Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1996, Blaðsíða 29

28
LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1996 13"V""
JL3V LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1996
37
011 spjót standa um þessar mundir á Þorsteini Pálssyni, ráðherra sjávarútvegsmála, kirkjumála og dómsmála
Ofsafengin viðbrögð útgerð-
armanna komu mér á óvart
Það er ekki sterkt til orða tekið að
segja að á þessum vordögum standi
öll spjót á Þorsteini Pálssyni, ráð-
herra sjávarútvegsmála, kirkjumála
og dómsmála. Sjómenn og útgerðar-
menn sigla flota í land og halda fund
til að skamma Þorstein fyrir sam-
komulag hans við trillukarla. Gamlir
vinir hans í LÍÚ-forystunni hóta hon-
um vinslitum vegna þessa samkomu-
lags. Aukafundar er krafist í utanrik-
ismálanefnd vegna þess að rússnesk-
um togara, sem staðinn var að ólög-
legum veiðum innan landhelginnar,
var sleppt. Forráðamenn stórfyrir-
tækja eru æfir vegna þess að erlend-
um togara var ekki heimilað að eiga
viðskipti við þau. Síðast en ekki síst
eru málefni kirkjunnar í uppnámi.
Þrátt fyrir allt þetta gaf Þorsteinn
sér tíma til að ræða málin við DV og
var ekki annað að sjá en að hann
væri pollrólegur vegna þessa alls.
Kirkjudeilurnar valda
már áhyggjum
- Ef við snúum okkur fyrst að
kirkjumálunum. Hvernig koma þess-
ar deilur við kirkjumálaráðherrann?
„Ég verð að segja alveg eins og er
að deilurnar innan kirkjunnar und-
anfamar vikur hafa valdið mér sem
kirkjumálaráðherra talsverðum
áhyggjum. Líka sem einstaklingi
vegna þess að mér þykir vænt um
kirkjuna og ég er þeirrar skoðunar
að hún sé mikil kjölfesta í þjóðfélagi
okkar. Þessi deilumál eru margsl-
ungin og eiga sér ugglaust djúpar
rætur. Ég hef lagt á það áherslu í
starfi mínu sem kirkjumálaráðherra
að auka sjálfstæði kirkjunnar. Ég hef
verið að færa ákvörðunarvald í ýms-
um efnum úr ráðuneytinu yfir til
kirkjunnar. Sumir segja að það sé
hluti af vandanum sem kirkjan
stendur frammi fyrir að hún hafi
verið vanbúin að takast á við stjóm-
sýsluverkefni og aukið sjálfstæði að
þessu leyti.
Ég hef haft uppi áform um að
ganga mun lengra og um það hefur
verið gott samkomulag við yfirstjórn
kirkjunnar og meginþorra presta í
landinu. Það er fólgið i því að gefa
kirkjunni meira sjálfstæði um
ákvarðanir um innri málefni. Það
liggja fyrir drög að frumvarpi um
þetta efni. Það hefur verið fjallaö um
það á kirkjuþingi. En með tilliti til
þessarar ólgu innan kirkjunnar ák-
vað ég að leggja það ekki fram á
þessu þingi,“ sagði Þorsteinn.
„Auðvitað getur komið til þess að
kirkjumálaráðherra þurfi að hafa af-
skipti af svona deilum. En kirkjunn-
ar vegna tel ég í lengstu lög æskileg-
ast að hún takist á við þetta sjálf,
innan sinna vébanda.“
- Hvað getur þú gert sem kirkju-
málaráðherra til að setja niður deil-
umar eða lægja öldumar?
„Það er nú ef til vill ekki mjög
mikið. Lögum samkvæmt er það
biskupinn sem er æðsti yfirmaður
málefna kirkjunnar nema í þeim til-
vikum þar sem lög mæla beint fyrir
um að ráðherra fari með valdið. Þar
er fyrst og fremst um að ræða skip-
unarvaldið. Flest annað er á
valdsviði prófasta og síðan biskups."
Hef alltaf verið
tilbúinn að ræða
við trillukarla
- Snúum okkur að öðru. Enn einu
sinni rísa öldur hátt í þjóðfélaginu
vegna stjórnunar fiskveiðanna. í
gegnum tiðina hefur þú verið talinn
talsmaður sjónarmiða útgerðar-
manna í LÍÚ en lítill vinur trillu-
karla. Nú hefur þetta snúist við; þú
hefur gert sögulegt samkomulag við
trillukarla. Hvað veldur þessum
sinnaskiptum þínum?
