Dagblaðið Vísir - DV - 03.04.1997, Qupperneq 4

4
FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1997
Fréttir______________________________________________________________________________________
Engum gámi enn bjargað úr Vikartindi, olíudælingu ólokið, ábyrgð óljós og hvert fer skipsskrokkurinn?
Erum aðeins farin að
sjá á topp ísjakans
- segir sýslumaður - þýskir útgerðaraðilar taldir hafa ráðið seinaganginum nánast frá upphafi
I dag, fjórum vikum eftir strand
Vikartinds, hefur ekki einum ein-
asta gámi verið bjargað úr skipinu,
um 100 gámar eru farnir fyrir borð,
innihald um helmings þeirra „mall-
ar“ enn í sjónum, annað hefur vald-
ið umhverfisspjöllum á landi eða
hefur verið
tínt upp seint
og illa og ófyr-
irséð er með
um 150 gáma
og innihald
þeirra sem enn
eru í lestum
skipsins. Enn er eftir að dæla um
eitt hundrað tonnum af olíu úr skip-
inu og ekkert er sýnilega farið að
leggja á ráðin um að leysa stærsta
vandamálið - að fjarlægja hið risa-
stóra skip.
„Við erum enn aðeins farin að sjá
í toppinn á ísjakanum," sagði Frið-
jón Guðröðarson, sýslumaður í
Rangárvallasýslu, við DV í gær.
Strand Vikartinds er nú talið orð-
ið eitt allsherjarklúður og ekki sér
fyrir endann á ósköpunum.
Kostaði mannslíf í byrjun
Ósköpin hófust að morgni 5.
mars. Bilun kom þá upp í Vikart-
indi svo að skipið rak meira og
minna stjómlaust að landi þannig
að á endanum lét skipstjórinn akk-
erin falla. Við sjópróf hefur komið
fram að fulltrúar þýskra eigenda
skipsins, Peter Döhle, reyndu ítrek-
að að „semja“ um björgun og skip-
stjórinn neitaði ávallt aðstoð varð-
skips þrátt fyrir ítrekuð tilmæli þar
um með hliðsjón af hættulegum að-
stæðum - stutt í grunnbrot í miklu
óveðri, slæmri spá og hætta á að
skipið drægi akkerin.
Ljóst er talið að þegar á þessum
tíma hófu fulltrúar Peter Döhle aö
stýra atburðarás Vikartindsstrands-
ins sem enn stendur yfir.
Einnig er ljóst að skipstjórinn
lagði líf skipverja sinna, farms,
skips og umhverfis i hættu með
því að neita aðstoð fyrr en allt
var um seinan. Þegar aðstoð
var loks þegin fórst einn maður
á varðskip-
inu Ægi og
annar slas-
aðist. Þyrlan
TF-LÍF
bjargaði
hins vegar
áhöfn Vik-
artinds. Nú á hinn þýski skip-
stjóri ákæru yfir höfði sér þó
slíkt hafi vissulega ekki verið
ákveðið enn.
Ekki mátti rétta skipið af
Þegar Vikartindur strandaði
sáu allir að það sem til þurfti til
að bjarga farmi, auðvelda olíu-
dælingu og minnka áhrif um-
hverfisslyss var að rétta skipið
af. Þetta var rætt í upphafi en
samkvæmt staðfestum heimild-
um frá sýslumanni Rangár-
vallasýslu stöðvuðu fulltrúar
Peters Döhle slíkar ráðagerðir
og báru við of mikilli áhættu.
Þegar veður skánaði þótti síðan
um seinan að grípa til slíkra að-
gerða.
Eftir þetta tók gámum að
skola í land með þeim afleiðing-
um sem þjóðin hefur síðan
stöðugt fylgst með á síðustu
vikum. Sýslumaður telur að
miðað við það sem þegar hefrn-
rekið á land úr skipinu takist
seint að bæta skaðann.
Ekki einungis eigendur
skipsins heldur einnig trygg-
ingafélag þess hafa þótt draga
lappimar í Vikartindsmálinu.
Skipulagt hreinsunarstarf hófst
Fréttaljós
Óttar Sveínsson
Sorgarsaga
Vikartinds
- 30 dagar í sandinum -
5. mars
Vikartindur strandar.
