Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1996, Blaðsíða 4

4
FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1996
Fréttir
Eldgos í Vatnajökli, einu virkasta eldfjallasvæði landsins:
sjöunda tug eldgosa
á sögulegum tíma
Gosið suður af Bárðarbungu, sem
er nýhafið, er ekki einsdæmi á sögu-
legum tíma því að það hefst á ná-
kvæmlega sama stað og gaus árið
1938. Þá er mörgum enn í fersku
minni eldgosið í Grímsvötnum,
litlu sunnar, árið 1983.
Gosið nú þarf ekki að koma á
óvart því að nokkur virkustu eld-
stöðvakerfi landsins leynast und-
ir Vatnajökli og hafa flest þeirra
gosið á sögulegum tíma og haft í
for með sér öskuMl og jökul-
hlaup sem ollu oft og tíðum tjóni
í byggð.
Gos á vatnaskilum
Gosið nú virðist vera á
sprungu sem liggur frá norðri til
suðurs og við norðurenda henn-
ar eru vatnaskil þannig að það
skiptir máli hvort eld-
virknin er norðan eða
sunnan við skilin
varðandi það hvert
leysivatnið úr íshell-
unni fer. Hingað til
hefur mest af þvi
streymt til suðurs og í
Grimsvötn.
Jarðeðlisfræðing-
arnir Helgi Björnsson
1 og Páll Einarsson
hafa ritað grein um
eldstöðvamar í
Vatnajökli sem birtist
í tímaritinu Jökli árið
1990. í henni kemur
fram að sjö megineld-
stöðvar hafi verið
nafngreindar I jöklin-
um en þær eru Bárðarbunga, Grím-
svötn, Þórðarhyrna, Kverkfjöll,
Breiðabunga, Esjufjöll og Öræfajök-
ull.
Á sögulegum tíma hafa orðið 63
gos sem full vissa er talin fyrir að
rakin verði til Vatnajökuls en óvíst
er um 13. í grein þeirra Helga og
Páls segir að eldvirknin hafi
langoftast verið bundin við eld-
stöðvakerfin í Bárðarbungu og
Grimsvötnum en í báðum hafi eld-
virknin verið æðisveiflukennd og
bungusvæðinu norður af Grím-
svötnum og svo aftur á nákvæmlega
sama stað og nú gýs.
skjálftasvæðin kortlögð af mikilli
nákvæmni. Þetta er nauðsynlegt
þar sem skjálftavirkni í stökum
íjöllum er oftast vísbending um
hvort um er að ræða virka
eldstöð eða ekki. Þeim mun
meiri skjálftavirkni því
meiri líkur eru á að um
megineldstöð sé að ræða.
Til viðbótar við það að
fylgst hefur verið með jarð-
skjálftavirkninni þá hefur
yfirborð jarðar undir ís-
hellu Vatnajökuls verið
rannsakað töluvert með
bergmálsmælingum og
kortlagt. Með bergmáls-
mælingum hafa
Kortiö tii vinstri geröu: menn getað
Helgl Björnsson, Rnnur Pálsson StaÖSett
hafi stöðvamar báðar haft óvenju
hægt um sig á síðustu áratugum.
Þegar rýnt er í töflu yfir eldgos í
Vatnajökli sem fylgir grein þeirra
félaga sést að gos í Bárðarbungu
hafa verið tíð á árunum frá 1697 og
fram undir 1770, eða allt að átta. Síð-
an virðist harla fátt hafa gerst fyrr
en árið 1933 en þá gýs á Bárðar-
Sífellt betri
rannsóknaraðferðir
Undanfarin ár og áratugi hafa
oröið verulegar framfarir í rann-
sóknaraðferðum og tækni sem gert
hefur mögulegt að fylgjast afar vel
með jarðhræringum og eldvirkni og
hefur vel verið fylgst með jarðhrær-
ingum á Vatnajökli og helstu
megineldstöðvarnar undir jöklinum
af mikilli nákvæmni þannig að öll
vitneskja um eldgos og eldvirkni
undir jöklinum byggist núorðið á
mjög traustum heimildum. Þær
heimildir benda eindregið til þess
að Bárðarbunga sé virk megineld-
stöð, miðja eldstöðvakerfis sem ligg-
ur frá suðvestri um Veiðivötn,
Vatnaöldur og Heljargjá og norð-
austur á Dyngjuháls og Trölla-
dyngju.
Mikil jarðskjálftahrina varð í
Bárðarbungu árið 1974 og í það
minnsta 10 skjálftar urðu sem voru
5 Richterstig eða sterkari. Eldgos
varð ekki í kjölfar þeirrar hrinu
eins og nú varð en jarðhræringar
hafa verið miklar og langvarandi í
aðdraganda þessa goss. Þegar hrin-
an árið 1974 gekk yfir þá höfðu ekki
verið dæmi um slíkt í um hálfa öld.
Mælingar sem gerðar voru á jarð-
skorpunni þá sýndu að undir Bárð-
arbungu er kvikuvasi sem staðfestir
að þarna er virkt eldsvæði.
Loki ræskir sig
Gosið nú er í svokallaðri Lokaeld-
stöð sem talin er
vera megineld-
stöð sem tengd er
eldstöðvunum í
Bárðarbungu og
Grímsvötnum.
