Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1996, Blaðsíða 10

LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1996 JQ>"V"
>o kvikmyndir
^ fy -4
Hún varpar Ijósi á
liðinn íslenskan veruleika
I haust er stefnt að því að hefja
tökur á kvikmynd í leikstjórn og eft-
ir handriti Einars Heimissonar. Um
er að ræða dramatíska sögulega
mynd sem er grundvölluð á komu
þýsks verkafólks til vinnu í sveitum
Islands skömmu eftir stríð. Aðalper-
sónan, María, er leikin af Barböru
Auer sem hefur unnið stórsigra á
hvíta tjaldinu í Þýskalandi undan-
farin ár og er jafnvel spáð alþjóðleg-
um frama ef fram heldur sem horf-
ir.
Vonir, væntingar og
vonbrigði
Þegar Einar er beðinn að lýsa
söguþræði myndarinnar segir hann
hann smíðaðan um Maríu, aðalper-
sónu myndarinnar, sem hrekst und-
an Rauða hernum til flóttamanna-
búða í Lúbeck. Skömmu fyrir 1950
fóru agentar Búnaðarfélagsins til
Þýskalands í þeim tilgangi að laða
hundruð þýskra kvenna til vinnu á
sveitabæjum hér á landi. María er
ein þessara kvenna og ræðst hún til
starfa hjá miðaldra bónda, sem Arn-
ar Jónsson leikur, en Einar telur
hann einn okkar dramatískustu
leikara. Myndin fjallar síðan um
vonir þeirra, væntingar og von-
brigði. Inn í söguþráðinn spinnast
síðan fleiri persónur sprottnar úr
tíðarandanum.
Einar Heimisson lærði nútíma-
sögu og þýskar bókmenntir í Frei-
burg í Þýskalandi. Að því námi
loknu innritaðist hann í Kvik-
myndaakademíuna í Múnchen.
Hann hefur þegar skrifað nokkrar
skáldsögur og framleitt heimildar-
myndir fyrir sjónvarp. Má þar
nefna, auk innflytjenda á íslandi:
Gyðingar á Islandi, Islenska íþrótta-
vorið, Benjamín í Berlín og Moskvu
og Hvíta dauðann, sem var jafn-
framt fyrsta leikna myndin sem
Einar leikstýrði.
Lýtur lögmálum skáld-
verksins
Einar vill taka skýrt fram að
þessi mynd sé ekki heimildarmynd
- langt því frá.
„Þetta er dramatísk söguleg
mynd. Þetta er ekki heimildarmynd
en vissulega á hún sér kveikju í
heimildum. Hinn sögulegi rammi er
notaður en öll persónusköpum lýtur
lögmálum formsins - skáldsögunn-
ar.“
Einr og sjá má af þeim verkum
sem liggja eftir Einar fjalla þau mik-
ið um seinni heimsstyrjöldina og
áhrif stríðsins á íslandi. Hann kann-
aði mikið magn heimilda frá þess-
um tíma og hefur rætt við marga
sem upplifðu eftirstríðsárin í Þýska-
landi og á íslandi.
„Innflytjendur á íslandi fjallaði
um fólk sem er m.a. af erlendu bergi
brotið og fluttist hingað eftir stríð.
Þar kom ég inn á sögu þessa þýska
verkafólks sem kom hingað til lands
árið 1949. Seinna innritaðist ég í
Kvikmyndaakademíuna í Múnchen.
Þar eru menn með ýmis efni í tak-
inu og bera þau undir sína prófess-
ora og ræða hvaða efni eru spenn-
andi til frekari vinnslu. Það kom
fljótlega í ljós að saga þessarar ungu
flóttastúlku frá Slésíu, Maríu, höfð-
aði mjög sterkt til manna þama.
Menn þóttust sjá þarna nýtt sjónar-
horn á efni sem þeir þekktu mjög
vel. Prófessor Lángsfeld, sem leið-
beindi mér, þekkti efnið mjög vel
því hann var sjálfur flóttabarn og
var fluttur í svínavagni frá Slésíu.
Mér þykir mjög vænt um hve hann
- segir Einar Heimisson um kvikmynd sem stefnt er að að hefja tökur á í haust
„Þetta er dramatísk söguleg mynd. Þetta er ekki heimildarmynd en vissulega á hún sér kveikju í heimildum. Hinn sögulegi rammi er notaður en öll persónu-
sköpun lýtur lögmálum formsins - skáldsögunnar," segir Einar Heimisson sem hér er fyrir framan Hótel Borg sem gegnir lykilhlutverki í sögunni - hvaða
hlutverki á eftir að koma í Ijós. DV-mynd GS
hefur stutt mig og hvatt mig áfram
að vinna efnið frekar til framleiðslu
sl. tvö tii þrjú ár.“
Einar segir Maríu eiga sér marg-
ar stoðir í raunveruleikanum. Sam-
tals 5 milljónir manna hafi þurft að
flýja heimili sín undir lok stríðs í
Þýskalandi og hún eigi sér sameig-
inlega reynslu með þeim.
„Það sem hún reynir hér á hún
líka sameiginlegt með ýmsum af
þeim konum sem hingað komu en
eins og ég segi er þetta skáldverk
sem lýtur lögmálum formsins
þannig að María er „fiktív“ per-
sóna.“
Sláandi staðreyndir
Við könnun heimilda rakst Ein-
ar á lítil orða- og upplýsingakver
sem konunum, sem hér dvöldu, var
ætlað að nota fyrstu vikurnar og
mánuðina þar til þær næðu tökum á
málinu.