Einn maöur ferst.
11. mars
Opinber gagnrýni í DV á
aðgerðir á sandinum -
„Þriðja heims strand".
18. mars
Olíudælingin hefst.
24. mars
Skipulögö hreinsun fjöru hefst.
30. mars
Yfir hundraö gámar farnir í sjóinn.
2. apríl
50 milljóna trygging
lögð fram um hreinsun.
3. apríl
100 tonn af olíu og
150 gámar enn um borð.
Óvíst um hinn risastóra
skipsskrokk Vikartinds...?
ekki fyrr en um þremur
vikum eftir strandið og
bæði fyrir og eftir þann
tíma hefur landeigendum
ekki þótt haft nægilegt
samráð við sig - átti t.d.
að urða sorpið í landi
þeirra að þeim forspurð-
um?
Ekki benda á mig!
Frétt gærdagsins í
Vikartindsmálinu gekk
að miklu leyti út á að
söluaðilar á farmgjöld-
um skipsins, Eimskip, og
eigendur þess, Peter
Döhle, benda nú hver á
annan um ábyrgð gagn-
vart þeim viðskiptavin-
um sem voru svo
óheppnir að kaupa frakt
undir vörur sínar í síð-
ustu ferð Vikartinds.
Þeir sem áttu vörurnar
eru því í fullkominni
óvissu um hvert þeir
eiga að snúa sér gagn-
vart kröfum um bætur
fyrir tapaðar vörur og
viðskipti.
Það virðist allt á eina
bókina lært með fyrir-
tækið Peter Döhle - það
neitar aðstoð til að af-
stýra stórslysi, þegar það
hefur átt sér stað aðhefst
það lítið sem ekkert í
hreinsunar- og björgun-
araðgerðum og neitar
svo allri ábyrgð gagnvart
þeim sem fluttu vörur
með skipinu.
Á meðan hafa íslensk-
ir aðilar, embættismenn,
forsvarsmenn fyrir-
tækja, landeigendur við
Þjórsárósa og íbúar
landsins að mestu leyti verið áhorf-
endur miðað við ferli málsins.
„Stjórnvöld verða fyrst og fremst
að átta sig á að yfirlýsingar fulltrúa
skipsins hafa ekki reynst pappírs-
ins virði eða í samræmi við það
sem lofað var,“ segir Friðjón Guð-
röðarson sýslumaður. Hann sagði í
gær að eigendur skipsins hefðu
ekki staðið við að greiða áfallinn
kostnað opinberra aðila, 5,5 millj-
ónir króna.
Engin ákvörðun um stærsta
vandamálið
Friðjón Guðröðarson sýslumaður
segir að um helmingur þeirra 100
gáma og innihalds þeirra sem þegar
hefur skolað fyrir borð sé þegar
komið upp í fjörur, - ekki bara á
strandstað heldur víðar um Suður-
land. „Annað mallar í sjónum og á
eftir að skila sér á guð má vita hve
löngu tímabili. Ég veit ekki hvort
menn hafa uppi nokkrar ráðagjörð-
ir til að slæða gámana sjálfa upp
eða hvort það er yfirleitt hægt,“
sagði Friðjón. Hann telur að af-
skrifa megi að möguleiki sé á að
bjarga heilum vörum úr þeim tæp-
lega 150 gámum sem enn eru í lest-
um skipsins enda er eitt lestarfag
þegar farið af afturlúgum.
„Það er ég hræddur um - að það
verði að fjarlægja skipið,“ sagði
Friðjón, aðspurður um hvernig
hann sjái næstu mánuði fyrir sér.
„Ef til vill eru björgunarmenn enn
að gæla við að draga skipið út. Ger-
ist það ekki verður að lima skipið í
sundur og það er meira en að segja
það. Ég held að menn muni ekki
gefa það eftir að skipið fari úr fjör-
unni. Ég tel að umhverfisráðuneyt-
ið muni, í samráði við heimamenn,
standa að því. Annars erum við
núna rétt að byrja að sjá í toppinn á
ísjakanum," sagði Friðjón.
