Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1996, Side 28

28
LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996 JjV
- en forysta ASÍ veik eins og ég, segir Guðmundur J. Guðmundsson
„Maður hefur svo sem boðað fagn-
aðarerindið á þessum degi víða um
landið,“ segir hann og bætir við að
það erindi eigi jafn vel við nú eins og
áður.
- En er hjörðin jafn móttækileg og
áður og er ekki forystan tvístruð?
„Hjörðin er að sönnu reiðubúin en
forystan, hún er í svipuðu ástandi og
ég, veik,“ segir Guðmundur og á við
forystu ASÍ. „Það þarf að slá skjald-
borg um það að koma á nýrri stjórn
þau
Guðmundur hefur marga hildi háð í
niðurstöður kjarasamninga og annað
ríkisvalds.
Þetta er bara doði, eins og doði í kú.“
- Er hægt að lækna þennan doða
eins og í kúnum eða hefur verkalýðs-
forystan gefist upp?
Guðmundur vill ekki svara því
beint út en segir að ASÍ-þingið nú í
vor verði að taka á innri málum
verkalýðsbaráttunni og ekki alltaf verið jafn sáttur við
sem samist hefur um milli lanþega og atvinnurekenda og
DV-mynd GVA
milljónum í fjárfestingar í þeim til-
gangi að geta sagt upp fólki, fjárfest-
ingarnar kalla á meira atvinnuleysi
og nú er farið að reka alla heim sem
orðnir eru 67 ára, konur eiga enga
möguleika lengur á vinnu eftir fimm-
tugt og karlmenn varla heldur.“
þessu
en al-
veg
grút-
mátt-
laust.
Auðvitað
eiga at-
vinnurek-
endur, valds-
menn, ríkis-
stjórn og Al-
þingi að vera í
stórhættu þegar
láta svona viðgangast.
Og nú spyrðu sjálfsagt -
ertu að boða ofbeldi og
árásir? Ég segi miklu frek-
ar það en að láta hundruð
og þúsundir ganga um at-
vinnulausar og verða
fómarlömb algjörrar fá-
tæktar. Auðvitað á að
berjast á móti þessu.“
- En hefur verka-
lýðsforystan og Guð-
mundur sjálfur með-
talinn ekki sofið á
verðinum og látið
launataxta drabbast
niður í ekki neitt
meðan nóga vinnu
var að hafa og góð af-
koma á þensluárunum byggðist á
mikilli yfirvinnu? Guðmundur játar
að það sé að hluta rétt og segir að ef
mál fá að þróast áfram á sama hátt
og undanfarin ár kreppu og atvinnu-
leysis þá sé þess skammt að bíða að
hér verði til fjölmenn fátæk undir-
Guðmundur J. Guðmundsson eða
Gvendur jaki hefur verið í fremstu
röð verkalýðsforystunnar í hálfa öld
en dró sig í hlé á nýliðnum baráttu-
degi launamanna, 1. maí, þegar ný
stjóm tók við því félagi sem hann
hefur verið í síðan 1943 - í stjórn og
starfsmaður skrifstofu frá 1953, vara-
formaður frá 1961 og formaður frá
1982. Guðmundur var formaður
Verkamannasambandsins 1975-1992
og sat á Alþingi fyrir Alþýðubanda-
lagið í átta ár. Þá átti hann sæti í
borgarstjórn Reykjavikur um árabil.
Þann 1. maí dvaldi Guðmundur
einn á heilsustofnun NLFÍ í Hvera-
gerði - óvenjulegur dvalarstaður á
þeim degi fyrir mann sem allan sinn
starfsaldur tók þátt í kröfugöngum
og hátíðahöldum dagsins, var aðal-
ræðumaður víða um land, oftast þó í
sinni heimabyggð, Reykjavík, stóð
einu sinni á grafhýsi Leníns í
Moskvu við hlið Brésnefs
heitins óg tók þátt í há-
tíðahöldum 1. maí á Rauða
torginu í Moskvu. Nú er
annar tími og þann 1. maí
var Guðmundur austur í
Hveragerði í endurhæf-
ingu. „Ég er hér fóðraður á
einhverju jurtafæði en bið
stundum um hreina töðu í
matinn,“ segir hann og bæt-
ir við að hún sé víst ófáanleg
á þessum árstíma, „en hér er
gott fólk.“
Guðmundur hefur átt við
heilsuleysi að stríða undan-
farna mánuði. Gerðar hafa
verið aðgerðir á hnjáliðum
hans og svo illa fór fyrir fáum
vikum að streptókokkasýking
hljóp í annan fótinn og nánast
samtímis sýktist hann af lungna-
bólgu og var hætt kominn um tíma
og er nú í endurhæfingu austur í
Hveragerði. „Ég hef verið helvíti
óheppinn á síðasta ári og það sem af
er þessu. Ég þurfti endilega að detta
í Ráðhúskjallaranum, skall þar á
gólfið og skemmdi liðþófana í báðum
hnjám. Það gekk talsvert á þarna
þegar ég kom hlaupandi og datt með
öllum fallþunganum beint á malbik-
ið. Það hefur gengið andskotalega að
koma mér aftur í lag.“
Boðun fagnaðar-
erindisins
í Alþýðusambandinu og
móta nýja launa-
stefnu sem gengur
af þessari lág-
tekjupólitík
dauðri. Þá
verður að út-
rýma atvinnu-
leysinu. Hér
ganga hundruð
og þúsundir um
atvinnulaus og
það er andskot-
anri ekkert sem
ASÍ-forystan ger-
ir í því. Það er
svo sem ekkert
hægt að kenna
neinum ein-
um um.
