Dagblaðið Vísir - DV - 03.07.1997, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 3. JÚLÍ 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Ódýr syndakvittun
Strax og bandarískir kaupsýslumenn höfðu farið
gagnrýnum augum yfir smáa letrið í því samkomulagi
sem fulltrúar fjörutíu ríkja Bandaríkjanna gerðu við tó-
baksframleiðendur þar vestra um skaðabætur fýrir stór-
fellt heilsutjón reykingamanna, birtist mat þeirra á
samningnum í gengi hlutabréfa í kauphöllinni í New
York: Hlutabréf tóbaksrisanna hækkuðu i verði.
Þeir sem að samningunum stóðu fyrir hönd ríkjanna
fjörutíu töldu það mikinn sigur, þar sem tóbaksframleið-
endur viðurkenndu skaðsemi reykinga og féllust á að
greiða jafnvirði 26 þúsund miUjarða íslenskra króna í
bætur á 25 árum, eða um þúsimd milljarða á hverju ári
að meðaltali. En fljótlega kom í ljós að með samkomulag-
inu fá tóbaksrisamir mikið fýrir þessa peninga.
í fýrsta lagi er augljóst að þessar bætur verða aUar í
reynd greiddar af neytendum en ekki tóbaksrisunum
sjálfum, sem hafa þó safnað gífurlegum auði á sölu
vindlinga og annarra tóbaksvara á undanfórnum áratug-
um. Alveg sérstaklega á þetta við um neytendur utan
Bandaríkjanna.
í öðru lagi gefur samkomulagið bandarískum tóbaks-
framleiðendum eins konar veiðileyfi á aðrar þjóðir sem
eru ekki eins vel í stakk búnar til að takast á við alþjóð-
legu stórfyrirtækin. Þetta á ekki síst við um svonefnd
þróunarríki í Afríku, Asíu og Suður-Ameríku, en þar
munu tóbaksrisarnir sækja fram með eiturvindlinga
sína í stórauknum mæli.
í þriðja lagi er bótafjárhæðin háð sölu vindlinga í
Bandaríkjunum. Ef sala á vindlingum til fullorðinna fer
niður fýrir meðaltal ársins 1996 fá tóbaksfýrirtækin af-
slátt af bótunum. Það er því alls ekki ljóst hversu mikið
af þessum peningum skilar sér á endanum.
í fjórða lagi hvetur samkomulagið tóbaksframleiðend-
ur til að setja á markað vindlinga sem skilgreindir verða
sem „hættuminni“ en eru samt engan veginn hættulaus-
ir. Ýmsar takmarkanir á sölu og auglýsingu sem gilda
eiga um hefðbundna vindlinga munu ekki ná til þessar-
ar nýju framleiðslu, sem gæti reynst tókbaksrisunum
mikil tekjulind á komandi árum.
í fimmta lagi er tóbaksframleiðendum í reynd gefnar
upp sakir fýrir að hafa logið að neytendum í áratugi,
einmitt þegar við blasir að fórnarlömb reykinga hafi
verulega möguleika á að hafa að lokum betur fyrir
bandarískum dómstólum. Margir spá því að án þessa
samkomulags muni fljótlega koma til þess að sá fyrsti
þeirra fjölmörgu, sem kært hafa tóbaksfyrirtæki fyrir að
selja ávanabindandi vindlinga undir því yfirskini að
þeir væru hættulausir, muni fara með sigur af hólmi.
Með þessu samkomulagi eru tóbaksframleiðendur að
kaupa sig undan slíkum dómsúrskurði í framtíðinni. Að
margra mati fá þeir þá syndakvittun á spottprís, þótt
þeir sem samninginn gerðu líti vafalaust svo á að sigur
í dómsmáli sé sýnd veiði en ekki gefin og því betra að fá
umsamda fiárhæð en ekki neitt.
Til að samkomulagið í Bandaríkjunum komi til fram-
kvæmda þarf það að hljóta samþykki bandarískra stjóm-
valda - það er að segja bæði þings Bandaríkjanna og
Bills Clintons forseta. Alls er óvíst hver verður niður-
staða málsins í bandaríska þinginu. Úrslita er ekki að
vænta fýrr en eftir marga mánuði.
