Þjóðviljinn - 31.01.1992, Blaðsíða 2

ÞJÓÐVIIJINN
Sálarfriður er
mikilvægari
en allt annað
Fríða Á. Sigurðardóttir er
næstyngst af 13 systkinum. Fjöl-
skylda hennar bjó í Hælavík á
Homströndum. Foreldrar hennar
fluttu síðan þaðan til Hesteyrar og
þaðan til Keflavíkur. Fn'ða segist
vera eins konar Strandamaður,
Keflvíkingur og Reykvíkingur í
senn og á það sameiginlegt með
mörgum nútíma Islendingum að
tengjast fleiri en einum stað á
þessu landi.
Fjölskyldan hafði mjög mót-
andi áhrif á bemsku hennar, hélt
stíft saman og var bókelsk. Þau
kunnu svo mikið af ljóðum, sagði
Fríða, að þegar ég var 15 ára ákvað
ég að ég ætlaði aldrei að læra Ijóð
utanbókar.
Þegar fjölskyldan var komin
saman og ekki síst ef menn höfðu
fengið sér eitthvað neðan í því þá
var farið endalaust með Ijóð og
sögur. Það voru aðallega bræður
mínir og frændur sem gátu þulið
heilar bækur eftir Einar Ben. og
Davíð.
- Hefurðu ort ljóð?
- Það hefúr komið fyrir.
- Ætlarðu ekki að gefa þau út?
- Nei! Þau eru ekki prenlhæf.
- Hvemig líst þér á að hafa
fengið bókmenntaverðlaun Norð-
urlandaráðs?
- Ég er að sjálfsögðu þakklát
fyrir að hafa fengið þessi vcrðlaun,
en það breytir því ekki að ég hcf
dálítið blendna afstöðu til verð-
iauna. Ég geri mér fulla grein fyrir
því að þegar bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs lenda til íslands
þá er það mikilvægt lyrir íslenskar
bókmenntir. Okkar málsvæði er
dálítið einangrað og fámennt mið-
að við t.d. Svía og Dani. Það þarf
að þýða allar bækur af þessum jað-
arsvæðum og ég veit að þetta er
kynning sem skiptir máli.
- Er þessi verðlaunaveiting
ekki fyrst og fremst kynning á
þinni eigin bók?
- Mér skilst að reynslan af
bókmenntaverðlaunum Norður-
landaráðs sé sú að augu fólks á
Norðurlöndum beinist að bók-
menntum þeirrar þjóðar sem fær
verðlaunin. Ég sel það ekki dýrar
en ég keypti, en þetta hefur mér
verið sagt.
- Ætli sé ekki líka alltaf eitt-
hvað töluvert að gerast í bók-
menntum þcirrar þjóðar sem fær
þessi verðlaun.
- Sé einhver lægð í bókmennt-
um einnar þjóðar held ég að sjald-
an komi þar fram bók sem skarar
eitthvað fram úr. Mér hefur sýnst
að bókmcnntimar gengju dálítið í
öldum. Það cru hæðir og lægðir í
þessu.
— Hvað viltu segja um tilstand-
ið scm fylgir svona verðlaunaveit-
ingu?
- Persónulega finnst mér það
mjög erfitt. I fyrsta lagi hef ég
aldrei botnað almennilega í viðtök-
unum við þessari bók.
Þegar maður gefur út bók og
im Einar Farestveít & Co.hf.
Borgartúni 28 S 622901 og 622900
ÞYSK
verðlauna;
TÆKI !
Blomberg eldunartækin hlutu
hin eftirsóttu, alþjóðlegu IF
hönnunarverðlaun fyrir framúr-
skarandi glæsilega og hugvit-
samlega hönnun.
Enginn býður nú meira úrval af
innbyggingartækjum í sam-
ræmdu útliti en Blomberg I
Komdu til okkar og kynnstu
Blomberg af eigin raun, hringdu
eða skrifaðu og fáðu sendan 60
síðna litprentaðan bækling á is-
lensku.
Fríða Á. Sigurðardóttir. Mynd: Kristinn.
gerir það sem þarf til þess að sinna
nauðsynlegri kynningu þá sýnist
mér að fólk sé allt að því hálft ár
að ná sér effir þau læti. Þetta er
enginn sérstakur aumingjadómur í
mér, því ég á góða vini sem hafa
sömu sögu að segja.
Þegar við bætist svo meðbyr
eins og sá sem „Meðan nóttin líð-
ur“ hefur fengið, þá verð ég að
segja að ég sé í alveg nýju ljósi
máltækið: „Það þarf sterk bein til
að þola góða daga.“
- Þú skrifar mjög vandaðan
texta. Geturðu lýst vinnubrögðum
þínum við hann?
- Tónlist skiptir mig dálítið
miklu máli í því sambandi. Það
getur verið ansi erfitt að útskýra
það, en það kemur að því að ég
fmn ákveðinn rytma. Oft er ég
mjög lengi að leita að honum -
hann er auðvitað með ýmsum til-
brigðum, en út frá honum geng ég.
Eitt geri ég líka oft ef mér
finnst eilthvað vera í ólagi. Ég les
upphátl þangað til ég heyri hvað
það er sein gerir setninguna, máls-
greinina eða kaflann vitlausan eða
rangan.
- Hefur þér dottið í hug að
skrifa leikrit?
- Jú, mér hefur dottið það í hug
og ég hef reynt svolítið. Hins veg-
ar vcrð ég að viðurkenna að stund-
um er eins og efnið yfirtaki mann.
Ég var til dæmis að grúska svolítið
í smásögum og ætlaði að halla mér
að því vcrkefni, en áður en ég gat
snúið mér við var ég aftur byrjuð á
skáldsögu. Efni eða hugmynd get-
ur stundum orðið eins og ásókn.
