Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1997, Side 13

ÞRIÐJUDAGUR 7. JANÚAR 1997
13
Lýðræði í örsamfélagi
Kjallarinn
Getur verið að i
örsamfélagi eins
og okkar sé aðhald
að stjórnmála-
mönnum ekki
nógu öflugt til að
lýðræðisleg um-
ræða fái að dafna?
Að hin faglega
þekking sé á færi
fárra og hags-
munatengslin of
náin. Eðlileg gagn-
rýni og uppbyggi-
leg umræða eigi
erfitt uppdráttar.
Að fjölmiðlar séu
ekki nógu öflugir
til að haldi úti sér-
hæfðu fréttafólki á
margvíslegu svið-
um.
Valdamenn
komast upp með
að segja hluti sem engan veginn
standast alvarlega, málefnalega og
heiðarlega skoðun. Þeim er ein-
faldlega ekki svarað. Slíkt um-
hverfi slævir stjómmálamenn í at-
höfnum sinum. Umhverfíð verður
ólýðræðislegt. Menn keyra sína
línu og yfir aðra. Máttleysið gref-
ur um sig. Áhugi á stjórnmálum
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
hagfræöingur
„Ábyrgð stjórnmálamanna er í raun
mikil. Sannur stjórnmálamaður,
sem vill þjóð sinni vel og er í þessu
starfí hennar vegna, veit að hag-
vöxtur og efnahagsleg gæði eru
ekki allt. Hann veit að þjóðin þarf
að hafa sjálfsvirðingu og fínna fyrir
gusti lýðræðislegs umhverfís
og markmiðum þess samfélags
sem við viljum móta dofnar. Fólk
finnur til vanmáttar og verður af-
skiptalaust.
Ábyrgð stjórnmálamanna er í
raun mikil. Sannur stjómmála-
maður, sem vill þjóð sinni vel og
er í þessu starfi hennar vegna, veit
að hagvöxtur og efna-
hagsleg gæði er ekki allt.
Hann veit að þjóðin þarf
að hafa sjálfsvirðingu og
finna fyrir gusti lýðræð-
islegs umhverfis. Að sú
vitund að geta haft áhrif
á samfélagið er veruleg-
ur hluti af lífsgæðum nú-
tímasamfélags. Stjórn-
málamaður hins nýja
tíma ýtir þess vegna
undir skoðanaskipti,
umræður og rökræður.
Hann vinnur með fólki
en ekki fyrir fólk.
Hættulegir ríkisfor-
stjórar
í Serbíu Milosevics
ógiltu hæstaréttardóm-
“““ arar úrslit sveitar-
stjómakosninga. Nokkr-
ir þeirra höföu þó kjark
og manndóm til að endurskoða þá
afstöðu sína eftir að hinn breiði
ljöldi hafði sýnt andstöðu sína. En
þannig mun það ávallt verða að
þeir sem þiggja brauðmolana,
embættin, bitlingana og aðstöðuna
munu verða tryggir fylgissveinar
meðan slíkt gefur af sér. En slík
undirgefni er dýrkeypt hverju
samfélagi. Við
höfúm því miður
of marga gagn-
rýnislausa ríkis-
forstjóra.
Á aðfangadag
siðastliðinn hirtu
tveir ríkisfor-
stjórar grein í
Morgunblaðinu
um virkjunarmál
hér á landi til að
efla rökræna um-
ræðu um þau
mál, að þeirra
sögn. Þar tíund-
uðu þeir ýmsa
virkjunarkosti. Niðurstaða þeirra
var að framleiðslukostnaður
flestra virkjanakosta sé á bilinu
1,2 krónur til 1,4 krónur á
kílówattstund. Og til að sýna fram
á hagkvæmni þeirra kosta báru
þeir kostnaðinn saman við meðal-
verð Landsvirkjunar á árinu 1995
„Við höfum enga þörf fyrir stjórnmálamenn með skerta lýðræðisvitund
sem halda að þeirra sé að drottna og okkar að þiggja," segir Jóhann Rún-
ar Björgvinsson.
sem var 1,7 krónur á kwst. Nú vita
flestir sem eitthvað hafa kynnt sér
þessi mál að heimilin í landinu
borga mun hærra verð fyrir raf-
orku en stóriðja. Á fyrrnefndu ári
greiddu heimilin 2,5 krónur á
kwst. en stóriðjan 1,05 krónur á
kwst.
Hvernig geta þessir menn borið
það á borð að svona líti dæmi út
fyrir stóriðju. Hér er um mjög al-
varlegan hlut að ræða að mínu
mati. Þeir eru vísvitandi að
blekkja almenning með falsrökum.
í alvöru samfélögum þar sem ara-
grúi er af sérfræðingum á hverju
sviði og sterk málefnaleg umræða
eru líkur á heiftarlegri gagnrýni á
menn í þeirra stöðu sem láta slík
falsrök frá sér fara.
