Þjóðviljinn - 25.05.1991, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 25.05.1991, Blaðsíða 9
Mynd: Jim Smart. Steingrímur Hermannsson formaður Framsóknarflokksins og íyrrum forsæt- isráðherra er óhress með að ekki var lát- ið reyna á myndun nýrrar félagshyggju- stjómar. I stjómarandstöðunni hefur hann gagnrýnt Alþýðuflokksráðherra öðmm ffemur. Hann gagnrýnir Jón Sig- urðsson iðnaðarráðherra fýrir að hafa gert mistök í álmálinu með því að skrifa undir minnisblað sem bindi hendur Is- r lands varðandi umhverfisþáttinn. A minnisblaðinu kemur fram að til að gera kröfur um auknar mengunarvamir þarf nýja alþjóðlega staðla, ný íslensk lög og að aðstæður á Keilisnesi krefjist þess. Mistökin felast í því að þama stendur „og“ en ekki „eða“. Steingrímur gagn- rýnir húsbréfakerfíð og telur væntingar til kerfisins ekki hafa gengið upp en honum fínnst ekkert að því að viður- kenna nú að kerfið hafi verið mistök. Steingrímur hefur verið orðaður við for- setaembættið og hann þvertekur ekki fyrir að hafa áhuga á því. Hann er á beininu í dag. Hika ekki við að viðurkenna að húsbréfin voru mistök A G. Pétur Matthíasson spvr Þegar þú gagnrýnir Jón Sig- urðsson iðnarráðherra fyrir að hafa gert mistök i álmálinu í síðustu rik- isstjóm ertu þá í raun og veru ekki að gagnrýna sjálfan þig sem Jórsœt- isráðherra íþeirri stjóm? Iðnaðarráðherra fór með málið - að sjálfsögðu - og það er hann sem er ábyrgur fyrir meðferð þess eins og sérhver ráðherra fynr sínum málaflokki. En ég vil líka vekja at- hygli á því að ég hef oft sagt að Jón Sigurðsson er með.duglegri mönn- um sem ég þekki. Ég sagði reyndar einhvem timann að hann væri einum of duglegur og hann móðgaðist nú heilmikið við það. Allt sem ég gerði var að rekja nokkur atriði í meðferð álmálsins sem ég tel að hefðu mátt fara betur og það hafa fleiri gert. Það gerði núverandi forsætisráð- herra áður en hann fór i ríkisstjóm. Og ég held að hver maður verði að þola það að bent sé á atriði sem bet- ur hefðu mátt fara. Hefði ekki verið rétt að koma fram með þessa gagnrýni í kosn- ingabaráttunni fyrir kjósendur að átta sig á? Nei, það held ég ekki. Ég styð eindregið að byggt verði álver. Ég taldi ekki æskilegt að fá um það miklar deilur í kosningabaráttunni enda vona ég nú að þrátt fyrir svona mistök náist þeir samningar sem við getum verið sæmilega sáttir við. Auk þess vil ég geta þess að um þetta „og“ var mikið rætt í síðustu ríkisstjóm og fúll samstaða um það að á þessu atriði yrðu að fást fram breytingar. Hinsvegar höfúm við, í stjómarandstöðu, ekki aðstöðu til þess núna að knýja fram breytingar og því finnst mér rétt að vekja at- hygli á þessu. Hugmyndin um álver á Keilis- nesi hefur verið gagnrýnd á þeirri forsendq að slikt kunni að skaða imynd Islands sem land hreinnar náttúru erlendis. Hver er þin skoð- un á því? Það mun ekki bæta ímyndina, það er enginn vafi á því. Hinsvegar má benda á vissa kosti við byggingu álvers hér á landi þar sem notuð er raforka frá vatnsaflsstöð. Heildar- mengunin verður miklu minni þann- ig en ef um væri að ræða raforku frá olíu- eða kolakynntri stöð. Einmitt af þessum ástæðum er afar nauðsyn- legt að ætíð verði gætt ítmstu var- kámi og ströngustu kröfúr settar um mengunarvamir. Þess vegna kemur að sjálfsögðu ekki til mála að ganga þannig frá samningi að jafnvel nýjir alþjóðlegir mengunarstaðlar verði ekki framkvæmdir hér. Þú hefur gagnrýnt sérfrœðinga í bankakerfinu fyrir að vilja hœkka vexti. En sýnir ekki góð sala rikis- bréfa eftir vaxtahœkkanir að ykkar stejha dró úr spamaði og leiddi til gifurlegs yfirdráttar i Seolabankan- um? Það vom margar leiðir færar í þessu sambandi. Við hækkuðum smávegis vexti á ríkisskuldabréfúm egar þau vom seld í stóm