Dagblaðið Vísir - DV - 24.09.1997, Qupperneq 12

12
MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaéur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjðrn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiósla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVlK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíéa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblaö 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og t gagnabönkum án endurgjalds.
Lýðræðið leitar út
Arftakar kommúnista í Póllandi töpuðu í þingkosn-
ingum helgarinnar, þrátt fyrir eindreginn stuðning vest-
rænna fjármálaafla. Sigurvegarar kosninganna voru
tveir arftakaflokkar Samstöðu, annar kristilegur íhalds-
flokkur og hinn frjálslyndur auðhyggjuflokkur.
Misheppnaður stuðningur vestrænna fjármálaafla við
stjómarflokk kommúnista gefur góða innsýn í þverstæð-
ur stjórnmálanna. Vestrænir auðmenn beittu áhrifum
og íjármagni til að reyna að tryggja endurkjör þeirra
manna, sem stjómuðu landinu á Sovétöldinni.
Það stafar ekki af, að Lýðræðislega vinstrabandalagið,
flokkur kommúnista, hafi stjórnað landinu vel á síðasta
kjörtímabili. Hagvöxtur hefur að vísu verið nokkur, en
hann er fyrst og fremst afleiðing gerða fyrri ríkisstjórn-
ar, sem var hægri sinnuð Samstöðustjórn.
Kjörtímabilið hefur einkennzt af stöðnun. Uppstokkun
kerfisins hefur að mestu frosið. Undir fomstu Kwasni-
ewski forseta reyndu kommúnistar að halda sjó og maka
krókinn. Pólland hefur þannig tapað tíma í undirbún-
ingi sínum að þátttöku í Evrópusambandinu.
Höfundur efnahagsumbóta Póllands er Balcerowicz,
sem var fiármálaráðherra, áður en kommúnistar
komust til valda að nýju. Aðgerðir hans voru óvinsælar
og leiddu til afturhvarfs. Nú sáu menn þær í réttu ljósi
og veittu flokki hans brautargengi til kosningasigurs.
Nú vona erlendir fiármálamenn, að Balcerowicz og
Kwasniewski semji um Evrópu- og fiármagnshneigða
ríkisstjóm, fremur en að Balcerowicz og Krzaklewski,
leiðtogi Hægri bandalagsins, semji um hægrisinnaða
stjóm, sem yrði væntanlega verkalýðsvænni.
Vestrænir fiármálamenn vilja annars vegar festu í
stjórnmálunum og hins vegar góðan aðgang að stjóm-
málamönnum. Arftakar kommúnista í Póllandi og raun-
ar annars staðar í Austur-Evrópu bjóða þeim einmitt
þægilega þriðja-heims-blöndu af festu og spillingu.
Athyglisvert er, hversu snögglega gömlu kommúnist-
arnir í Austur-Evrópu hafa breytzt í forstjóra stórfyrir-
tækja. Þeir notuðu niðurrif ríkisvaldsins til að komast
með sjónhverfingum í bókhaldi yfir gífurleg framleiðslu-
tæki, sem áður vom í eigu ríkisins.
Staðreyndin er nefnilega sú, að það var alveg sama
manngerð, sem komst til valda á vegum kommúnista-
flokka Austur-Evrópu og sem kemst til valda á vegum
stórfyrirtækja Vesturlanda. Það era þeir, sem kunna að
spila með umhverfið sér til framdráttar.
Meiri háttar kommúnistar eru orðnir að forstjórum og
öðrum yfirmönnum stórfyrirtækja, sem eiga fiölmiðla og
ráðskast með pólitíkina. Minni háttar kommúnistar eru
orðnir að mafiuforingjum, sem heimta sinn hlut her-
fangsins með aðferðum úr undirheimum Vesturlanda.
Þeir, sem fiárfesta í Austur-Evrópu að lokinni Sov-
étöldinni, em að semja við sína líka og gæta sameigin-
legra hagsmuna, þegar þeir styðja kommúnista til valda.
Þetta er nákvæmlega eins og þeir styðja alla harðstjóra,
sem lofa festu í stjóm ríkja þriðja heimsins.
Frá skammtímasjónarmiði veita harðstjórar þriðja
heimsins og kommúnistar Austur-Evrópu festuna, sem
fiármagnið heimtar. En slíkt stjórnarfar er eins og út-
fallslaus stífla, sem safnar vatni að baki sér og brestur
að lokum. Lýðræðið leitar út, þótt það sé barið með lurk.
Vestræn stjómvöld þurfa að átta sig á, að vestræn fiár-
málaöfl hamla gegn lýðræði og langtímafestu, þótt þeim
hafi ekki tekizt það í Póllandi að þessu sinni.
Jónas Kristjánsson
Landspítalinn var fyrsta alvörusjúkrahús sem reist var á íslandi og fyrsta deildaskipta sjúkrahúsiö, segir Árni
m.a. í greininni.
Háskólaspítali
- óskhyggja eða raunverulegur kostur?
