Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1996, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 3. OKTÓBER 1996
15
Galdrafárið
var ekkert fár
„...og Jón Sigurðsson var frjálshyggjumaður og enginn þjoöernissinni,"
segir m.a. í grein Ármanns í dag.
Nú hefúr komið
á daginn að þetta
var allt plat og
svindl og svínarí;
reiðir eðlisfræð-
ingar gera sjón-
varpsþætti og
sanna að það sem
stendur í sögubók-
um sé lygi, haldin
eru málþing sama
efnis og sagan af-
hjúpuð eins og
bronsskjöldur;
greinar eru skrif-
aðar með og móti
gömlu sögunni og
nýju sögimni... já,
það er komin ný
saga í stað þeirrar
gömlu.
Hljómar eins
og bull og er bull
Nýja söguskoðunin er sú gamla
á röngunni. Einokunarkaupmenn
seldu ekki maðkað mjöl heldur
voru mannvinir sem vildu hag is-
lands sem mestan, Tyrkimir voru
ekki Tyrkir og Ámi Oddsson grét
ekkert á Kópavogsfundinum eða
út af einhverju öðm en áður var
talið, kannski var fund-
urinn alls ekki í Kópa-
vogi. Vondu mennimir
voru íslendingar sjálfir;
einkum bændur sem
voru og hafa alltaf verið
dragbítur á þjóðinni.
Jón Sigurðsson er áfram
góður en hefur verið
misskilinn, í raun
meinti hann allt annað
en áður var talið.
Þetta er tii að æra
óstöðugan og srnnt af
nýju sögunni hljómar
eins og bull og er bull,
sama gildir um margt af
eldri söguskoðun.
Þannig var alltaf grun-
samlegt að í sögu-
kennslubókum gerist
aldrei neitt á 14. öld, það
er helst að dregin sé
fram einhver Grundar-Helga sem
er bara þjóðsaga og Norðmenn og
vaðmái sem hljómar álíka spenn-
andi og loönu-
fréttir Ólafs Sig-
urðssonar í sjón-
varpinu.
Ekki víst aö
nýja sagan sé
rettari...
Annað dæmi um
gransamlega
sögustaðreynd er
galdrafárið á 17.
öld, umtalaðasti
atburður aldar-
innar sem jafh-
vel er kölluð
galdraöld. Ekki er þó víst að nokk-
ur íslendingur 17. aldar hefði
kannast við að vera uppi á galdra-
öld. Á allri öldinni voru brenndir
rúmir tveir tugir manna, færri en
fórust á sjó á þeim tíma og eflaust
færri en dóu úr kulda og vosbúð.
Fárið varð ekki til fyrr en mörg-
um öldum síðar.
Það má því endurskoða söguna
en ekki er víst að nýja sagan sé
réttari en sú gamla. Á 17. öld vissu
menn ekki af galdrafári; á hinn
bóginn er varla tilviljun að upp-
lýstum vísindahyggjumönnum
undir lok 19. aldar hafi þótt
galdramál aldarinnar lýsa vel fá-
fræði nýlúterskra heittrúar-
manna. Ekki þarf heldur að koma
á óvart að á öld sjálfstæðisbaráttu
hafi fátt þótt merkilegt við 14. öíd,
fyrstu öld íslendinga undir er-
lendu valdi.
Sagan í anda tímans
Það er þarfleysa að hneykslast
á sögufolsunum forfeðranna eða
búa til nýja sögu sem er sú gamla
aftur á bak; á hinn bóginn er rann-
sóknarefni hvemig hver öld sníð-
ur sögu og fortíð sína eftir eigin
höfði. Spumingin er ekki hvað er
satt heldur hvers vegna sagan er
sögð eins og hún er. ímyndanir
okkar um söguna undir lok 20. ald-
ar verða síðar jafnmikil lygi og
næsta saga á undan. Nýja sagan er
í anda tímans, við reynumst alltaf
hafa tengst Evrópu og sótt margt
gott þaðan og Jón Sigurðsson
reynist vera frjálshyggjumaður og
enginn þjóðemissinni.
Það er gaman að fylgjast með
þegar ný kynslóð fordæmir for-
dóma hinnar eldri og setur eigin
fordóma í staðinn. Þar með er ekki
sagt að rétt sé að hafna öllum
söguskýringum sem eru í anda nú-
verandi aldarloka. Við horfum á
söguna frá ofanverðri 20. öld og
getum ekki annað.