„Það er misskilningur að í þessu
samkomulagi við Landssamhand
smábátaeigenda felist einhver af-
stöðubreyting af minni hálfu. Það er
líka misskilningur að ég hafi í starfi
mínu sem sjávarútvegsráðherra sér-
staklega gætt hagsmuna LÍÚ. Ég hef
litið á það sem skyldu mína að gæta
heildarhagsmuna í sjávarútvegi. Það
getur hins vegar oft verið erfitt því
hvergi á jarðarkringlunni togast á
meiri hagsmunakraftar en í íslensk-
um sjávarútvegi. Það lýsir að mínum
dómi bara styrk greinarinnar.
Ég hef verið mjög ákveðinn fylgis-
maður þess að stjórna fiskveiðum
hér á grundvelli aflahlutdeildarkerf-
is með sem frjálsustu framsali. Það
byggist á því að ég tel að þetta sé
besta leiðin til að ná markmiðum
okkar um verndun og uppbyggingu
fiskstofnanna. Og enn fremur er
þetta eina leiðin til að láta markað-
söflin um þróunina.
Ég hef alltaf sagt við smábáta-
menn að ég væri tilbúinn að ræða
við þá á málefnalegum forsendum
um fiskveiðistjórnunina. Mitt megin
sjónarmið í þeim efnum er að fisk-
veiðistjóm þessara báta verði að lúta
þeim heildarmarkmiðum sem við
setjum okkur um veiði úr hverjum
stofni. Þótt ég sé þeirrar skoðunar að
smábátar ættu helst að vera í afla-
hlutdeildarkerfi er hitt meira kapps-
mál fyrir mig að við náum heildar-
veiðistjórnun. Um þetta hefur verið
ágreiningur.
Smábátamenn höfðu ekki viljað
koma til viðræðna á þessum forsend-
um fyrr en ég bauð þeim til við-
ræðna á tilteknum grundvelli á síð-
asta landsfundi þeirra. Eftir það
hófust viðræður og í þeim fékkst nið-
urstaða. Þarna hefur verið um mjög
erfitt deilumál að ræða sem staðið
hefur í mörg ár. Það hefur mikið
gengið á oft og tíðum.“
Ofsafengin viðbrögð
komu mér á óvart
- Þegar þú bauðst trillukörlum til
samninga og niðurstaða fékkst, áttir
þú von á þeim hörðu viðbrögðum út-
gerðarmanna sem raun hefur orðið
á?
„Ég gerði mér alltaf grein fyrir þvi
að niðurstaðan við smábátaeigendur
hlyti að fela í sér einhverja mála-
miðlun og að með einhverjum hætti
yrði að koma til móts við þeirra sjón-
armið, gegn hagsmunum LÍÚ. Mér
var alveg ljóst að það var ekki hægt
að ná slíkri niðurstöðu nema á þann
veg að LÍÚ mótmælti. En þessi ofsa-
fengnu viðbrögð komu mér hins veg-
ar á óvart. Ekki síst vegna þess að
LÍÚ hefur, að mínu mati, náð fótfestu
með málefnalegum málflutningi.
Hann hefur verið ákveðinn. Þeir
hafa haldið fast á sínum hagsmunum
en gert það með málefnalegum rök-
um. Og hvað varðar fiskverndunar-
aðgerðir og ákvarðanir um heildar-
afla hafa þeir tekið mjög ábyrga af-
stöðu. Mér finnst hins vegar þessi
ofsi í viðbrögðunum nú ekki vera í
samræmi við innihald samkomulags-
ins.“
Heildarhagsmunir fram
yfir vináttu
- Kemur það þér ekki líka á óvart
að Kristján Ragnarsson, formaður
LÍÚ, skuli hafa hótað þér í útvarps-
viðtali persónulegum vinslitum
vegna þessa máls?
„Ég hef aldrei blandað saman per-
sónulegum tengslum og kunnings-
skap og ráðherrastarfi mínu. Við
Kristján höfum þekkst lengi og erum
ágætir vinir. Sú staðreynd getur
aldrei mótað hans afstöðu gagnvart
ríkisvaldinu þótt ég sitji hér. Það get-
ur heldur ekki mótað afstöðu mína
til þeirra heildarhagsmuna sem mér
er aétlað að gæta. Vinskap verður að
halda þar fyrir utan. Ég trúi því að
við séum báðir menn tíl að leysa það
mál.“
- Hingað kom erlendur togari í
vikunni og vildi eiga milljóna tuga
viðskipti við íslensk fyrirtæki. Hann
fékk það ekki vegna þess að hann er
að veiðum í sameiginlegum fisk-
stofnum án þess að vera samningsað-
ili að aflamarki þar. Er það ekki dá-
lítill tvískinnungur hjá okkur að
neita honum um þjónustu en vera
svo að senda okkar skip í aflar þær
úthafssmugur sem finnast?