magni án ess að aðrir vextir hækkuðu í þjóð- félaginu. Það er eðlilegt að salan aukist núna þegar bankamir hafa ekki hækkað sina vexti en ég veit ekki betur en það liggi í loftinu að bankamir muni um mánaðamótin hækka sína vexti, fullkomlega til jafns við það sem hækkunin varð á ríkisskuldabréfum. Hvar stendur rík- isstjómin þá? Ég sé þá ekki betur en hún standi nokkum veginn í sömu sporum. Ertu þá að segja að hún haft í rauq og veru pissað í skóinn sinn? 1 raun og vem, já. Er ekki nokkuð seintfyrir þig að átta þig á þvi núna að Alexander Stefánsson nafi haft rétt fyrir sér og að hýsbréfakerfið sé mistök? Ég hef aldrei hikað við að viður- kenna ef mér hafa orðið á mistök og að ættu fleiri að taka upp. Þetta úsbréfakerfi var viðleitni nýrrar ríkisstjómar til þess að lagfæra ýmsa annmarka sem nöfðu komið í ljós á 86-kerfmu og ég tel að það sé núna komið í ljós að pessi litli fjármagns- markaður okkar þolir ekki svona mikið innstreymi af ríkistryggðum bréfúm sem húsbréfin bjóða uppá. Staðreyndin er hinsvegar sú að 86- kerfið var aldrei framkvæmt einsog þurfl hefði að gera. Það var aldrei takmarkað nógu mikið. Ég er í vax- andi mæli þeirrar skoðunar að í raun geti stjómvöld ekki tryggt öðmm lán með hagkvæmum kjörum en þeim sem em að byggja eða kaupa í fyrsta sinn. Kannski 1 mesta lagi í annað sinn. Við verðum bara að horfast í augu við það. Að gefa út ríkistiyggð skuldabréf fyrir alla sem byggja eða kaupa, í tíunda sinn eða hvað sem þpð er, gengur augljóslega ekki upp. Ég vil benda á að þegar húsbréfm byriuðu þá bauð Lands- bankinn í það sem er kallað við- skiptavaka þeirra bréfa og það var með afarlitlum affollum. Það var vissulega ástæða til bjartsýni þegar þetta for af stað en það hefur synt sig að sú bjartsýni var ekki á rökum reist. Er lausnin að selja bréfin á er- lendum markaði? Nei, það held ég að sé stórkost- lega hættulegt. Þá emm við farin að taka erlend lán til neyslu hér heima. Ég er ekki á móti erlendum lántök- um til framkvæmda sem skapa gjaldeyri eða atvinnu. En til ncyslu, það megum við alls ekki gera. Eg tek undir með Þórami V. Þórarins- syni í því máli. Rikistjómin segir að þið hafið falið mikinn halla i síðustu stjórn og gefið út kosningavíxla. Spiluðu þið efnahagsárangurinn út úr hönaun- um áykkur á siðustu mánuðunum? Ég held að því fari víðsfjarri. Það fór ekkert á milli mála 9ð þenslumerki vom að koma í ljós. Ég sagði það til dæmis iðulega í minni kosningabaráttu. Það er alveg ljóst að hvaða ríkisstjóm sem hefðt tekið við hefði orðið að taka á þenslunpi. Þetta er ekkert nýtt fyrir okkur ís- lendinga. Við höfum átt við sífelldar sveiflur í okkar efanhagslífi og ætíð þegar uppsveiflan hefur byrjað þá nefur þensla hafist í þessu litla efna- hagsumhverfi okkar. Okkur ,hefúr ofl mistekist að taka á því. Ég tel jafnframt að ríkisfjármálin haft verið veikasta hlið fyrri rikisstjómar þegar þenslumerkin vom að byija að sjast. Ég get tekið undir það að margar samþykktir á lánsfjárlögum rétt áður en Alþingi lauk hafi ekki verið skynsamlegar. Maður getur til dæm- is spurt sjálfan sig hvort ekki haft verið skynsamlegra að kaupa notaða feiju fyrir Vestmannaeyjar í stað þess að byggja nýtt skip. Það má margt fleira nefna sem Alþingi sam- þykkti og rikisstjómin er skyldug til ao framkvæma. Ertu há ekki að segja að margt af þessu nafi verið kosningavixlar? Ég vil nú ekki kalla þetta endi- lega kosningavíxla, eins og þeíta sem ég nefndi með feijuna. Það er löngu búið að samþykkja þetta á Al- þingi. Ég held að pama komi enn í ljós sú staðreynd að þegar við göng- um frá fjárlögum og ýmsum heim- ildum á Alþingi er ekki nægilega höfð í huga heildarmynd efnahags- lífs þjóðannnar. Hefði ekki verið réttara að velta sér