Þjóðviljinn - 16.05.1991, Blaðsíða 2

Að viðstöddum
Hannesi Hólmsteini
Alþingi, 114da löagjafarþingið var sett á mánu-
dag að viðstöddum Hannesi Hólmsteini Gissur-
arsyni. Fór einkar vel á því, að hann skyldi
skipa sér sérstaklega á fremstu bekki þingsetn-
ingarinnar að þessu sinni, því hann á meira í þessari
ríkisstjóm en öðrum stjórnum sem myndaðar hafa
verið nér á landi. Hér er með öðrum orðum komin rak-
in hægri stjórn, eins og fram kemur af nýjustu yfirlýs-
ingum fjármálaráðherra í Morgunblaðinu á sunnudag-
inn, auk þeirra ákvarðana sem liggja fyrir í vaxtamál-
um þar sem gert er ráð fyrir stórfelldri nækkun vaxta á
næstunni.
[ viðtalinu við hinn nýja fjármálaráðherra kemur
fram meðal annars að nann viðurkennir að ríkisstjórn-
in sé mynduð fyrst og fremst á þeim forsendum að
flokkarnir hafi svipuð sjónarmið í ríkisfiármálum. Með
öðrum orðum er sagt fullum fetum að pað megi ekki
hækka skatta á neinum - ekki heldur þeim sem hafa
hæstar tekjurnar og taka inn fjármagnstekjur í stórum
stíl. í viðtalmu um hægri stjórnina útfærir fjármálaráð-
herrann stefnu ríkisstiórnarinnar í ríkisfjármálum betur
og skýrar en áður hefur sést.
Hann gerir ráð fyrir því að eftirfarandi fyrirtæki verði
seld:
1. Áburðarverksmiðja ríkisins.
2. Sementsverksmiðjan.
3. Síldarverksmiðjur ríkisins.
4. Hluti af Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins.
5. Ríkisbankarnir.
Auk þess gerir hann ráð fýrir því að einkavæða í
verulecjum mæli samfélagslega pjónustu. Þar nefnir
hann til bæði menntamál og heilbricjðismál.
Nú er það ekki skoðun leiðarahöfundar að það sé í
sjálfu sér háskalegt að hleypa einkaaðilum að til
ábyrgöar á rekstri fyrirtækja. Því fer víðs Ijarri. Þau
mal eiga menn að umgangast af kredduleysi og opn-
um huga. En margt ber aö skoða í þeim efnum. Fyrst
hverjir það eru sem hafa efni á því að eicjnast stór fyr-
irtæki hér á landi. Er það almenningur, laglaunafólk?
Nei. Verða það bycjgingamenn sem kaupa Sements-
verksmiðjuna? Nei. Hverjir verða það sem taka að sér
að reka skóla og hverjir reka heilbrigðisþjónustu og á
hvaða forsendum?
Staöreyndin er sú að einkarekstur í skólakerfinu
mun opna fyrir mismunun. Þar með verða sum börn
smátt og smátt í annars flokks skólum og önnur í bet-
ur búnum skólum. Þar með er brotinn niður einn styrk-
asti þáttur jafnaréttisþjóðfélags á íslandi sem eru skól-
arnir þar sem börnin sitja hlið við hlið burtséð frá efna-
hag; þar sem fólk skipar sér í skóla saman hvort sem
forelararnir hafa 500 þúsund krónur á mánuði eða 50
þúsund krónur á mánuði.
En aðalatriðið er þó það að allir geri sér grein fyrir
því, að hér er sest að völdum ríkisstjórn sem hefur
gefið sig markaðshugsuninni á vald í einu og öllu; rík-
isstjórn sem hóf sína gönau á því að hækka vexti.
Hverjum kemur það til góða nema þeim sem fjár-
magnið eiga og hverjir borga? Launamenn sem verða
af kauphækkunum sem þeir hefðu ella getað fengið.
Árangurinn af efnahagsbata síðustu ára rennur þann-
ig til fjármagnseigendanna, en ekki til fólksins. Og rík-
isstjórnin ætlar að halda áfram að ala alikálfana: með
því að afhenda þeim fyrirtæki almennings sem skila
stórfelldum hagnaði á ýmsum sviöum.