Loki er 1100-1250
m há gígaröð
undir ísnum og
er norðurendi
hennar nærri
vatnaskilum
þannig að ef gýs
norðarlega á
hryggnum er lík-
legt að leysivatn-
ið úr jöklinum
leiti til norðurs
og renni þá á end-
anum í Jökulsá á
Fjöllum. Hins
vegar hefur mikið leysivatn frá
eldsumbrotunum nú komið sunnan
vatnaskilanna og runnið í Gríms-
vötn sem voru, þegar umbrotin
hófust, tóm að mestu en eru nú orð-
in full og búist við að úr þeim
hlaupi niður í Skeiðará þá og þegar
sem fyrr er sagt. -SÁ
Dagfari
Skipulagður taprekstur
Nú á dögum komast fæstar fjöl-
skyldur af án bifreiðar. Helst
tveggja. Bifreiðar á íslandi eru dýr-
ar í innkaupum, viðhald þeirra og
rekstur er fjárfrek útgerð og þar
eru tryggingariðgjöldin stór þáttur
í daglegum útgjöldum heimilanna.
Margoft hafa bifreiðaeigendur
kvartað undan háum iögjöldum, en
tryggingafélögin hafa jafnan svar-
að þeim kvörtunum með því að
senda frá sér ítarlegar skýrslur og
tjónamöt, þar sem sýnt er fram á
að iðgjöldin geri ekki meir en að
standa undir tjónabótunum. Er
helst að skilja að það sé einvörð-
ungu fyrir góðmennsku og göfug-
lyndi stjómenda tryggingafyrir-
tækjanna að iðgjöldin skuli ekki
vera miklu hærri en raun ber
vitni. Satt að segja hafa bílatrygg-
ingarnar nánast alla tíð verið rekn-
ar með tapi og veriö baggi á heild-
arrekstri öflugra tryggingafyrir-
tækja að sögn þeirra sjálfra.
Því vakti það nokkra athygli
þegar Félag íslenskra bifreiðaeig-
enda tók sig til og leitaði tilboða
um lægri bifreiðatryggingar og
sjálfur Lloyds í London taldi sig
geta boðið betur en markaðurinn
hér heima.
Nú skyldi maður halda að þess-
um tíðindum væri tekið fagnandi
af tryggingafyrirtækjunum hér
heima sem hafa tapað á útgerðinni.
Loksins gætu þau losnað við þessa
byrði sem bílatjónin eru og hafa
valdið umtalsverðu tapi í trygging-
arbransanum ár eftir ár.
En göfuglyndi tryggingafélag-
anna er engu líkt. Þau hafa gripið
til þess ráðs að undanfomu að
fylgja fordæmi FÍB og Lloyds og
lækka iðgjöld sín, um allt að 30%!
Bifreiðaeigendur vita ekki hvað-
an á sig stendur veðrið og eru nú
allt í einu hinir eftirsóttustu kúnn-
ar. Bifreiðatryggingamenn viður-
kenna fúslega að þessar lækkanir
muni leiða til stórfellds taps og
tjóns fyrir fyrirtæki og segja
reyndar að Lloyds muni aldrei get-
að haldið út á íslenska markaðnum
með svona lágar iðgjaldagreiðslur.
Engu að síður eru íslensku
tryggingafélögin ákveðin í að tapa
á sínum tryggingum og í stað þess
að draga sig í hlé og þakka Lloyds
og FÍB fyrir að taka af sér ómakið,
em tryggingafélögin komin í kapp-
hlaup um að fá að tapa sem mest!
Það eru engin takmörk fyrir vel-
vilja tryggingafélaganna í garð
bílaeigenda. Ef svona heldur áfram
má reikna með að flest tryggingafé-
lögin verði komin á hausinn innan
fjögurra, fimm ára, og öllu þessu er
til fórnað til að geta tapað á bif-
reiðatryggingunum. Það er sem
sagt betra að tryggja bílana með
tapi heldur en að losna við bila-
tryggingarnar og leyfa öðrum að
fara á hausinn. Nú era hinir vönd-
uðustu og ríkustu menn komnir i
harða samkeppni um að fá að fara
fyrstir á hausinn!
Það má auðvitað velta því fyrir
sér hvort Félag íslenskra bifreiða-
eigenda er að gera rétta hluti með
því að valda bifreiðatryggingafyrir-
tækjunum þessum vandræðum.
Bílatryggingafyrirtækin eru bestu
vinir bíleigenda. Bílatryggingarnar
hafa haldið iðgjöldunum í lág-
marki og tapað á rekstrinum til
þess eins að gera bifreiðaeigendum
kleift að reka bíla sína. Bifreiða-
tryggingafyrirtækin sýna enn einu
sinni góðan hug sinn og göfug-
mennsku til að koma til móts við
þarfir bifreiðaeigenda með því að
lækka iðgjöldin verulega í krafti
samkeppninnar frá Lloyds.
Og samt er Félag íslenskra bif-
reiðaeigenda að ganga fram fyrir
skjöldu og reyta þá litlu peninga,
sem eftir era í tryggingarbransan-
um, af þessum velvildarmönnum
bíleigenda.
Sjaldan launar kálfur ofeldið.
Dagfarl