Það má hins vegar ekki bíða að íslendingar, eins og
aðrar þær þjóðir sem bandaríski samningurinn gefur tó-
baksframleiðendum sérstakt veiðileyfi á, undirbúi gagn-
aðgerðir af sinni hálfu.
Elías Snæland Jónsson
Ýmislegt er nú hvíslað og skrif-
að um húsbréfin! Félagsmálaráð-
herra ber nú að gera hreint fyrir
sínum dyrum áður en meiri skaði
verður gerður á húsbréfakerfinu.
Spurst hefur út að taka eigi nýtt
lántökugjald af bæði nýjum og
„eldri húsbréfum"!
Hækkað lántökugjald af nýjum
bréfum er öllum skiljanleg aðgerð.
Þá kostar einfaldlega meira að
skipta á fasteignaveðbréfum og
húsbréfum og gerir þau viðskipti
að verri kosti en áður. En að taka
nýtt gjald af eldri húsbréfum er
einfaldlega óskiljanlegt og gæti
varðað við lög sem bakreikningur.
Og hvernig það á að gerast hefur
ekki spurst hreint út. Á að taka
gjaldið við notkun þeirra við fast-
eignakaup eða hvað? Eða í hvert
sinn sem það er gert?
Þá erum við komin í söguna um
apann sem var beðinn að skipta
ostbita milli tveggja dýra. Aldrei
braut hann ostbitana nákvæmlega
í tvennt. Þá braut apinn alltaf lítið
stykki af stærri bitanum og stakk
honum upp í sig. En aldrei urðu
bitarnir jafn stórir. Hver er apinn
í nýju sögimni?
Höfundur trúir ekki aö á Höllustööum hafi veriö rottugang aö finna þótt
húsamýs væru yfirleitt í flestum útihúsum.
Er rottugangur í
húsum Páls?
sagði ekki hreint út
að málið væri úr
lausu lofti gripið!
Snertir fjármála-
ráöuneytiö!
Ekki veit höfund-
ur hversu mikið allt
málið hefur þegar
aukið afíoll á hús-
bréfum eða rýrt þau
í augum almennings.
Eða mun gera þvi
enn þá er að vænta
að fólk trúi ekki um-
ræddum fréttum. En
hér er um ríkis-
tryggð skuldabréf að
ræða og snertir trú-
„Fjölmiölar hafa rætt um „heiö-
ursmannasamkomulag“ á milli fé-
lagsmálaráöuneytis og bankanna
um máliö. Ráðherra vill ekkert
kannast við það. Þýðir það að
ekki sé neina heiðursmenn að
fínna í sambandi við málið eða að
ekki hafí verið gert neitt sam-
komulag?u
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
efnaverkfræöingur
Myndarskapur á
Höllustöðum
Afi höfundar þessa pistils,
Jónas Kristjánsson læknir, var
víðförull maður og kom eitt sinn
snemma á þessari öld til Höllu-
staða. í ævisögu hans er þess sér-
staklega getið að HöOustaðir væru
sérstakt myndarbýli og þekkti
hann sjálfur tO búskapar mjög
víða. Þá réðu húsum forfeður Páls.
Ekki trúir höfundur að þar hafi
verið rottugang að finna þótt húsa-
mýs væru yfirleitt í flestum úti-
húsum, jafnvel á myndarlegustu
bæjum. Nú trúir höfundur ekki að
þú viljir ættleri vera, PáO!
Grundvöllur húsbréfakerf-
isins
í upphafi var gengiö út frá því
aö húsbréfakerfið væri leið tO þess
að láta almenning fjármagna húsa-
kaup í stað hins opinbera með
Húsnæðisstofnun sem miOOið.
Viðskiptin skyldu tryggð með því
að húsbréfin væru ríkistryggð og
ígildi ríkisskuldabréfa.
