Þjóðviljinn - 04.10.1991, Blaðsíða 4

Helgarpistill
Mikill máttur
en lítil dýrá
Á fyrstu dögum þingsins, sem nú starfar í einni mál-
stofu, hefur komið upp í hæsta máta einkennileg deila.
Sjálfstæðisflokkurinn heimtar að fá tvo menn í forsæt-
isnefnd þingsins og útiloka þannig minnsta stjórnar-
andstöðuflokkinn frá aðild að stjórn þingsins. Þessa til-
högun styður Alþýðuflokkurinn heilshugar, samkvæmt
yfirlýsingu Össurar Skarphéðinssonar, formanns þing-
flokks Alþýðuflokksins - Jafnaðarmannaflokks íslands
á þingi í fyrradag.
Stjórnarandstaðan hefur svarað með þeim eina hætti
sem réttur er: úr því að stjórnarliðið kýs að stjórna
þinginu án samráðs við alla stjórnarandstöðuflokkana
þá er eðlilegast að þeir stjórni þinginu einir.
Hvað gengur Sjálfstæðisflokknum til að hefja þinghald-
ið með svo einstæðum hætti? Við því er bara eitt svar.
Nýir herrar í Sjálfstæðisflokknum, með forsætisráðherr-
ann í broddi fylkingar, hafa augljóslega brennandi löng-
un til að sýna í stóru og smáu hverra er valdið. Með
þeirri skipan sem Sjálfstæðisflokkurinn, með atbeina
Alþýðuflokksins, krefst nú er ekki verið að gera þing-
störfin skilvirkari, ekki verið að tryggja að dagleg vinna
þingsins gangi fyrir sig á sem auðveldastan máta,
heldur hið gagnstæða.
Um leið og Alþingi er löggjafarsamkoma er það einnig
vinnustaður fjölda fólks. Forsetar þingsins eiga að sjá
til þess að vinna þingmanna, sem annarra starfs-
manna, gangi greiðlega fyrir sig. í þeim efnum skiptir
ekki máli hvaða þingflokkar tilheyra stjórnarliðinu eða
eru í stjómarandstöðu. Öllum þingflokkum og þing-
mönnum ber sami réttur til að móta starfshætti og
vinnubrögð þingsins.
Hér er kominn fram enn einn vitnisburðurinn um nýja
siði sem nú skal taka upp á öllum sviðum stjórnmál-
anna. Þjóðviljinn hefur á undanförnum mánuðum nefnt
mörg dæmi um það hvernig vinnubrögðin sem forsæt-
isráðherra tíðkaði á meðan hann var borgarstjóri eru
nú yfirfærð á landsstjórnina. Borgarstjórinn skipaði fyrir
og fór með allt vald meirihlutans í borgarstjórn Reykja-
víkur. Þessi meirihluti var honum hlýðinn og traustur og
aðstaða minnihlutans til að hafa áhrif á gerðir hans
veik. Þingmeirihlutinn sem ráðherrann styðst nú við, er
að sönnu hlýðinn í besta lagi og gildir það ekki síst um
Alþýðuflokkinn, en stjórnarandstaðan á Alþingi hefur
allt aðra aðstöðu en minnihlutinn í borgarstjórn. Yfir
hana er ekki hægt að ganga eins og hún sé ekki til.
Þessi staðreynd fer sýnilega í taugarnar á forsætisráð-
herranum sem sá ástæðu til að taka það sérstakiega
fram í umræðum á þinginu í fyrradag að hann hefði
sannfærst um það eftir athugasemdir stjórnarandstöð-
unnar að afstaða Sjálfstæðisflokksins væri hárrétt. For-
sætisráðherrann er með öðrum orðum ekki í þingsaln-
um til að taka rökum, hann er þar ekki til að hlusta á
ábendingar fólks sem hefur margra ára reynslu af
þingstörfum og segir allt að þinghaldið gangi betur fyrir
sig ef gott samráð er tryggt milli allra þingflokka. Hann
er þar fyrst og fremst til þess að boða þingheimi og
þjóð eigin skilning á því hvers sé mátturinn. Um dýrð-
ina þarf ekki að spyrja, hún verður því minni sem ráð-
herrann kemur oftar í ræðustól.
Þessir fyrstu dagar þingsins lofa ekki góðu fyrir þing-
meirihlutann í vetur. Innan hans virðist ekki vera nokk-
ur maður sem getur komið nýju herrunum í skilning um
þau einföldu sannindi að valdið felst ekkert síður í klók-
indum og lagni en stórkarlalegum yfirlýsingum og
hrokafullri beitingu hins formlega meirihluta. Það er að
vísu ekki hægt að ætlast til að forsætisráðherrann skilji
þetta, en var fráleitt að reikna með slíkum skilningi af
Alþýðuflokknum, einkum formanni þingflokksins?
hágé.
m mm imr
Helgarblao
ÞjóoviijinnA^
Útgefandi:
Útgáfufélagið
Bjarki h.f.
