Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1996, Blaðsíða 6

Það hefur aldrei farið fram mann-
tal hjá Sömum en það er talið að í
Svíþjóð búi á milli 17 og 20 þúsund
Samar. Þrjú þúsund þeirra stunda
hreindýrabúskap í norðurhluta
landsins. Fræðimaðurinn Laila
Spik er Sami og hún er komin til ís-
lands til að segja frá menningu þjóð-
ar sinnar.
„Foreldrar mínir voru með hrein-
dýrabúskap. Við vorum þrjár syst-
urnar á heimilinu en engir bræður
og það þýddi að faðir okkar kenndi
okkur stelpunum hreindýrahald frá
grunni. Við öfluðum okkur hins
vegar menntunar til að geta bjargað
okkur utan samfélags Sama,“ segir
Laila Spik.
Hreindýrabændurnir búa í svo-
kölluðum Samabæjum þar sem
menn eru með sameiginlegan rekst-
ur hluta ársins. „Að vetrinum eru
menn í minni hópum til að geta nýtt
beitiland betur. En á sumrin vinna
fleiri saman því það þarf mikinn
mannskap til að merkja kálfa auk
þess sem hreindýrin þurfa stórt
beitiland á meðan kálfarnir eru að
komast á legg,“ greinir Spik frá.
Hún segir talsverða andstöðu
vera frá ýmsum hagsmunaaðilum
gegn hreindýrabúskapnum og því
hafi Samar í vök að verjast.
Samar hafa eigið tungumál, sam-
ísku, sem tilheyrir finnsk-úgríska
málaflokknum. Áður var talið að
Um þrjú þúsund Samar lifa af hreindýrabúskap í Svíþjóð. DV-mynd GS
samíska hefði fengið að láni mörg
orð frá finnsku en nú hafa menn
komist að því að því var öfugt farið.
„Við tölum samísku en það eru
margir sem kunna hana ekki og við
reynum að bæta úr því. Það er ekki
nóg að tala samísku heldur þarf líka
að kenna hana í skólunum," leggur
Spik áherslu á.
Hún segir ekki vitað um uppruna
Sama. „Það eru til margar kenning-
ar. Þeir gætu hafa komið að austan,
vestan eða sunnan og haft vetursetu
við Norður-íshaf á strönd Noregs."
Að sögn Spik fer nú fram rann-
sókn í Svíþjóð á erfðavísum Sama.
„Það er tekið blóðpróf hjá þeim sem
vilja taka þátt í rannsókninni. Sá
Samísk brúðhjón á kirkjutröppum í Jokkmokk.
sem stýrir rannsókninni hefur kom-
ist að því að Samar hafa erfðavísi
sem enginn annar þjóðflokkur hef-
ur. Það segir manni að Samar hafa
verið einangraðir einhvers staðar.
Samar hafa líka annan erfðavísi
sem sýnir að þeir hafa verið í sam-
bandi við Finna og aðra í austurátt.
En það verður líka að taka með í
reikninginn að fólk sem býr á þess-
um norðlægu slóðum býr við svipuð
lífsskilyrði," tekur Spik fram.
Samar eru einnig búsettir í Nor-
egi, Finnlandi og Rússlandi. Það er
hópur Sama í Ameríku, afkomend-
ur þeirra sem fóru þangað til að
kenna indíánum hreindýrabúskap,
að sögn Spik.
nskir dagar
MIÐVIKUDAGUR 17. APRÍL 1996
Samar hafa erfðavísi
sem enginn annar hefur
SAUNA BÖÐ
GUFUBÖÐ
ALLT í
EINUM
PAKKA
KLEFAR
/ öllum stærðum
og gerðum
OFNAR
ásamt öllum
hugsanlegum
aukahlutum
LÁTTU ÞÉR
LfÐA VEL
OG LÍTTU VIÐ
^ VATNSVIRKINN HF.