Dagfari
Endurreisn sauðkindarinnar
Sauðkindin hefur ekki átt upp á
pallborðið undanfarin ár. Lands-
menn eru hættir að éta kindur
nema endrum og sinnum og þá
helst að sumri til þegar hægt er að
grilla skepnuna úti við. Sannað
þótti að sauðfé væri aðalástæða of-
beitar á landinu og því þótti þörf á
því að fækka því verulega. Það fór
raunar saman við aukið pasta- og
grænmetisát þjóðarinnar í stað
lambaketsins.
Þetta varð til þess að kvóti var
settur á bújarðir. Bændur, sem
fram að því máttu eiga eins marg-
ar rollur og þeim sýndist, urðu að
skera niður bústofn sinn. Ríkið,
sem var fastur áskrifandi alls þess
rollukjöts sem framleitt var, vildi
ekki taka við nema ákveðnum
fjölda skrokka. Þetta varð til þess
að hluti bænda brá búi en aðrir
hokruðu áfram, sumir þeirra með
hálfgerðan kotbúskap.
Sú staða er auðvitað afleit frjáls-
bomum bændum sem áður gátu
hagað málum að vild sinni. Sauð-
kindin var eftir þetta litin hálf-
gerðu homauga og þótti gefa lítið í
aðra hönd. Það var mest af vana að
sumir fengu sér kótelettur eða
lærissneiðar og tóku slátur að
hausti sem þeir átu síðan súrt á
þorranum. Hryggur og læri, sem
áður voru fastafæði á sunnudögum
með brúnuðum kartöflum, græn-
nm baunum og sultu, urðu nú fá-
séð á borðum pastaæta nútímans.
Það stefndi því í algera niður-
lægingu þeirrar skepnu sem þrátt
fyrir allt hélt lífinu í þjóðinni í
kulda og vosbúð liðinna alda. Ull
og gærur vom meira að segja hætt-
ar að seljast. Það mátti þó áður
stóla á það að menn gengju í fagur-
lega skreyttum lopapeysum og
mokkajökkum.
En enn sannaðist hið forn-
kveðna að þegar neyðin er stærst
þá er hjálpin næst. Sauðkindin
komst. aftur á stall og varð verð-
mæt á ný þótt með nokkuð öðrum
hætti væri en fyrrum. Það vora
málverkafalsarar í Danmörku sem
björguðu sauðkindinni frá glötun.
Gömul málverk eftir óþekkta
danska málara hafa orðið verðmæt
fyrir það eitt að íslenskum sauð-
kindum er bætt inn á verkin.
Breytir þar engu þótt sauðfé þetta
sé á beit í dönsku landslagi. Falsar-
arnir sáu við því og merktu helstu
meisturum íslenskrar málaralistar
þessi verk. Þessar gersemar
rokseldust síðan hér á landi. Það
ætti að sýna að þrátt fyrir allt er
landsmönnum enn hlýtt til bless-
aðrar sauðkindarinnar.
Sú eðla ást nær þó ekki til allra
því einhveijir ráku augun í það að
sauðkindumar á dönsku myndun-
um þóttu í yngri kantinum. Þótt oft
megi satt kyrrt liggja gátu þeir
ekki á sér setið og kærðu meinta
folsun málverkanna. Sérfræðingar
liggja því yfir málverkunum og
reyna að aldursgreina með
röntgentækni fénað þann sem bæst
hefur á verk óþekktra danskra
málara.
Það kann því að henda að þessi
endurreisnarstefna í málaralist-
inni vari stutt. Þeir sem sáu fyrir
sér nýja og bætta tíð sauðkindar-
innar verða því að vera viðbúnir
því versta. Komi það út úr röntgen-
rannsóknunum að um ungfé sé að
ræða, gemlinga eina, þá er hætt við
því að það verði strokað út af mál-
verkunum. Þá verða þau aftur
einskis virði, byrjendaverk
óþekktra listanema. Enginn Kjar-
val og því síður Þórarinn B. Þor-
láksson.
Kindur verða þá enn einu sinni
fyrir gengisfalli og þótti þó flestum
nóg komið. Eina vonin er sú að efn-
ilegir listmálarar nútímans muni
eftir þessari þjóðareign okkar og
bæti við á verk sín þó væri nema
eins og einni kótelettu.
Dagfari