hreyfingarinnar og kjósa
sér dugandi forystu.
Það sé annað-
hvort að duga
eða drepast.
„Það var algjör
heitstrenging
eftir krepp-
una að at-
vinnuleysi
sjcyldi aldrei
dynja yfir
verkafólk aftur
en samt er það
komið og fær að
líða inn án þess
að nokkuð sé að
gert. Fyrirtækin
ausa
Aðhald í stað
máttvana prumps
- Á þá verkalýðshreyfingin að
taka virkari þátt i þvi að stjórna
landinu og hafa áhrif á atvinnuveg-
ina og eiga þá fulltrúa sína á Alþingi
o.s.frv.?
„Já, meðal annars en ekki síður
ber forystunni að veita atvinnurek-
endum og stjórnvöldum aðhald
þannig að þeir skilji fyrr en skellur í
tönnum að það muni kosta gífurleg
átök að halda áfram að ýta undir at-
vinnuleysið með því að flytja út at-
vinnu íslensks verkafólks til Grims-
by, S-Ameríku og víðar og keyra
áfram láglaunastefnu hér. Það er al-
gert geðleysi að láta þetta ganga yfir
stéttina. Ég hef séð menn sem hafa
verið atvinnulausir einhverjar vik-
ur og jafnvel mánuði og séð hversu
áhrifin eru niðurdrepandi á þá
og atvinnuleysi lamandi og
mannskemmandi.
Verkalýðshreyfingin er
eitthvað að
prumpa
svona á
móti
stétt, svipað og í Bretlandi þar sem
algengt er að hitta menn komna á
fímmtugsaldurinn sem aldrei hafa
unnið launað starf á ævi sinni.
Hagræðingarrugl
jeppaliðsins
Hér á landi hafi tískuorðið verið
hagræðing og í krafti þess hafi fólk
verið rekið úr vinnu í hópum, þá
helst skúringakonur og karlar með
skóflur, og í stað fjögurra, fimm
slíkra brottrekinna sé svo ráðinn
deildarstjóri sem fær ekki minni
laun en allir hinir burtreknu til sam-
ans. Vinnuálag á verkafólkið sem eft-
ir er eykst síðan og með vaxandi eft-
irvinnu í sumum tilfellum aukist
jafnvel kostnaður fyrirtækjanna."
Spurður í framhaldinu um lága
framleiðni hjá íslensku verkafólki
segir Guðmundur að hún sé ekki
verkafólki að kenna heldur stjórn-
endum fyrirtækjanna. Þetta sé alfar-
ið þeirra sök og það sé í raun furðu
há framleiðni hjá íslensku verkafólki
þrátt fyrir allt uppa- og jeppastóðið
sem íjárfestir kolvitlaust út og suður
og setur fyrirtæki á hausinn.
Harkan farin
- Þið voruð harðari hér áður fyrr
þegar þú varst að byrja og Dagsbrún-
armenn lokuðu Reykjavík af, þið
helltuð niður mjólk við „landamæri"
borgarinnar, stöðvuðuð sámgöngur
og bílanotkun og hertókuð skip.
„Það var gríðarleg harka í verk-
fallinu 1955 sem stóð í sex vikur og,
jú, við stöðvuðum nokkur drekkhlað-
in rússnesk olíuskip sem reyndu að
landa. Það var líka harka í fimm
vikna verkfallinu 1961, en harkan
dugði. Þaö eru víst ekki í minni
æskumanna neinir svipaðir atburðir
að minnsta kosti. Ég held að menn
verði að fara að rifja þetta upp því
það verður að skera upp herör gegn
þessu ástandi sem er nú.
