt geti verið við notkun heimilda
„að fúlltreysta því að sagnaritari -
sem borið er traust til að öðm jöfnu
- hljóti að segja ffá bæði greinilega
og rétt, ef hann þarf hvorki í tíma né
rúmi um langan veg tíðinda að
spyija". - Jón í Stapa: Það er mikil
hetjusaga. Rúmlega þrítugur fékk
Jón berkla í annan fótinn. Þar kom
að eitt úrræði aðeins gat orðið til
bjargar: að taka fótinn af. Aðgerðina
ffamkvæmdi - þar heima í Stapa -
Guðmundur prófessor Hannesson,
sem þá hafði raunar ekki lokið lækn-
isnámi. Skurðarborðið var bæjar-
dyrahurðin í Stapa og áhaldið, sem
Guðmundur notaði við aflimunina,
sláturhnífúr ffá Mælifelli. Aðgerðin
heppnaðist ágætlega og varð Guð-
mundur að vonum víðffægur fyrir. -
Ævi og kjör askasmiðs er síðasti
þátturinn í bókinni. Segir þar frá út-
skurðarmeistaranum Stefáni Jóns-
syni á Syðra-Mallandi á Skaga.
Hannes Pétursson er, án allra tví-
mæla, meðal okkar ffemstu ljóð-
skálda og hefur svo raunar verið allt
ffá því að hann gaf út sína fyrstu
ljóðabók 23ja ára gamall. En hann
hefúr einnig reynst bæði mikil- og
velvirkur á akri þjóðlegra ffæða.
Rauðamyrkur kom út 1973. Misskipt
er mannaláni, í þrem bindum, 1982-
1987. Og nú svo síðast Frá Ketu-
björgum til Klaustra.
Allar bera þessar bækur vott um
ffábærlega vandaða fræðimennsku,
enda er Hannes óþreytandi við heim-
ildaleit sína. Um málfarið þarf ekki
að spyija því fáir em þeir sem standa
Hannesi Péturssyni jafnfætis um
tungutakið.
-mhg
OKKARISLAND
- okkar hjartans mál!
ISLAND I EVROPU - UTAN EB
Sjálfstæð þjóð á íslandi - „okkar íslandi"!
Stefna Alþýðubandalagsins hefur verið afdráttarlaus
frá upphafi.
JAFNVÆGI I BYGGÐ LANDSINS
Samgöngubætur og samvinna sveitarfélaga.
Vald oq frumkvæði í hendur heimamanna.
Verkefni og stofnanir út á landsbyggðina.
STORATAKI
UMHVERFISMÁLUM
Stöðvun gróður- og jarðvegseyðingar.
Umhverfismat við allar framkvæmdir.
Alþjóðlegur umhverfissáttmáli.
AFRAMHALDANDI ARANGUR
í MENNINGARMÁLUM
Menningarsjóður til stórverkefna.
Tvöföldun framlaga til vísinda.
NY ORYGGIS- OG
FRIÐARSTEFNA
Afvopnun um allan heim.
Öflug þátttaka í alþjóðlegu samráði og friðarstarfi.
NY HUGSUNI
SJÁVARÚTVEGSMÁLUM
Burt með kvótakerfið.
Allur fiskur á innlendan markað.
Alþjóðlegur fjarskiptamarkaður fyrir fisk.
LIFSKJARAJOFNUN - AUKINN
KAUPMÁTTUR
Stöðugleikinn er staðreynd. Næsta verkefni er að
jafna lífskjör og skila árangrinum til launafólks. Það
gerum við m.a. með hækkun skattleysismarka,
óbreyttri heildarskattbyrði, hækkun barnabóta,
húsaleigubótum, hátekjuskatti og skattlagningu
fjármagnstekna.
VIÐTÆKT JAFNRETTI
Jafnrétti kynja og þjóðfélagshópa til menntunar,
starfa, launa og lífskjara. Atak í atvinnumálum
fatlaðra. Jafn rétturallra á atvinnutækifærum.
Jafnrétti í húsnæðismálum, félagsþjónustu og
skólamálum. Réttaröryggi barna, úrbætur fyrir fötluð
börn, umboðsmaður barna.
óveitu^ ^fskjör-
Va^gfnui" |,T
SAMFELLDUR SKOLADAGUR
- DAGVISTUN FYRIR ÖLL BÖRN
Einsetinn skóli, samfelldur skóladagur.
Lengri skóladagur, skólamáltíðir.
Jafn aðgangur allra barna að leikskólum.
ALÞYÐUBAN DALAGIÐ
Flokkur sem getur - fólk sem þorir!
Síða 11
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. apríl 1991