Falsrök iönaöarráðherra
Á svipuðum nótum voru falsrök
iðnaðarráðherra fyrir stóriðju-
framkvæmdum í nýlegu útvarps-
viðtali. Þar fjallaði hann um marg-
fóldunaráhrif, gjaldeyristekjur og
viðskiptajöfnuð vegna stóriðju-
framkvæmda. Ég skora á þann
mæta ráðherra að setja þessi rök
sín á blað og birta svo þau fái
dagsljós og umræðu.
Við höfum enga þörf fyrir
stjómmálamenn með skerta lýö-
ræðisvitund sem halda að þeirra
sé að drottna og okkar að þiggja.
Við viljum stjómmálamenn sem
leiða okkur inn i framtíðina og
skapa lýðræðislegt umhverfi sem
gott er að lifa í. Stjómmálamenn
sem vinna með fólki en ekki fyrir
fólk. Stjómmálamenn sem skynja
hið nýja lýðræði - að sérhver þjóð-
félagsþegn skuli hafa jafnan rétt
til áhrifa á þau málefni sem varða
almannahag - sem verður mál 21.
aldarinnar eins og segir í jólahefti
The Economist. Við þurfum að
taka okkur verulega á í þeim efn-
um.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
Fiskilögsagan í norðurhafinu
Ég átti nokkra möskva eða um-
ferðir í fyrsta handhnýtta flottroll-
inu sem gert var í heiminum, en
faðir minn, Ásgeir Torfason á Sól-
bakka við Flateyri, lét gera það
árið 1935. Þetta flottroll var upp-
haflega útbúið með tvö flot sem
ætlunin var að nota til að stilla af
dýpið. Þess vegna fékk það nafnið
sem enn gildir. Það kom svo strax
í ljós að flotin vora til óþurftar og
flæktust bara fyrir þegar trollið
var reynt á gamla Fjöra-Þór. Síðan
lét hann árið 1939 gera annað og
stærra flottroll sem reynt var m.a.
á síld austur í Meðallandsbug með
jákvæðum árangri undir stjóm Jó-
hanns P. Jónssonar skipherra,
sennilega á fyrsta Ægi. Flottroll
komust ekki í almenna notkun
fyrr en upp úr 1950 þegar Bjami
Ingimarsson, veiðikló, var skip-
stjóri á Marz. Þá höfðu skipin
fengið asdic eða fiskleitarsjár. Nú
eru flottroll afkastamesta veiði-
tækið á stórum skuttoguram.
Kjaftopið á Gloríu-trollum Hamp-
iðjunnar nú er á stærð við sex fót-
boltavelli og vélarafl sumra skip-
anna yfir 5000 hö. Þróunin er
hröð.
Danir, sem lengi hafa verið ein
mesta fiskveiðiþjóð Evrópu, sér-
staklega í Norðursjónum, hafa síð-
ari árin viljað sækja meira á út-
hafið og hafa því að undanfomu
keypt veiðirétt frá Grænlending-
um, einkum á Reykjaneshrygg, og
nú einnig í
fyrsta skipti
einnig á loðnu út
frá Norður-
Grænlandi.
Byggt á þessum
kaupum gera
Danir nú kröfu
til þess að land-
helgislína ís-
lands verði ekki
miðuð við Kol-
beinsey og hótar
utanríkisráð-
herra Dana mál-
sókn gegn ís-
landi fyrir alþjóöadómstólnum í
der Haag til að fylgja eftir kröfu
sinni.
Hafréttarsáttmálinn í New-
York
Þessi nýi hafréttarsáttmáli var
samþykktur í New York í ágúst
1994 og bíður nú vísast samþykkis
tilskilins fjölda rikja til endanlegr-
ar staðfestingar hans. Hafréttar-
dómstóll samkvæmt ákvæðum
hans er nú nýlega
tekinn til starfa í
Hamborg og fengu ís-
lendingar að tilnefna
einn dómara í hann.
Sáttmálinn staðfesti
að fiskilögsaga sé sett
til verndar hagsmun-
um íbúanna og skuli
vera 200 mílur.
Óheimilt er að flytja
hana lengra út. Eng-
in fiskilögsaga til-
heyrir óbyggðum eyj-
um eða skerjum og
era Bretar þannig að
missa yfirstjóm á
veiðum umhverfis
Rockall af þeim sök-
um. Stjórnun úthaf-
sveiða, þ.e. utan 200
mílna, skal vera sam-
eiginlega í höndum aðliggjandi
landa. Þetta era einfaldar reglur
sem koma fljótlega til fram-
kvæmda um allan heim. Ef útgerð-
ir vilja stunda veiðar á fjarlægum
miðum verða þær að stunda út-
gerð frá bækistöðvum sem hafa
rétt til veiða á viðkomandi haf-
svæðum, t.d. Kamtsjatka, Namib-
íu, Falklandseyjum eða Chile.