„Það tel ég ekki vera. Menn mega
ekki gleyma því að það er ekki mat
ráðuneytisins í hvert skipti sem ræð-
ur heldur eru lögin alveg skýr í þess-
um efnum. Okkur er einfaldlega
óheimilt að veita þessum skipum
leyfi til að koma til hafnar, landa
fiski og fá þjónustu. Málið er einfalt.
Það er gert samkomulag milli þeirra
þjóða sem eiga rétt til veiða á Reykja-
neshryggnum um skiptingu á stofn-
unum. Það verður að halda það sam-
komulag og því er ekki hægt að líða
það að utanaðkomandi þjóðir, sem
ekki eiga rétt til veiða þarna, komi
og virði samkomulagið að vettugi.
Þetta viðskiptabann er einn liðurinn
í því að hamla gegn þessu.
Varðandi veiðar okkar á úthöfun-
um höfum við 'alltaf verið tilbúnir að
semja um skiptingu afla, hvort held-
ur er í Barentshafinu, í síldinni eða
á Flæmska hattinum.“
Kvótinn
aukinn
- Sjómenn segja fullan sjó af fiski
og nýjan þorskstofn fundinn í kant-
inum suður af landinu. Verður
þorskkvótinn aukinn á næsta fisk-
veiðiári?
„Við gerum okkur vonir um, og
höfum rökstudda ástæðu til að ætla,
að þorskstofninn sé að stækka. Það
kom fram í skýrslu Hafrannsókna-
stofnunar í fyrravor að við gætum
vænst þess að á fiskveiðiárinu sem
hefst 1. september næstkomandi
kæmi ráðgjöf um aukinn þorskkvóta.
Okkur sýnist að bæði reynsla sjó-
manna í vetur og fyrstu niðurstöður
úr endurmati Hafrannsóknastofnun-
ar i togararallinu í ár bendi til þess
að sú spá gangi eftir. Jafnvel að út-
koman verði heldur hagstæðari en
þeir gerðu ráð fyrir. Ég held að það
sé alveg ótvh’ætt að þessi harða fisk-
veiðistjórnun sem við höfum fylgt sé
að skila árangri. Við munum þvi
halda áfram á þeim grunni.“
- En þessi nýi þorskstofn sem
menn segja fundinn; eykur hann
ekki kvótann?
„Mér þykir alltaf mjög ánægjulegt
að heyra um nýjar rannsóknamiður-
stöður en ég hef ekki enn fengið gögn
Hafrannsóknastofnunar um þetta
mál enda hafa fiskifræðingar ekki
lokið sínum rannsóknum þar á. En
þetta er mjög áhugavert mál og sýn-
ir nauðnsyn þess að við reynum að
bæta við rannsóknir okkar og þekk-
ingu á lífríki sjávar.“
Togara sleppt
- Það hefur vakið hörð viðbrögð að
þið skylduð sleppa rússneska togar-
anum sem staðinn var að ólöglegum
veiðum innan við 200 mílurnar.
Hvers vegna var honum sleppt?
„Þetta er í fyrsta skipti sem Land-
helgisgæslan stendur útlent veiði-
skip að ólöglegum veiðum innan
landhelginnar eftir að hún var færð
út í 200 mílur. Flugvél Landhelgis-
gæslunnar kom að skipinu rétt inn-
an við mörkin og því var ekki hægt
að hindra að skipið kæmist út út
landhelginni. Það var ljóst, að mati
Landhelgisgæslunnar, að það þurfti
tvö varðskip til að taka skipið. Að
auki hefði þurft að senda þyrlu rúm-
ar 200 sjómílur á haf út til að láta
menn siga niður í togarann. Þetta
hefði verið hægt en að höfðu samráði
við utanríkisráðherra og forsætis-
ráðherra ákváðum við að láta þar
við sitja að mótmæla þessu við rúss-
nesk yfirvöld . . . “
- En hvers vegna?