uppúr rikisfjármálunum i kosn- ingabaráttunni í stað þess að velta upp spumingunni um EB? Við höfum ekki breytt okkar stefnu gagnvart Evrópubandalaginu. Ég er ekki sammála því að velta sér upp úr einhveiju. Öll kosningabar- átta á að vera málefnaleg og ég við- urkenndi hvað eftir annað í kosn- ingabaráttunni að sá vandi sem við þyrfti að glíma, nú þegar hafin er uppsveifla, væm ríkisfjármálin. Ég tok aldrei undir hugmyndir um skattalækkanir. Enda er að koma í ljós núna að ríkisstjómin er að hækkg skattana, eftir því sem ég fæ séð. Ég sé ekki betur en þeir séu að boða að nú þurfi menn að borga meira fyrir ymisskonar þjónustu. Það er, ekkert annað en hækkun skatta. Ég tel þetta koma til greina, í einhveijum mæli, en há má ekki fóma stórum hluta velferðarkerfis- ins. Er ekki efnahagsleg samvinna með Fœreyingum og (Jrænlending- um vænlegri fyrir lslendinga en EES- samningurinn eða innganga i EB?, Ég held að það sé mjög athug- andi að taka upp nána samvinnu við þessi lönd um auðlindir Norðvestur- Atlantshafsins, hvort sem við ger- umst aðilar að evrópsku efnahags- svæði eða ekki. Það er ekkert sem bannar okkur að taka upp slíkt sam- starf þó við yrðum aðilar að EES. Telurðu rétt að Island gangi í evrópskt myntbandalag? Ég tel pað mjög varasamt. Ég tel að það þurfi að athugast mjög gaum- gæfilega því það bindur hendur okk- ar mjög verulega í efnahagsum- hverfi sem er allt annað en í öðrum löndum Evrópu. Þegar Davíð Odds- son segir að eg sé á móti vestrænum hugmyndum þá er það útaf fyrir sig alrangt. En ég hef alltaf sagt að við þurfum að aðlaga slíkar hugmyndir að íslenskum aðstæðum. Við meg- um ekki taka þær blindandi. Sveifl- umar hér í efnahagslífinu eru marg- falt meiri en annars staðar. Hvemig ætla menn að mæta tímabundnu hruni fiskistofhs ef við getum ekki breytt genginu. Ein mistökin sem vom gerð 1987-88 var að standa of lengi á föstu gegni. Þú lítur þá svo á að tenging við ECUjafngildi fastgengisstejnu? Já, það er vitanlega fastgengis- stefna þó að það sé að sjálfsögðu hægt að fá heimild til að breyta gengi. Það þyrfti að hafa í slíkum tengslum miklu meira svigrúm en nú er til að breyta genginu. Hvað með framtiðina. Muntu sitja á þingi allt þetta kjörtímabil eða hyggstu breyta til? Ég er kosinn á þing og hef ekki gert rað fyrir öðm. Þú hefur verið orðaður við for- setaembœttið. Muntu gefa kost á bér á næsta ári ef eftir því verður leit- að?, Ég hef ekki leitt hugann að því. Það fer eftir svo mörgu. Til dæmis ví hvort núverandi forseti sitji fram. Eða eftir því hvað gerist í stjómmálunum. Sumir segja að tiessi ríkisstjóm hrökklist ffá fljót- ega og þá kunna ýmsir hlutir að gerast í stjómmálum. En þú aj'skrifar það ekki? Það væri náttúrulega vitleysa að afskrifa eitthvað slíkt. Forsetaemb- ættið er vissulega mikið embætti og hverjum manni sómi að gegna því. En sem sagt ég hef ekki leitt hugann að því, það em aðrir sem gera það. Steingrímur, ein að lokum. Saknarðu forsæfisráðherrastólsins? Nei, nei. Ég sakna hans alls ekki. Hinsvegar er enginn maður í stjómipálum til að hafna slíkum stóli. Ég hugsa að flestir vilji vera í honum. Ég heföi ekkert haft á móti því að leiða nýja félagshyggjustjóm og sakna þess fyrst og frenjst að slík stjóm var ekki mynduð. Ég tel að það hafi verið góður gmndvöllur til að mynda slíka stjóm og það heföi tvímælalaust átt að gera til þess til- raun. Mér er Ijóst að það heföi orðið að gera nýjan málefnasamning og brúa ýmis bil sem augljóslega höföu myndast á milli flokkanna og kann- ski lengi verið. En það heföi átt að vera hægt. ('t't'I it 'Y1 ITSQí Uv.I j'JoM Síða 9 ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 25. maí 1991 i

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.