„Jan Mayen fiskilögsagan"
íslenskum stjómmálamönnum,
og þó einkum blaðamönnum,
gengur mjög illa að skilja að nú er
upp ranninn nýr tími í fiskistjóm-
un. Danmörk stefndi Noregi fyrir
dómstólnum í Haag til viðurkenn-
ingar á miðlínu milli Jan Mayen
og eyðilandsins í N-
Grænlandi og fengu
bæði löndin viður-
kennd svæði þar í
mars 1994, gegn at-
kvæði eina sérfróða
dómarans. Hvoragt
þessara landa á rétt á
fiskilögsögu þarna
samkvæmt nýja haf-
réttarsáttmálanum.
Fiskilögsaga er ekki
viðurkennd við eyði-
lönd. Þessi dómur er
þannig úreltur nú
samkvæmt honum og
nýtt málskot heyrir
undir nýja hafréttar-
dómstólinn í Ham-
borg. ísland verður
nú að aðlaga fiskilög-
sögu sína þessum
nýju reglum og afnema að miða
grunnlínupunkta við Kolbeinsey
(sem er í raun ekki til lengur) og
Hvalbak, en I staðinn kemur að nú
á ísland rétt á að færa út fiskilög-
sögu sína í 200 mílur í átt til
Grænlands því að þar gildir ekki
lengur miðlina. Krafa íslands nú
er því enn fremur að niður falli
fiskilögsögur sem Norðmenn hafa
tekið sér einhliða við eyðilöndin
Jan Mayen, Svalbarða og Bjarnar-
ey, en allt norðurhafið lúti sameig-
inlegri stjórn aðliggjandi rikja,
þ.e. íslands, Færeyja, Noregs og
Rússlands. Þetta er krafa íslands i
dag.
Önundur Ásgeirsson
„Engin fískilögsaga tilheyrir
óbyggðum eyjum eða skerjum og
eru Bretar þannig að missa yfír-
stjórn á veiðum umhverfís Rockall
af þeim sökum. Stjórnun úthafs•
veiða, þ.e. utan 200 mílna, skal
vera sameiginlega í höndum
aðliggjandi landa.
Kjallarinn
Önundur
Ásgeirsson
fyrrv. forstjóri
Með og
á móti
Áskorun á biskup íslands
að sitja áfram
Ekkert
athuga-
vert viö
slíka
áskorun
I sjálfu sér væri ekkert óeðli-
legt við það þótt einhver eöa ein-
hverjir tækju sig saman um að
skora á herra Ólaf Skúlason,
biskup íslands, að endurskoða
ákvörðun sína
um starfslok,
hvort sem það
væru prestar
eða almenning-
ur sem vildi
gangast fyrir
slíku. Hins
vegar myndi
ég telja að ef
þetta væri ætl-
unin þyrftu
viðkomandi að
ráðfæra sig við biskupinn fyrst
um það hvort af hans hálfu
kæmi til greina að sinna slíkri
áskorun. Sjálfur tæki ég ekki
þátt í áskorun af þessu tagi
nema að höfðu samráði við bisk-
upinn og eftir að hafa þannig
kannaö vilja hans sjálfs til
áframhaldandi setu. Annars
væri allt unnið fyrir gýg. Ég tel
ekkert óeðlilegt við þaö þótt far-
ið yrði af stað með undirskrifta-
söfnun af þessu tagi og fyllilega
sambærilegt við það þegar farið
er af stað með undirskriftasöfn-
un í sambandi við prestskosn-
ingar og annað. Á sama hátt
teldi ég ekkert óeðlilegt viö það
þótt jafnframt yrði farið af stað
með aðra undirskriftasöfnun til
stuðnings því að ekki yrði skor-
að á biskupinn að sitja áfram.“
Sóra Hreinn Hjart-
arson, sóknarprest-
ur í Felia- og Hola-
sókn.
Myndi
ýfa upp
sár
„Það er ekkert athugavert við
það að menn hafi skoðun í þessa
veru. Ég er hins vegar á móti
því að menn fari af stað með
slíka undirskriftasöfnun vegna
þess að með
því eru þeir að
ýfa upp mál frá
því á síöasta
ári sem ollu
kirkjúnni mjög
miklum sárs-
auka og urðu
til þess að
veikja mjög
stöðu Ólafs
Skúlasonar og
gera honum
illfært aö sinna áfram störfum
biskups íslands, eins og hann
sjálfur viðurkenndi á presta-
stefnu. Þeir sem ætluðu sér aö
sýna honum stuðning núna með
slíkri undirskriftasöfnun væru
aö gera honum mikinn óleik
vegna þess að síðan hann gaf út
yfirlýsingu sína um starfslok á
prestastefnu í fyrra hefur ríkt
ákveðin sátt innan kirkjunnar
sem hefur leitt til þess að friður
hefur verið til að sinna eðlilegu
starfi í kirkjunni og kirk-
justjórninni. Sá friður byggist á
yfirlýsingu herra Ólafs frá því í
fyrra. -SÁ
Séra Kristján
Bjömsson sóknar-
prestur, rítstjóri
Kirkjuritsins.