Án þess að ég vilji á nokkum hátt
vcra að gera þetta yfimáttúrlegt þá
held ég að þetta sé einna líkast
draugaásókninni í gamla daga.
Maður ræður ekkert við þetta. Það
bara kemur.
- Breytir það þér að skrifa
skáldsögu? Varstu orðin önnur
Fríða eftir „Meðan nóttin Iíður“?
- Nei, það finnst mér ekki. Að
vísu má kannski segja að eftir
hverja bók hafi ég staðið uppi með
fleiri spumingar en ég lagði af stað
með. „Meðan nóttin líður" var að
vísu eins konar uppgjör, en það var
fyrst og fremst gagnvart lífsgild-
um. Ég var að reyna að tefla saman
hugmyndum. Fyrir mér vakti m.a.
spumingin um þau gildi sem ég er
alin upp við. Hvar em þau í dag?
Hafa þau týnst? Einmitt þess
vegna kaus ég að vera svolítið
kvikindisleg þannig séð að ég lét
persónuna eiga sér skáldadraum
sem hún veitir útrás í auglýsinga-
bransanum. Hún gengur á vald
efnishyggju og ákveðinni sjáifs-
hyggju sem mér finnst mjög ríkj-
andi í samtíðinni.
Höfúndum er hins vegar aldrei
treystandi og Nína er mjög tvöföld
í roðinu. Það er hún sem segir allar
sögumar. Það gerir hana margræð-
ari en hún vill viðurkenna að hún
sé. Það gerist í sögunni að hún
opnar fyrir fleiri víddir en hún hef-
ur kannski þorað hingað til. Höf-
undurinn er eiginlega klofinn
gagnvart þessu. Það er einmitt það
dularfulla við skáldskapinn. Ann-
ars vegar þarftu að verða persónan
eða komast inn í kjama sögunnar,
en hins vegar þarftu að geta horft á
hana utanfrá. Uppgjör Nínu endar í
spumingu og ég ætla rétt að vona
að konan hafi eitthvað lært af
þessu, en það er ekkert víst. Við
emm alltaf hrædd við að breyta
sjálfúm okkur.
- Hefurðu mótaða afstöðu til
hugtaksins kvennabókmenntir?
- Það hef ég. Ég er oft spurð
að þessu og það virðist oftast gert
til þess að reka fleyg á milli þeirra
kvenna sem fást við skáldskap og
þeirra sem fást við bókmennta-
rannsóknir. Samkvæmt skilgrein-
ingu em kvennabókmenntir bækur
eftir konur. Ég hef verið spurð að
því hvort ég sé sátt við þessa skipt-
ingu og ég hef svarað því að með-
an menn sjái ástæðu til að spyrja
að þessu sé greinileg þörf fýrir
hugtakið. Það er þörf á þessari um-
ræðu meðan einhveijum þykir það
sérstaklega athyglisvert að konur
séu í forgmnni bókar. Það er eitt-
hvað að ef mönnum þykir það ekki
eins eðlilegt og að konur séu þar
og þá er eins gott að taka á því.
Nú vita rithöfundar ósköp vel
að þegar talað er um kvennabækur
þá er það í niðrandi merkingu.
Þess vegna hafa konur bmgðist
hart við. Þær vilja láta telja sig
fullgildar vegna þess að þær em
fullgildar.
Auðvitað kysi ég helst að þetta
væri ekki svona, heldur einungis
talað um bókmenntir, en það er
greinilegt að vemleikinn er ekki
þannig.
- Ertu að boða okkur lesendum
eitthvað sérstakt með bókunum
þínum?
— Nei! Það þarf snillinga til
þess að boða kenningar i skáldskap
og ég er ekki þannig. Ég er að því
leyti eins og Jón Prímus að ég hef
bara eina kenningu og hún er
þessi: Vatn er gott, einkum og sér í
lagi ef maður er þyrstur.
- Hvemig hefur þér geðjast að
hugmyndabylgjum síðustu tuttugu
ár? Áttu þér rauðsokka- og
kommatímabil?
- Ég var mjög róttæk þegar ég
var ung og það finnst mér eðlilegt.
Ég gladdist mjög hjartanlega yfir
stúdentahreyfmgunni 1968. Kyrr-
staða kaldastríðsins var svo yfir-
þyrmandi. Grasrótarhreyfmgamar
upp úr 68 vöktu mér raunvemlega
von um að eitthvað_ væri hægt að
róta við heiminum. Ég vil taka það
skýrt fram að ég tel mig ekki í
standi til þess aó bjarga heiminum,
en gráminn og myglan sem lögðust
yfir allt í kyrrstöðu kaldastríðsins
vom óþolandi.
- Hvaða lífsgildi er mikilvæg-
ast að halda í heiðri?
- Meginreglumar hafa verið
margar gegnum árin, en lífið er
svo einstaklega lagið við að gera
manni glennur. Það kemur þér allt-
af til að þverbijóta allar meginregl-
ur.
Síðasta áratuginn hefur sálar-
friður verið það mikilvægasta í
mínu lífi.
- Hvemig gengur að halda í
hann?
- Það gengur nú stundum erf-
iðlega skal ég segja þér. En ég finn
hamingju og gleði í góðum bókum
og tónlist. Eg fer í gönguferðir.
Það halda margir að sálarró sé
eitthvað svo hættuleg, en þjáningin
sé okkur eiginlegri. Gakktu hægt
um gleðinnar dyr, - oft kemur grát-
ur eftir hlátur, - það er best að bú-
ast alltaf við illu, því það góða
skaðar ekki, segja menn og þannig
mætti lengi telja.
Eg hef hins vegar þannig
reynslu að baki að ég kann að meta
hugarró og lífsgleði. - kj
ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. janúar 1992
" Síða 2