„Það sem vakti samt athygli mína
á könnun þessara heimilda er hve
loflegum orðum var farið um Island
í þeim. I dagblaðinu Lúbecker Nac-
hrichten, þar sem greinilega var
vísað til orða íslenskra sendimanna,
var sagt að íslendingar hefðú til-
einkað sér allar nýjungar í landbún-
aði, íslenskt loftslag væri mjög
þægilegt og hitinn færi ekki yfir 30
stig að sumrinu til. Það sem beið
stúlknanna voru hins vegar bæir
þar sem hvorki var að finna salerni,
rafmagn né annað sem taldist til
nýjunga."
„I Hvíta dauðanum byrjaði ég á
því að beita þeim aðferðum sem ég
þróa enn frekar í þessari mynd. Ég
gef mér einhverjar fastar sögulegar
staðreyndir og velti siðan fyrir mér
hversu persónurnar mínar verða
háðar tímanum og að hve miklu
leyti þær geta verið þær sjálfar. I
þessari mynd, og sögulegum mynd-
um almennt, er mikil spurning
hvenær manneskjan er sinnar gæfu
smiður og hvenær samtíminn smíð-
ar fyrir mann gæfuna - hvenær er
maður algjör fangi tímans. Það má
segja að þarna hafi ég leitt saman
persónur sem eru mjög sögulegar,
vegna þess að þær taka ofsalega
mikið af timanum. Bæði þessi
stúlka sem hrekst undan Rauða
hernum, alla leið hingað til Islands,
og ekki síður þessi bóndi sem lifir í
sinni einangrun og er að miklu leyti
fórnarlamb aðstæðna. Hann hefur
ekki möguleika á að brjótast úr sín-
um viðjum.“
Upprennandi stjarna
Um er að ræða um 80 milljóna
króna verkefni og verður myndin
að mestu leyti tekin á íslandi, í
Reykjavík og á Snæfellsnesi, og í
Þýskalandi, í Lúbeck og Mecklen-
burg Vorpommern. Aðalframleið-
endur eru hið þýska fyrirtækið
Blue- Screen og íslenska kvik-
myndasamsteypan og samstarfsaðil-
ar eru danska fyrirtækið Zentropa
og Bæverska sjónvarpið í Múnchen.
Kvikmyndasjóður íslands leggur
fram talsvert fjármagn. Ætlunin er
að heíja tökur síðla sumars og ljúka
þeim í haust og taka myndina til
sýningar snemma á næsta ári. Auk
þess að skrifa handritið mun Einar
leikstýra myndinni en Ari Kristins-
son mun sjá um kvikmyndatökur.
Brautryðjendaframtak fyrirtækis
þeirra Ara og Friðriks Þórs nýtist
mörgum öðrum. I aðalhlutverkum
verða Barbara Auer og Arnar Jóns-
son. Auk þeirra hefur verið ákveðið
að Hinrik Ólafsson muni leika ís-
lenskan sjómann.
Einar segir mikinn feng í Bar-
böru Auer en Blue Screen hefur
gengið frá samningi við umboðs-
mann hennar. Enn fremur sé það
viss viðurkenning fyrir myndina að
hún skuli hafa samþykkt að leika í
myndinni en eitt útbreiddasta sjón-
varpsblað Þýskalands, HÖRZU,
sagði í forsíðugrein um Barböru ný-
veriö að hún væri „sú fagra í fila-
beinsturninum“, leikkonan sem
hafnar hlutverkum þótt „tilboðin
skorti ekki“. I greininni er Barbara
jafnframt sögð mjög sjálfstæð og
ekki hika við að neita þekktum leik-
stjórum um að taka að sér hlutverk
í myndum þeirra. Frankfurter All-
gemeine Zeitung fjallaði um Bar-
böru í langri grein nýlega. Þar seg-
ir: „Auðvitað myndi hún helst vilja
leika verulega umfangsmikið hlut-
verki. .. þar sem hún þyrfti að tefla
öllu til.“
Einar segir að í þessari mynd
komist Barbara, sem hlotið hefur
hin eftirsóttu verðlaun, Gullnu
myndavélina, nærri þessu. Hún
leiki í nær öllum 80 senum myndar-
innar sem margar hverjar eru mjög
erfiðar og túlkar jafnt fyllstu sigra
sem dýpstu niðurlægingu.
„Mig hefur alltaf langað að fást
við hluti sem eru fjölþjóðlegri en
miðbær Reykjavíkur eða hafa víð-
ari skírskotun og fleiri skiija. Að
hafa framleiðslufyrirtæki frá tveim-
ur löndum eykur lika mikið mögu-
leika myndarinnar á meiri dreif-
íngu. Þetta er nýr vinkill á sögu
sem snertir tilfinningar afar margra
Þjóðverja, en allt umhverfi hennar
er íslenskt. Auk þess varpar hún
ljósi á liðinn íslenskan veruleika,
sem margir þekkja lítið, rétt eins og
verið hefur markmið mitt í hverri
einustu mynd til þessa. -pp
Einar segir mikinn feng í Barböru Auer. Eitt útbreiddasta sjónvarpsblað
Þýskalands, HÖRZU, sagði í forsíðugrein um Barböru nýverið að hún væri
„sú fagra í fílabeinsturninum", leikkonan sem hafnar hlutverkum þótt „til-
boðin skorti“. I greininni er Barbara jafnframt sögð mjög sjálfstæð og ekki
hika við að neita þekktum leikstjórum um að taka að sér hlutverk í myndum
þeirra.