Þetta virtist hið besta mál. Nota
mætti bréfin í viðskiptum og sem
álitlegan spamaðarkost fyrir fólk
til eOiáranna. Nú ganga sögusagn-
ir um að rottur séu komnar í búr-
ið! Eða er það kannski apinn og
hver er hann þá? Fjölmiðlar hafa
rætt um „heiðursmannasamkomu-
lag“ á miOi félagsmálaráðuneytis
og bankanna um málið. Ráðherra
vill ekkert kannast við það. Þýðir
það að ekki sé neina heiðursmenn
að finna í sambandi við málið eða
að ekki hafi verið gert neitt sam-
komulag? Eða jafnvel að málið sé
einhvem veginn öðruvísi? Hann
verðugleika aOra ríkisskulda-
bréfa.
Ef löglegt er siðlaust að koma
með einhverja bakreikninga af
svipuðu tagi á önnur ríkisskulda-
bréf og hér er um að ræða, þá er
þetta mál einnig aOrar ríkisstjórn-
arinnar. Hvemig væri að koma
með nýtt innlausnar-
gjald á ríkisskuldabréf
og víxla? Enda sagði
einn stjómarand-
stöðuþingmaðurinn að
þetta stæðist ekki. i
Formaður Abl. sagði
að þetta væri einfald-
lega galin hugmynd. <
Hún er líka of galin tO
að fólk trúi þessu. Eða
hvað?
VOja stjómarflokkam-
ir fremja pólitiskt
„harakiri" rétt fyrir
kosningar?
Vantar peninga til
reksturs Húsnæðis- ,
stofnunar? Ef svo er á
að skera Húsnæöis-
stofnun niður eða (
leggja upp með
leiðir í fjármögn-
un húsakosts al-
mennings í upp-
hafi sem standast.
Ef bankakerfið viO
ekki taka við hús-
bréfakerfinu án
þess að aukagjald
verði sett á hús- '
bréf væri reynandi í
að bjóða umsýsl- t
una út. '
Eins og er skv.
blaðafregnum
virðast margir
innan umræddra stofnana vera
vel haldnir og ýmsir ganga sjálfala
utan og innan girðingar eins og
búsmali bænda!
Meira þorir höfundur ekki að
segja í ljósi nýlegra dóma um æru- (
meiðingar embættismanna. |
Jónas Bjamason ,
Skoðanir annarra
Stuðningur við Sophiu
„Stuðningur íslenskra stjórnvalda við þetta mál er
mikdl og ráðamenn hafa sýnt skdning á erfiðri
stöðu Sophiu og dætra hennar. Mál af þessu tagi eru
mörg þegar litið er td annarra þjóða og máli skiptir
að tekið sé á grundvaOarreglum í samskiptum sem
þessum á pólitískum grundvedi, þá með viðræðum
ráðamanna. HaOdór Ásgrímsson fer með þetta erfiða
mál fyrir hönd ríkisstjórnarinnar og hefur gert það
af kostgæfni og skynsemi, að mínu viti.“
Katrín Fjelsted læknir í Degi-Tímanum 1. júlí.
Húsbréfin og
bankarnir
„Ef eitthvert vit á að vera í svona aðgerðum þá á
það að leiða td lækkunar á gjöldum, aOavega að
halda þeim óbreyttum. Það á ekki að koma td greina
að neytendur borgi meira fyrir það eitt að færa hús-
bréfin yfir til bankanna, þar sem aOs ekki er víst að
þjónustan verði nokkuð betri. Ég hef efasemdir um
þetta.“
Ari Skúlason, framkvæmdastjóri Alþýðusam-
bands íslands, í Alþýðublaðinu 1. júlí.
Vandað mál
„Prestastefna, sem háð var á Akureyri á dögun-
um, hvatti presta Þjóðkirkjunnar td að vanda málfar
sitt og framburð í predikunarstóli. Þessi hvatning á
rikulegt erindi við okkur öO, en ekki hvað síst við
þá, sem ná eyrum þorra landsmanna í skólum og
kirkjum, hljóðvarpi og sjónvarpi. Menningarlegt
sjálfstæði er forsenda stjórnarfarslegs fuOveldis.
Fátt er því mikdvægara en að standa trúan vörð um
menningararfleifð okkar, tungu og bókmenntir."
Úr forystugrein Morgunblaðsins 1. júlí.
(
(
(
(
(
(