Ármann Jakobsson
Kjallarinn
Ármann
Jakobsson
íslenskufræðingur
„Vondu mennirnir voru íslending-
ar sjálfír; einkum bændur sem
voru og hafa alltaf verið dragbít-
ur á þjóðinni. Jón Sigurðsson er
áfram góður en hefur verið mis-
skilinn, í raun meinti hann allt
annað en áður var talið.“
Mál er að linni
-Liðnir síðsumarmánuðir hafa
orðið mörgum öryrkjanum erfiðir
og eðlilega hafa þeir samband við
samtök sín og bera upp sanngjam-
ar umkvartanir sínar.
Auðskilin mjög era hörð við-
brögð margra við þeim bitra
launalækkunartilkynningum sem
þeir hafa verið að fá á umliðnum
mánuðum. Við segjum stundum
að í þessum efnum hætti mönnum
til að hengja bakara fyrir smið,
gremja manna og umvandanir
beinast að þeim sem framkvæmir
hlutina þó aðeins sé eftir fýrir-
skipunum ofan frá eða réttara sagt
utan frá. Þannig verður starfsfólk
Tryggingastofnunar ríkisins oft
fýrir barðinu á þessari sára reiði
þó auðvitað ætti það að vera alveg
ljóst að það er aðeins að vinna þá
vinnu sem því er skylt eftir fyrir-
mælum annars staðar frá.
Skerðing og launalækkun
Sömuleiðis vill oft brenna við
að reiðin beinist eingöngu að heil-
brigðis- og tryggingaráðherra ein-
um þó alveg ætti að vera augljóst
að það er ríkisstjómin öll og
meirihluti hennar á Alþingi sem
ábyrgð ber, ekki síst þeir sem þar
eru í forystu fremstir. En allt er
þetta mannlegt og eðlilegt og ekki
síður það að fólk spyr oft að því
hvort við ætlmn ekkert að gera,
hreinlega ekkert að aðhafast, þó
mála sannast sé að aflt frá haust-
dögum næstliðins árs höfum við
háð vamarbaráttu sem best við
höfum kunnað,
ekki árangurs-
lausa með öllu
en með of litlum
árangri þó.
Alltaf má ugg-
laust gera enn
betur en í öllum
þessum skerð-
ingum nú hefur
þó birst meiri
ósveigjanleiki,
allt að því meiri
óbilgimi en við
höfum þó áður átt að venjast.
Skerðingamar skulu ná fram, líf-
eyrisþegar skulu eiga sinn ríka
þátt í að fylla upp í fjárlagagatið.
Þetta er auðvitað stefna ríkis-
stjómar og hennar þingmeirihluta
að á þessum gósentíma góðæris
skuli lífeyrisþegar fá launalækkun
svo þúsundum skiptir, launalækk-
im sem hæglega getur numið yfir
10 prósentum af heildarlaunum
þeirra, svo að einhver tala sé nú
nefhd og ekki sú óalgengasta.
Dæmalaus
aögerö
Að mörgu er að
huga þegar horft er
til þessara aðgerða og
ekki ljómar nú rétt-
lætið þar af. Hæpn-
asta aðgerðin þó ef-
laust sú að hefja
skerðingu bóta-
greiðslna lífeyrisþega
vegna fjár-
magnstekna á árinu
1995 þegar engin lög
um fjármagnstekjur
og skattalega með-
ferð þeirra höfðu ver-
ið sett. Að hefja þessa
aðgerð nú 1. sept.,
fjóram mánuðum
áður en kemur að skatttöku fjár-
magnstekna, að taka þennan hóp
einan út úr og skenkja honum
launalækkun áður en farið er að
framfylgja lögunum um fjár-
magnstekjur að öðra leyti er auð-
vitað dæmalaus aðgerð, enda
koma lögin fyrst til framkvæmda
um næstu áramót.
Við höfum ævinlega stutt sann-
gjama skatttöku fjármagnstekna
en lífeyrisþegar eiga ekki aðeins
að greiða eðlilegan skatt heldur
skulu tekjur þeirra byija að skerð-
ast áður en að framkvæmd skatt-
tökunnar kemur, þeir einir skulu
skarðan hlut bera þessa fjóra mán-
uði. Og er nema von mönnum
gremjist öll framgangan þegar
horft er til liðins vors og skatta-
lækkana stóreigna-
manna þá svo og
lengra litið aftur til
skattalækkana á fyr-
irtækjunum sem nú
skila gróðatölum sem
aldrei fyrr.
Beðið með kvíða
Að svipta fólk frekari
uppbót án alls tillits
til aðstæðna á ýmsan
veg með tekju- og
eignaviðmiðun einni
er líka aðgerð sem
ekki gengur upp á ör-
yrkjavettvangi þar
sem svo ótalmargt
getur spilað inn í.