Ég hef sagt, ég held fyrstur, að við
eigum að miða laun okkar við t.d.
Danmörku. Við eigum að setja okkur
það markmið að ná sama kaupmætti
og þar í áfóngum því það næst ekki í
einu stökki. Við eigum ekkert að
gefa eftir. Ef hreyfingin tekur sig
ekki saman í andlitinu núna þá á eft-
ir að fara illa og ísland að festast í
því að vera atvinnuleysis- og lág-
launasvæði - hráefnisnýlenda.
Hreyfingin verður að kjósa sér nýjan
forseta og þetta segir ég ekki af því
að ég kenni Benedikt Davíðssyni um
allt sem miður hefur farið. Hreyfing-
in verður að einhenda sér í það að
snúa þróuninni við, færa atvinnuna
inn í landið. Þetta bíður okkar, að
rísa upp til baráttu.
ASÍ-forystan hefur ekki leitt neina
baráttu. Hún hefur ekki leitt neitt.
Hún hefur lagt sig fram um að við-
JjV LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996
37
Guðmundur J. Guðmundsson dvelur nú á Heilsustofnun NLFÍ í Hveragerði til að endurheimta heilsuna sem hefur brugðist honum illa undanfarin ár. Hann óttast um framtíð íslensks láglaunafólks, ef
svo fer að næstkomandi ASÍ þing ber ekki gæfu til þess að skipta um forystu. DV-mynd BG
. . . Jurtafæði á víst að vera undirstaða sjálfrar lífshamingjunnar, segir
Guðmundur og hefur í háifkæringi beðið um töðu í matinn, en fengið þau svör
að hún sé ófáanleg á þessum árstíma. DV-mynd BG
halda þessu kreppuástandi og aldrei
hvatt til neinnar baráttu og hörku.
Það er athyglisvert að Vinnuveiten-
dasambandið hefur styrkst og er
miklu sterkara en nokkru sinni með-
an ASÍ er veikara en nokkru sinni.
Hagfræðingastóð
og dimmir dagar
Er hagfræðingastóðinu, sem Guð-
mundur nefndi svo, um að kenna og
sér Guðmundur fyrir sér einhverja
upprisu á ASÍ-þinginu nú í vor? Er
einhver sterkur foringi í augsýn?
„Hagfræðingastóðið hefur óneitan-
lega spillt fyrir árangri við samn-
inga. Bæði hagfræðingar ASÍ og VSÍ
hafa gengið í sömu skóla, lært sömu
hagfræðibækur og horfa sömu aug-
um á hlutina og trúa á sömu kenn-
ingarnar og spádóma Þjóðhagsstofn-
unar. Ég er ekki að segja að hagfræð-
ingar ASÍ séu einhverjir svikarar,
þeir eru bara bundnir sinni hagfræði
og sínum kenningum og verði ekki
straumhvörf í þessu þá mun illa fara
og verr en stjórn ASÍ heldur.“ Guð-
mundur sér engan sterkan foringja í
augsýn en segir að ef ekki komi sterk
verkalýðshreyfing upp úr þessu
þingi þá sjái hann fram á dimma
daga. „Ef ekki reynist vilji til að
leggja út í baráttu nú eru menn bara
að kjósa yfir sig lág laun, kreppu, at-
vinnuleysi og sívaxandi stéttamun."
Við ræðum um verkalýðshreyfing-
una og hinn félagslega doða sem
Guðmundur gerir síður en svo lítið
úr en segir að þetta tal eigi þó varla
við um Dagsbrún sem geti fyrirvara-
lítið safnað saman 800-1000 mönnum
á félagsfundi meðan ekki sé messu-
fært á fundum annarra félaga og
stærri sökum fámennis.
Láglaunafólkið
var svikið
Varðandi óánægju meðal Dags-
brúnarmanna sem endurspeglaðist í
hatrammri kosningabaráttu við
stjórnarkjör í upphafi árs segir hann
að það sé í raun afleiðing af al-
mennri óánægju og vonleysi verka-
fólks í núverandi þjóðfélagsástandi
og óánægju með síðustu kjarasamn-
inga þar sem yfirlýst markmið samn-
inga um mestar kjarabætur til lág-
launafólks voru svikin, ekki síst af
stjórnvöldum. Þá vantaði allan styrk
í forystu ASÍ og forystu margra ann-
arra verkalýðsfélaga þannig að Dags-
brún lenti ein út á berangur með
sjálfsagða kröfu um uppsögn samn-
inga vegna brostinna forsendna. - En
voru Dagsbrúnarmenn baráttuglað-
ari þarna um árið, 1955-1960?