Það var viðeigandi að Hannes Hólmsteinn skyldi
vera viðstaddur setningu alþingis í fyrradag. Hægri
stjórn hans hyggst breyta (slandi í tiíraunastöð fyrir
frjálshyggjuna á ný; flestir töldu þó nóg komið ertir rík-
isstjórmrnar 1983 til 1988. En frjálshyggjuöflin vilja
halda áfram á sömu braut með stuðningi forystusveit-
ar Alþýðuflokksins.
S.
Þtóðyiltinn
Málgagn sóstalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Helgi Guðmundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Síðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð f lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblaö: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1100 kr.
34
UPPT & SKOMÐ
Og allir skilja
sérstöðuna
Nú hljóða lyrirsagnimar í blöð-
unum upp á það að samningar um
Evrópskt efnahagssvæði, EES, séu
innan seilingar. Og þó hafi Evr-
ópubandalagið ekkj séð að sér í
fiskveiðimálum. Og aldrei muni
íslendingar hleypa erlendum skip-
um inn í sína lögsögu.
Alþýðublaðið er hrifnast af
þessari stöðu mála. Leiðari blaðs-
ins í gær er undir þeim hatti að EB
viðurkenni í raun sérstöðu íslend-
inga. Það er kannski ekki ný ffétt:
við höfum verið mötuð á allskonar
ffegnum um það mánuðum saman
að Italir skildu sérstöðu okkar og
Þjóðvetjar og Frakkar náttúrlega
og svo flestir aðrir. Enginn endir á
þeirri vinsemd og því mesta fúrða
að allt skuli ekki fallið í ljúfa löð.
Fiskveiðiheimildir,
fiskveiðiheimildir!
En látum svo vera. Alþýðu-
blaðsleiðarinn er þar að auki meira
en reiðubúinn til að taka forskot á
sæluna ef svo mætti segja: „Það
hlýtur að teljast stórsigur að ná
samningum við Evrópubandalagið
um greiðan aðgang að mörkuðum
þess án þess að veita veiðiheimild-
ir í staðinn.“ Og má um þetta hafa
rússneskan málshátt: Ekki er vitur-
legt að skipta feldi bjamdýrs sem
ekíd er búið að skjóta.
Stundum finnst tiltölulega sak-
lausum fréttalesara sem það sé
grunsamlega mikið einblínt á eitt
og aðeins eitt atriði í samningavið-
leitni um EES. Og þetta atriði er
einmitt veiðiheimildir til erlendra
skipa. Ekki svo að skilja: vitanlega
er um stórt mál að ræða og hið
mesta prinsípmál. Og væri reyndar
gaman að horfa framan í þann
stjómmálamann sem þyrði að
bjóða upp á slíkt afsal forræðis ís-
lendinga yfir sinni helstu auðlind.
Annað hangir á
EES'Spýtunni
En það læðist að manni ónot-
anlegur gmnur um það, að svo
mjög sé hamast á þessu eina atriði
(sem allir áhrifamenn og hags-
munaaðilar og stjómmálamenn em
sammála um að því er best er vit-
að) m.a. til þess að menn hugsi
síður um annað það sem á EES-
spýtunni hangir. I síðustu fréttum
emm við minnt á það, að í þeim
drögum sem nú er verið að fjalla
um er gert ráð íyrir því að EFTA-
riki og þá ísland afsali sér til yfir-
þjóðlegra stofnana ýmislegum rétti
sem hingað til heftir verið talinn
snar þáttur af okkar fúllveldi. Og
svo er annað: það er allt næsta
óljóst um það, hvað hið ftjálsa
streymi fjármagns þýðir - lika fyrir
íslenskan sjávarútveg. Það er mjög
líklegt að það megi tryggja það að
skip, skráð á Islandi og að mestu
með íslenskum áhöfnum, veiði
fiskinn. En allt annað í sjávarút-
vegi? Það hafa öðm hvom heyrst
raddir sem em mjög uggandi um
að matvælahringir evrópskir geti
með beinum og óbeinum hætti náð
því eignarhaldi á sjávarútvegsfyrir-
tækjum, að ráðstöfun aflans,
vinnsla hans, færi úr okkar hönd-
um. Og þá mega útgerðarstaðimir
fara að biðja fyrir sér.