Framkvæmdastjóri:
Hallur Páll Jónsson
Ritstjórar:
Árni Bergmann,
Helgi Guðmundsson.
Ritstjórnarfulltrúar:
Árni Þór Sigurðsson,
Sigurður Á.Friðþjófsson
Umsjónarmaður
Helgarblaðs:
Bergdls Ellertsdóttir
Auglýsingastjóri:
Steinar Harðarson
Afgreiðsla:
W68 13 33
Auglýsingadeild:
o 68 13 10-68 13 31
Símfax:
68 19 35
Verð:
170 kr. í lausasölu
Setning og umbrot:
Prentsmiöja
Þjóðviljans hf.
Prentun:
Oddi hf.
Aðsetur:
Síðumúla 37,
108 Reykjavik
Hver kostar
rekstur lý&ræðisins?
Breski íhaldsfiokkurinn er í
bobba. Blaðið Sunday Times
hefur komist að því að grískur
skipakóngur með vafasama
fortíð hefur stungið að flokkn-
um tveim eða tveim og hálfri
miljón punda í kyrrþey, og nú
spyrja blaðamenn jafnt sem
stjórnarandstæðingar: Getur
flokkur sem lýðræðislegur vill
heita verið þekktur fyrir að
þiggja slikan fjárstuðning?
En skipakóngurinn var m.a.
góður vinur ofurstanna grísku
sem rændu völdum 1967 og
stjórnuðu Grikklandi
með fasískum aðgerðum um
nokkurra ára skeið.
Evrópskir siðir
Við lifum á frjálshyggjuöld
svonefndri. Einn anginn af henni
er sá, að hver og einn beri ábyrgð á
sjálfum sér og sínum rekstri.
Stjómmálaflokkar líka. En hér og
þar í Evrópu höfðu þeir siðir fest
rætur (jafnt á Norðurlöndum sem
Ítalíu til dæmis) að rétt væri að
sameiginlegir sjóðir kæmu nokkuð
við sögu hjá pólitískum flokkum
og pólitískri útgáfustarfsemi. Til-
gangurinn var sá að jafna aðstöðu-
mun. Tryggja að fleiri sjónarmið
fengju að njóta sín en þau sem rík-
ismenn vilja styrkja - með fram-
lögum eða auglýsingum. Og svo til
þess að komast hjá því að stjórn-
málamenn og frambjóðcndur
flokka séu alfarið í vasa þeirra sem
vilja „fjárfesta" í þeim.
Þessir evrópsku siðir hafa vafa-
laust orðið til vegna þess að mönn-
um líst ekki á blikuna þegar þeir
horfa til Bandaríkjanna. Þar verður
herkostnaður í sambandi við for-
kosningar og kosningar sífellt dýr-
ari og dýrari og frambjóðendur eft-
ir því háðari öflugum fyrirlækjum
sem kosta kosningaherferðir
þeirra. Og eiga þeim skuld að
gjalda þegar þeir komast að - eru
þar með enn veikari fyrir fyrir-
greiðsluspillingu en ella væri. Og
eins og vonlegt er hefur mönnum
staðið stuggur af því, að pólitískt
líf í löndum þcirra snúist upp í
þrælhönnuð öskur og gauragang
sem miða að því að koma „ímynd-
inni“ af frambjóðandanum á fram-
færi - meðan allt sem heitir um-
ræða er rekið í skammarkrók
dimman og dúsir þar.
Bandarískir siðir
hérlendis
En nú eru bandarískir siðir á
upplcið: eins og við verðum vör
við hér og nú. Ríkisstjóm Davíðs
Oddssonar hefur þegar gert blöð-
um stjómarandstöðunnar lífið leitt
eins og hún getur, og nú ku líka
standa til að spara á þeim íjármun-
um sem pólitiskar hreyftngar hafa
fengið til útgáfuslarfsemi.
Ekki er að efa að það er auð-
velt að gera slikan niðurskurð til-
tölulcga vinsælan hjá almenningi,
sem hcfur fyrirfram ímugust á pól-
itík og vili alls ekki til þcss hugsa
að hcnni fylgi „rckstrarkostnaður"
til góðs og ills. En um leið vaknar
brýn spuming: Hverjir eiga að
kosla þá starfsemi pólitískra flokka
sem er hvcrju lýðræði nauðsynleg,
hvort lieldur mönnum líkar betur
eða verr? Frjálshyggjumenn svara:
stuðningsmenn, áhugamenn. Það
gera þeir líka i nokkrum mæli. En
eins og hin amrísku dæmi sanna:
þcir pcningar allir em sem dropi í
hafið miðað við fjárframlög hinna
forríku, stórfyrirtækja og annarra.