„Já, miklu, og miklu harðari. Hóp-
urinn var frískari, hafði meiri trú á
sjálfum sér og hafði sterkari bak-
hjarl í hreyfingunni. Nú er ríkjandi
trúleysi á þann bakhjarl."
Þrasað við
kommissar
Sjáseskús
- Nú var Dagsbrún mjög vinstri-
sinnað félag á þessum árum. Hvern-
ig voru samskiptin við „verka-
mannaríkin“ austan járntjaldsins?
„Þau voru nú aldrei mikil. af hálfu
Dagsbrúnar en menn kusu nú svo
sem aðra flokka en Sósíalistaflokk-
inn og svo Alþýðubandalagið þótt
þeir kysu okkur kommana í stjórn
Dagsbrúnar. Þeir treystu okkur í
kjara- og félagsmálunum þótt þeir
væru ósammála í pólitíkinni. En
þetta mikla samband er nú ýkt.“
- En þú varst nú gestur Sjáseskús
í Rúmeníu og Brésnefs í Rússlandi.
„Ég hitti aldrei Sjáseskú heldur
einkafulltrúa hans og átti stifa orð-
ræðu við hann í veislu í Búkarest
svo að bæði Rúmenarnir og íslend-
ingarnir við borðið sátu fölir og
skjálfandi, enda mátti sjá á mannin-
um að hann ætti talsvert undir sér.
Ég komst að því síðar að þessi mað-
ur spurði mikið um hver staða mín
væri í íslenska Flokknum með stór-
um staf og svörin voru víst skrifuð
niður.
Ég varð síðan einskis var, enda
hefur víst gleymst að taka mig á bei-
nið hér heima. Það var svo mörgum
árum síðar að Sjáseskú millilendir í
Keflavík á leið á allsherjarþing SÞ.
Daginn eftir sé ég í blöðunum mynd
af honum og hans nánasta aðstoðar-
manni og var þar ekki nema kominn
kommissarinn, sá sem ég reifst sem
mest við í Búkarest forðum. Þá fyrst
varð ég smeykur."
Brásnef
lifandi lík
- Svo hittirðu líka Brésnef og hann
kom áfengi ofan í konuna þína, sjálfa
bindindismanneskjuna.
„Já, það var svo fjandi kalt þarna
og konan mín hélt á sér hita með því
að drekka glögg sem henni var rétt
þarna á þakinu á grafhýsinu. Það
sagði henni enginn að það væri
áfengi í því svo hún vissi það ekkert,
fannst það bara gott og bað um
meira.
Annars var þetta nú ekki merkileg
hátíð þarna í Moskvu. Ég sá ekki bet-
ur en að í skrúðgöngunum væru
bara leikarar í einkennisbúningum
sem léku kolanámumenn og fóstrur
og alls konar starfshópa. Þetta voru
sko ekki menn af götunni.
Svo stóð hann Brésnef þarna, ég er
reyndar ekki alveg viss um að þetta
hafi verið Brésnef heldur bara líkið
af honum, eða bara dúkka eða spýtu-
kall. Það stóðu tveir lífverðir mjög
þétt upp að honum og lyftu upp á
honum handleggnum þegar hann átti
að heilsa og sneru honum þegar
hann þurfti að snúa öðruvisi í takti
við leiksýninguna, eða yfirleitt að
hreyfa sig hið minnsta, gott að karl-
inn var ekki bundinn við þá eins og
gert er með svona dansdúkkur.
Andlát hans var svo tilkynnt
skömmu seinna - kannski slokknaði
bara á honum, en það er ekki víst,
kannski var hann þegar dauður
þarna. Þetta var ægilegt sjónarspil.
Ég átti erfitt með að fylgja hinni
stífu og skipulögðu áætlun í þessari
ferð og svona ferðum austur fyrir
járntjald yfirleitt og braust gjarnan
úr henni og gekk einn um, t.d. í
Moskvu, og fór á krár þar sem fólkið
var. Þá sá maður hvernig fólkið
hafði það og það var ekkert til eftir-
breytni. Mér þykir vænt um Rússa
og þeir eru upp til hópa gott fólk.
Andrúmsloftið og viðmótið var hins
vegar annað og leiðinlegra í A-Þýska-
landi,“ segir Guðmundur og tekur í
nefið. -SÁ