Tekjur - og eignir
segja að vísu talsvert
en svo kemur enn fleira til í lífsað-
stæðum öllum, ekki síst hjá þeim
sem við örorku búa og til þessa
verður áfram að taka tillit eins og
gert hefur verið.
Margur fáránleikinn hefur hér
birst einnig, svo sem eins og sama
eignaviðmiðun hjóna og einstak-
lings sem er svo fráleitt að engu
tali tekur og öðra vart trúað en á
fáist breyting. Aflt ber að sama
brunni og nú bíðum við nýs fjár-
lagafrumvarps með kviða miðað
við reynslu þessa fjárlagaárs. Mál
er að linni aðför á hendur þessa
hóps, því annað orð er vart unnt
hér um að hafa.
Helgi Seljan
„Að taka þennan hóp einan út úr
og skenkja honum launalækkun
áður en farið er að framfylgja
lógunum um fjármagnstekjur að
öðru leyti er auðvitað dæmalaus
aðgerð.“
Kjallarinn
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi
Með og
á móti
Önnur rás hjá
Ríkissjónvarpinu
Framtíðarsýn
„Að mínu
mati er það
lífsnauðsynlegt
fyrir stofnun í
eigu almenn-
ings að hafa
einhverja fram-
tíðarsýn, að
skynja hlut-
verk sitt í nú- Ingólfur Hannes-
tímanum og
stefna að
ákveðnu marki í óráðinni fram-
tíð. Öðruvísi tekst henni ekki að
laga sig að nýjum kröfum og
breyttum aðstæðum og á það á
hættu að daga uppi. í þessu sam-
hengi er ýmislegt sem þarf að
skoða, eins og til dæmis nýja
möguleika í kjölfar stafrænnar
byltingar í upptökuútsendingar-
tækni þar sem fjöldi rása verður
nánast óendanlegur.
Hvað Sjónvarpið varðar sér-
staklega þurfa þessi mál að vera
í sífelldri endurskoöun. Eitt af
mörgu sem ég hef nefnt í þessu
sambandi er nauðsyn þess aö at-
hugaðir verði möguleikar á nýrri
sjónvarpsrás á vegum stofnunar-
innar og er þá ekki átt við sér-
staka íþróttarás. Mér sýnist það
álíka knýjandi að slíkri rás verði
komið á fót og að Útvarpið hafi
yfir tveimur rásum að ráða. Án
slíkrar lágmarksþjónustu getur
stofnunin trauðla uppfyllt skyld-
ur sínar, sem kveðið er á um í út-
varpslögum. Að auki er lífsspurs-
mál í síharðnandi samkeppni að
hafa fleiri möguleika en í dag.
Niðurstaðan er sú að þetta mál
verður að kanna ofan i kjölinn."
Þarf að
þekkja sinn
vitjunartíma
„Ályktun
Ingólfs er kol-
röng. Réttlæt-
ingin á tilvist
rfkissjónvarps-
ins felst í því
að það tryggi
íramboð á efni
sem markaður-
inn sér al-
menningi ekki sjónvarpsstjóri
fyrir hjálpar- ynar'
laust. Það er menningarpólitísk
ákvörðun að reka hér ríkissjón-
varp, eins og t.d. Þjóðleikhús, og
sérstaða þess á að felast í því að
geta boðið upp á innlent efni sem
ekki þarf að lúta grjóthörðum
markaðslögmálum. Þetta er eina
réttlætingin fyrir lögboðnum af-
notagjöldum. Ef röksemdafærsla
Ingólfs væri tekin góð og gild
mætti eins segja að ríkið ætti
ekki bara að reka sinfóníuhljóm-
sveit af því að markaðurinn ræð-
ur ekki við slíka menningarstarf-
semi heldur líka dægurlaga-
hljómsveit í samkeppni við
Sniglabandið og SSSól um hljóð-
færaleik á þorrablótum.
Ályktun Ingólfs þýðir líka að
ríkissjónvarpið myndi fjölga rás-
um út í það endalausa til að geta
gleypt allt það stóraukna afþrey-
ingar- og iþróttaefni sem falboðið
er á alþjóðlegum markaði.
Alls staðar í heiminum er vin-
sælasta íþróttaefnið á leið úr rík-
issjónvarpsstöðvum í áskriftar-
sjónvarp. Rétt viðbrögð ríkis-
sjónvarpsins væru að endurskil-
greina hlutverk sitt og skerpa
sérstöðu sína með því að bjóða
upp á efni sem einkastöðvar ráöa
ekki við af markaðsástæðum. Þá
fyrst verður hægt að borga lög-
bundin afnotagjöld með glöðu
geði. Ef ríkissjónvarpið skynjar
ekki sinn vitjunartíma dagar það
uppi - án hlutverks og tilgangs.
-ggá