~ ÁRMÚLA 21 • SÍMI 533 2020 • FAX 533 2022
Sænskir tónlistargagnrýnendur hrósa Martin Bagge:
Eins og Bellman sjálfur
sé kominn á sviðið
Einn fremsti Bellmansöngvari
Svía í dag, Martin Bagge, er nú
staddur hér á landi. Sænskir tónlist-
argagnrýnendur hefja hann til skýj-
anna og segja að það sé næstum
eins og Bellman sjálfur sé kominn á
svið þegar Bagge hefur upp raust
sína. Miða gagnrýnendur þá við
þær skrifuðu heimildir sem til eru
um söng hins sívinsæla ljóð- og tón-
skálds, Carls Michaels Bellmans,
sem var uppi á seinni hluta átjándu
aldar.
Er blaðamaður DV hitti Bagge að
máli á dögunum í heimaborg hans,
Gautaborg, lagöi hann áherslu á að
ljóð Bellmans, þar sem skiptist á
lífsgleði og depurð, höfði ekki bara
til Svia heldur einnig til Evrópubúa
og þá sérstaklega Austur-Evrópu-
búa. „Bellman, sem reyndar hefur
verið þýddur á yfir 20 tungumál, er
orðinn mjög vinsæll í Rússlandi.
Svo held ég að Danir séu næstum
jafn hrifnir af Bellman og Svíar
sjálfir."
Undanfarin fimm til sex ár hefur
Bagge svo til eingöngu unnið fyrir
sér sem Bellmansöngvari. Áður
hafði hann fengist við tónlist af
ýmsu tagi og kennt á tónlistarbraut
í framhaldsskóla. En af hverju
stafar þessi mikli áhugi á Bellman?
„Sjálfur er ég bæði alvarlegur og
sprellikarl og því finnst mér það
eiga vel við mig að túlka Bellman.
Flutningur á ljóðum Bellmans er oft
nokkurs konar lítil leiksýning. Á
átjándu öld var mikið um látbragð í
bæði tónlistarflutningi og leiksýn-
ingum og það finnst mér mjög heill-
andi. Ef maður flytur ljóð Bellmans
á réttan hátt skynja flestir sorgina
og gleðina þó þeir skilji ekki alveg
sjálf orðin,“ greinir Bagge frá.
Bellman var í raun eins manns
hljómsveit og hermdi eftir alls kyns
hljóðfærum en hann átti sérstakt
hljóðfæri sem líktist lútu eða man-
dólíni og hefur Bagge látið smíða
sér eftirlíkingu af því. „Þetta er
fyrsta eftirlíkingin sem hefur verið
gerð og hefur hún vakið mikla at-
hygli. Þetta er mjög spennandi því
með þessu hljóðfæri gefst visst rými
fyrir handahreyfíngar í túlkun-
inni.“
Kirkjunnar menn voru ekki yfir
sig hrifnir af Bellman því hann
gerði grín að þeim auk þess sem ljóð
hans voru sum hver djörf og lýstu
ýmsum dekkri hliðum listamanna-
lífsins. „En Bellman var mjög trúað-
ur maður og orti sálma. Það eru
mjög fáir sem vita af því,“ segir
Bagge.
Hann hefur gefið út nokkra
geislaplötur með Bellmansöngvum
en hann hefur einnig gefið út plötu
með eigin lögum við ljóð sænska
skáldsins Harrys Martinssons.
Bagge kveðst þekkja svolítið til ís-
lenskrar tónlistar. „Ég hef sungið
lög eftir Jón Nordal og Þorkel Sigur-
björnsson. Því miður hef ég ekki
haft tíma til að sinna öllu því sem
mig langar til. Það er ekki hægt að
gera allt í einu. Það þykir erfitt að
syngja Bellman en mér finnst það
ganga vel og þá vil ég sinna því
núna.“
-IBS
Martin Bagge ásamt félögum sínum sem skemmta íslendingum þessa dag-
ana.