„Ef til vill fyrst og fremst í ljósi
þess að skipið fór strax út úr land-
helginni og að þetta var í fyrsta
skipti sem þetta gerist. I Ijósi þeirra
umfangsmiklu aðgerða sem takan
hefði kostað var þessi ákvörðun um
aðvörun tekin. Það felur ekki á
nokkurn hátt í sér eftirgjöf við
vörslu landhelginnar. Hún verður
varin að fullu. Og menn geta ekki
reiknað með að komi þetta fyrir aft-
ur - hvort sem um yrði að ræða rúss-
neskt skip eða annarrar þjóðar -
verði það ekki tekið. Þvert á móti má
líta svo á að við seum miklu fremur
að herða gæslu okkar og ekki síst á
línunni á þessu svæði.“
r
Oviðkomandi
viðskiptum
- Margir halda því fram að þetta
hafi verið gert til að spilla ekki fyrir
viðskiptum við Rússa, svo sem fisk-
kaupum, og því að fjögur stór íslensk
fyrirtæki eru í samningum við tvö
stærstu útgerðarfyrirtækin í Múrm-
ansk.
„Það er hreint fráleitt. Viðskipti
áttu ekki nokkurn þátt í þessari
ákvörðun okkar og geta ekki bland-
ast þar inn í.“
- Varstu sáttur við að sleppa togar-
anum?
„Við komumst að þessari sameig-
inlegu niðurstöðu og berum ábyrgð á
henni. Ég tek ekki ákvarðanir nema
að ég sé sáttur við þær.“
Fellst ekki
á flokksuppskrift
í forsetakosningum
- Þú lýstir yfir stuðningi við Guð-
rúnu Pétursdóttur í forsetaframboði
í útvarpsviðtali á dögunum. Forsæt-
isráðherra sagði í fjölmiðlum að hon-
um hefði þótt það afskaplega skrýtin
yfirlýsing af þinni hálfu. Komu við-
brögð hans þér á óvart?
„Menn verða að hafa i huga að for-
setakosningar eru ekki fiokkspóli-
tískar. Stjórnmálaflokkar taka ekki
afstöðu í þeim. Ég tek auðvitað sjálf-
stæða afstöðu í þessu máli. Það hef
ég alltaf gert frá því ég kaus Kristján
Eldjárn á sínum tíma. En nú ætla ég
í fyrsta skipti að kjósa flokksbund-
inn sjálfstæðismann til forseta. Ég
þekki til Guðrúnar og veit að hún
getur leyst þetta hlutverk af hendi
með sóma. Hún hefur til að bera
bæði þá festu og þann léttleika sem
þarf að sameina í þessu embætti. Ég
ætlast hins vegar ekki til þess að all-
Menn geta ekki reiknað með að það gerist aftur að skipi verði sleppt - hvort sem um yrði að ræða rússneskt skip eða
annarrar þjóðar. Þvert á móti má líta svo á að við séum að herða gæsluna.
Eg get ekki á það faliist að það eigi að vera einhver flokksforskrift fyrir því hvern menn styðja í forsetakosningum. Það kæmi mér á óvart ef flokkurinn endur-
tæki mistökin frá 1952 og trúi ekki að gerð verði tilraun til þess að setja á flokksfjötra. DV-mynd GVð
ir aðrir hafi sömu skoðun og ég. En
ég get heldur ekki á það fallist að það
eigi að vera einhver flokksforskrift
fyrir því hvern menn styðja í forseta-
kosningum. Það kæmi mér á óvart ef
flokkurinn endurtæki mistökin frá
1952 og trúi ekki að gerð verði til-
raun til þess að setja á flokksfjötra.
Svona viðburðir
þurrkast aldrei út
- Því er haldið fram að enn sé jafn
kalt eða stirt á milli ykkar Davíðs
Oddssonar og fyrst eftir að hann
bauð sig fram gegn þér og var kjör-
inn formaður flokksins. Er það rétt?
„Svona viðburðir þurrkast auðvit-
að aldrei út. En pólitík er þannig að
atburður gærdagsins er liðinn og
menn eru að fást við viðfangsefni
dagsins i dag og horfa fram á veginn.
Ég hefði bæði mætt velgengni og
miklu mótlæti í pólitík en fortíðin
truflar mig ekki að neinu leyti. Ég tel
að við Davíð höfum átt ágætt sam-
starf í tveimur ríkisstjórnum. Við'
höfum ekki alltaf verið sammála en
okkur hefur tekist að leysa málin
innan veggja fíkisstjórnarinnar eins
og vera ber.“
- Er ykkar samband eitthvað
meira en í pólitík?