Hvers konar
einkavæðing?
Einkavæðing er mjög á dag-
skrá hjá nýrri ríkisstjóm og heið-
ursmenn úr Viðey settu á blað lista
yfir fyrirtæki og þjónustu sem fara
skulu þá Ieiðina.
Það skal ítrekað hér að ríkis-
rekstur (sem glöggur maður hefur
kallað „pósthússsósíalisma") getur
ekki verið neinum manni sálu-
hjálparatriði, eins þótt bæði kratar
og kommar hafi trúað á hann í eina
tíð. Þær hugmyndir sem uppi hafa
verið í evrópskum vinstriflokkum
um atvinnulýðræði em ekki tengd-
ar ríkistrú einhverskonar. Og það
er ekki nema satt og rétt að sú
skriffínnskuþensla sem er inn-
byggð í ríkisrekstur, hún mælir
gegn honum i mörgum greinum.
Það er svo að stökkva af einni
villu í aðra að einkaaðilar eða óháð
samtök hljóti eins og með sjálf-
virkum hætti að gera allt vel og
mun betur en sú margskammaða
skepna sem heitir „hið opinbera“.
Fréttir síðari daga em með ýmsum
hætti að gera strik í þann einfalda
reikning.
Til dæmis að taka Náttúm-
lækningafélagið og Heilsuhæli
þess og harða gagnrýni Rikisend-
urskoðunar á meðferð daggjalda
sjúklinga og fjármálastjóm yfir-
leitt. Það er vitaskuld ekkert að því
að samtök eins og Náttúmlækn-
ingafélag taki að sér einhvem anga
af heilbrigðisþjónustu - en það
leysir i sjálfú sér engan gmndvall-
arvanda að því er það varðar
hvemig koma eigi í veg fyrir óráð-
síu í þessum erfiða málaflokki.
Eða eins og Sighvatur heil-
brigðisráðherra segir í spánnýju
viðtali: „einkavæðing felst ekki í
þvi að hafa frjálst aðgengi í því að
skrifa reikninga".
Hver græðir á
brennivíni?
Áfram með einkavæðingar-
smjörið. Hér í pistlinum í gær var
fjallað um nokkrar hugmyndir
Friðriks Sophussonar fjármálaráð-
herra um þessi efni og var þá sér-
staklega numið staðar við hug-
myndir um að „einkavæða
ákveðna þætti úr Áfengis- og tób-
aksverslun ríkisins“.
í gær var fjasað hér nokkuð um
þá undarlegu trú ráðherrans, að
það kynni að „bæta umgengni við
áfengi“ ef að einstaklingar flyttu
inn áfengi og versluðu með það í
sínum búðum. En nú má bæta öðm
við og það er blátt áfram spuming-
in um hagnað af áfengishöndlun.
Fjármálaráðherra segir í viðtali
í, Morgunblaðinu á dögunum um
ÁTVR að ,fykið mundi effir sem
áður taka tekjur af tollum og sjá til
þess að þær væm þær sömu og
verið hefur“. Má vera: en hvað um
verslunarálagningu? Kostnaðinn af
þvi að hafa áfengi í öllum helstu
matvöruverslunum eins og kaup-
menn dreymir um? Hagnaðinn af
því? Annaðhvort væri hér dreginn
nokkiu- fjárhagsspónn úr aski ríkis-
ins með því að færa viðskipti til
kaupmanna (sem það má víst síst
án vera ef marka má harmatölur
stjómarinnar). Eða þá að hið nýja
kerfi mundi hækka áfengi i verði í
reynd (sem er vist hættulegt fyrir
þjóðarsáttina). Eða þá að hið bætta
dreifikerfi mundi auka vemlega
áfengissölu og neyslu (og það skil-
ar sér svo í auknum og dýrari
áfengisvandamálum). Ef einhver
segir A verður hann að skoða bæði
B og C...
ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 16. maí 1991
Síða 2