Sem þýðir að vald þeirra yfii skoð-
anamyndun og áhrif á pólitískar
ákvarðanir aukast að miklum mun.
Deyfð og drungi
Menn em alltof huglitlir og
daufir í þessum málum. Islenskir
kratar til dæmis, þeir vísa þessum
málum frá sér með kæruleysi sem
norðurlandakrötum mundi þykja
óskiljanlegt. Hér við bætist að á Is-
landi er ekki heldur til sú hefð sem
hefur fest rætur í Bretlandi og á
Norðurlöndum: að verkalýðshreyf-
ingin styðji þá fiokka sem henni
eru hollastir á þingi, og ef til vill
blaðakost þeim tengdan. Hér má
siíkt ekki: Ihaldið (og fleiri reynd-
ar) hafa komið því inn hjá mönn-
um að þar með sé verið að trufia
hið „faglega eðli“ verkalýðshreyf-
ingarinnar.
En um leið og vinstriöfi verða
með þessum hætti af stuðningi sem
síst skyldi, þá dettur engum í hug
einu sinni aó spyrja um íjármál
Sjálfstæðisflokksins. Engin ákvæði
eru til um það hér á landi (eða að
minnsta kosti engin ákvæði sem
duga) að stjómmálaflokkar eigi að
gera grein fyrir fjárreiðum sínum.
Það er þó skylda í Bandaríkjunum,
hvað sem annars má um pólitíska
siði þar í landi segja.
Breska íhaldið
fær gjöf
Það er heldur ekki skylda í
Bretlandi að fiokkamir geri grein
fyrir því hvaðan þeir fá peninga.
En mál gríska skipakóngsins Johns
Latsis og íhaldsfiokksins hefur
vakið upp raddir sem mjög hamra
á nauðsyn þess að það sé gert.
Sem fyrr segir hefur Latsis gef-
ið íhaldsflokknum tvær miljónir
punda og er það stærsta „gjöf ‘ sem
pólitískur fiokkur í Bretíandi hefur
fengið. íhaldsfiokknum mun ekki
af veita, hann skuldar 16 miljónir
punda og þar af eru 12 miljónir í
vanskilum. En þótt siðaboð mark-
aðslögmálanna sé það að „pening-
ar lykta ckki“, þá er erfitt að hvít-
þvo peninga skipakóngsins gríska í
augum almennings. Latsis er einn
af ríkustu mönnum heims. Hann
hefur komið sér vel við hvem
valdhafa sem með völd fór í
Grikklandi - meðal annars Papado-
polous þann sem hafði forystu fyrir
grískum herforingjum sem afnámu
allt sem lýðræði gat heitið í Grikk-
landi 1967. Og stjómuðu síðan
með handtökum, pyntingum á pól-
itískum andstæðingum og fieiri sí-
gildum aðferðum lögreglurikisins.
Latsis gerði Papadopoulos margan
greiða og fékk í staðinn mjög
„hagstæð starfsskilyrði" (eins og
það heitir) fyrir fyrirtæki sín í
Grikklandi.
Að kaupa sér áhrif
Þeir sem gagnrýna gjafir Lats-
isar (tvær miljónir punda nú, hálf
miljón í fyrra) spyrja: Getur hvaða
dólgur sem er keypt sér áhrif í
íhaldsflokknum'' (Engum dettur í
hug að Latsis gefi peningana af
mannkærleika, þó ekki væri). Gæti
Saddam Hússein keypt sig inn í
breska pólitík með þessum hætti?
Eða Noriega? Og mætti lengi við
þann Iista bæta. Ekki síst þar sem
það kemur ofan í fréttimar um
skipakónginn gríska, að þegar
John Major forsætisráðherra var í
Hong Kong nýlega, þá stakk rík-
asti bisnessmaður nýlendunnar, Li
Kashing, að honum 100 þúsund
pundum. Og aðrir ríkustu menn
nýlendunnar létu sitt ekki eftir
liggja. Enda em þeir að tryggja
eigur sínar sem best, koma þeim
m.a. fyrir í Bretlandi - og tryggja
sér forgang að breskum ríkisborg-
ararétti þegar nýlendutíminn renn-
ur út.
Og því spyrja menn: Hver
kostar rekstur lýðræðisins? Og til
hvers? Vonandi er aldrei of seint
að spyija um þyílíkt og annað eins.
Og verður gert í auknum mæli nú á
tímum, þegar pólitísk harðstjóm er
á undanhaldi og harðstjóm pening-
anna efiist að sama skapi.
HELGARBLAÐ 4
FÖSTUDAGUR 4. OK.TÓBER 1991