„Nei. Það er fyrst og fremst á pólit-
ískum grunni.“
- Þaö eru alltaf öðru hvoru að
koma upp deilumál milli formanns
og varaformanns Sjálfstæðisflokks-
ins. Margir segja að þín pólitíska
staða hafi styrkst mjög að undan-
förnu. Myndir þú vera tilbúinn í for-
mannsframboð í Sjálfstæðisflokkn-
um?
„Það er liðin tíð og er ekki á dag-
skrá. Ég hef ekki hugleitt það, hvað
þá meira.
En hvað pólitíska stöðu mína
varðar er pólitíkin duttlungafull.
Stundum gengur manni vel, stund-
um miður. Ég hef verið að fást við
feiknalega erfið og snúin viðfangs-
efni sem sjávarútvegsmálin eru en
jafnframt haft mjög gaman af þeim.
Hvort pólitísk staða mín hefur
styrkst? Það koma þau tímabil þegar
mönnum gengur vel og þá er staða
manns styrkari. Síðan koma önnur
tímabil þegar á móti blæs og þá
breytast hlutirnir. Þetta gengur
svona í bylgjum. Ég ær fyrst og
fremst að reyna að ná árangri í starfi
mínu.“
Snuprur
forsætisráðherra
- Hvað finnst þér um það, sem
ráðherra flokksins, að forsætisráð-
herra snupri fjármálaráðherrann?
Er það ekki pínlegt fyrir flokkinn?
„Ég hef nú ekki orðið var við ann-
að en að þeirra samstarf hafi gengið
ágætlega. Auðvitað geta komið upp
svona tilvik þar sem skoðanir eru
skiptar um það hvernig eigi að
standa að málum. Ég ætla ekki að
fella neina dóma um það hvernig
þeir tala hvor til annars. Aðalatriðið
er að þeir vinni saman og mér sýnist
að það sé þannig í öllum aðalatrið-
um.
- Maður heyrir gagnrýni á Davíð
Oddsson fyrir það að hafa dregið of
lengi að taka ákvörðun varðandi for-
setaframboð. Hann hafi með þvi lok-
að af sterka menn hægra megin við
miðju. Ertu sammála því?
„Það er erfitt að dæma um það. Ég
held að menn hljóti að taka afstöðu
til þess hvort þeir sækist eftir þessu
embætti sjálfstætt og á eigin forsend-
um. Fi-amboð Guðrúnar Pétursdótt-
ur sýnir að þessi gagnrýni er dálítið
ósanngjörn."
Engar
framtíðaráætlanir
- Hefurðu tekið ákvörðun um að
stunda stjórnmál það sem eftir er
starfsævinnar?
„Hvort sem menn trúa því eða
ekki þá hef ég aldrei lagt nein plön
eða sett sjálfum mér nein markmið
varðandi störf. Ég geri mér grein fyr-
ir þvi að það er ekki trúverðugt að
stjórnmálamaður skuli segja þetta.
Þetta er samt satt. Ég byrjaði í blaða-
mennsku eftir laganám. Það var stór
ákvörðun hvort maður ætti að fara í
blaðamennskuna eða í lögfræðina
sem ég hafði verið að læra. Síðan
varð ég ungur ritstjóri. Þá bauðst
mér starf sem framkvæmdastjóri
VSÍ, sem er auðvitað gjörólíkt blaða-
mennskunni. Það starf freistaði min
en var samt það vitlausasta sem
nokkur maður gat gert ef hann ætl-
aði sér í pólitík. Fyrir einhverja til-
viljun gerðist það svo að nokkrir vin-
ir mínir óskuðu eftir því við mig að
ég færi í framboð á Suðurlandi. Ég
varð við þeirri ósk og svona hefur
þetta leitt hvað af öðru. Enn hef ég
ekki sett mér nein markmið um
framtíðina. Þekktur maður sagði á
sínum tíma að menn ættu ekki að
hugsa um framtíðina, hún kæmi
nógu fljótt. Það eina sem ég get sagt
er að ég hef feiknalega gaman af að
fást við þau verkefni sem ég er að
glíma við um þessar mundir. Það
ræður mínu viðhorfi í augnablik-
inu.“
- Að lokum, Þorsteinn, hefur
hvarflað að þér að fara í forsetafram-
boð?
„Nei, það hefur ekki hvarflað að
mér, ekki eina mínútu. Hugur minn
stendur ekki til þess embættis.
Reyndar tel ég tíma til kominn að
breyta forsetaembættinu - en það er
önnur saga.“ -S.dór