Neftid á vegum heilbrigðisráðu-
neytisins hefur látið það „frumlega"
álit í ljós að byggja þurfi háskólaspít-
ala á islandi. Vænlegasti kosturinn
sé að sameina Landspítalann og
Sjúkrahús Reykjavíkur (hvað ann-
að?). Jafnframt eigi að spara ein-
hverja milljarða í þjónustu sjúkra-
húsanna. Hvemig það samrýmist að
byggja upp háskólaspítala, en slíkir
spítalar eru dýrastir heilbrigðisstofh-
ana, og spara um leið er ofvaxið
skilningi þess sem þetta skrifar en sá
hinn sami hefur tekið þátt í samhæf-
ingartilraunum sjúkrahúsa og til-
raunum til að gera Landspítalann að
alvöra háskólaspítala í rúmlega þrjá
áratugi.
Smæöin og návígið
Þegar rætt er um hver sé helsti
veikleiki islensks þjóðfélags verður
smæðin og návígið ofarlega á blaði.
Eins og Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri benti réttilega á í um-
ræðuþætti með Jóni Ormi Halldórs-
syni nýlega felur þó smæðin og ná-
vígið lika í sér vissan styrk. Hvergi
hafa þessir eðlisþættir þjóðfélagsins
verið jafnaugljósir
og í heilbrigðiskerf-
inu og þá sérlega í
þeim hluta þess sem
tengist sjúkrahús-
um.
Landspítalinn var
fyrsta alvörusjúkra-
hús sem reist var á
íslandi. Hann var
fyrsta deildaskipta
sjúkrahúsið og þvi
var eðlilegt að þang-
að flyttist kennsla
læknastúdenta.
Þetta var árið 1930. Þá voru erfða-
venjur um spítala tengda háskólum
aldagamlar i Evrópu og Ameríku.
Með stöðum prófessora við lækna-
deild, sem tengdar voru yfirlækna-
stöðum við Landspítalann, hefði átt
að leiða af sjálfu að spítalinn yrði há-
skólaspítali en væri hann borinn
saman við alvöruháskólaspítala í
öðrum löndum hafði hann ekki til
þess neina burði.
Þekking í farteskinu
Það hefúr verið styrk-
ur okkar Islendinga í
heilbrigðismálum að
eiga góða lækna, lækna
sem sótt hafa menntun
sína víða að og á góðar
stofhanir. Flestir þeirra
hafa leitað heim að
námi loknu og því höf-
um við búið við allgóða
og fjölbreytta læknis-
þjónusta, a.m.k. allt frá
síðustu heimsstytjöld.
Lengst af leituðu
þessir læknar starfa á
þremur sjúkrahúsum
sem að mestu voru
byggð eftir miðja öldina.
Öll voru þessi sjúkrahús
byggð upp með faglegan
metnað að leiðarljósi en veikleikinn
var að hlutverk þeirra var óljóst
markað.
Þegar læknir kemur heim th ís-
lands að loknu löngu sémámi hefur
hann í farteskinu þekkingu sem
hann telur að íbúar landsins þurfi á
að halda. Verið getur að á þeim tíma
sem tekið hefur hann að afla sér
þessarar þekkingar hafi hann fjar-
lægst íslenskan raunveruleika og um
leið hafi sérraunveruleiki hans
stækkað hlutfallslega.
En íslenski raunveruleikinn er
raunveruleiki smæðarinnar og því
verða verkefni, sem eru stór í stóru
samfélagi, stimdum svo lítil í litla
samfélaginu að þau nægja varla ein-
um manni.
Til að tryggja framtíð sína og
sinna þurfti sérfræð-
ingurinn að komast að
á einhverjum hinna
þriggja spítala og væri
ekki starfandi sér-
fræðingur í viðkom-
andi grein fyrir tókst
það venjulega og oftar
en ekki jókst eftir-
spurnin eftir sérþekk-
ingunni smám saman
og það varð pláss fyrir
fleiri. Þannig urðu til i
Reykjavík þrír góðir
spítalar en enginn
þeirra gat borið heitið
háskólaspítali ef miða
átti við erlenda staðla.
Fyrir sjúklingana
Fyrir sjúklingana var
þetta fyrirkomulag harla gott og
hefði sennilega leitt til þeirrar eðli-
legu þróunar að stærstu og tækni-
væddustu spítalamir hefðu samein-
ast og orðið að alvöru háskólaspítala
ef hvat- og fávísir stjómmálamenn
hefðu ekki farið að að hræra I súp-
unni.
Það er veikleiki í íslensku þjóðfé-
lagi að stjómmálamenn hafa mikil
völd en málefnaleg þekking þeirra er
oft ekki í samræmi við völdin. Þetta
er sérlega bagalegt þegar ekki er til
langtímastefnumótun í þeim mála-
flokki sem þeir ráða yfir. Þetta hefúr
bitnað sérlega illa á sjúkrahúsmálun-
um.
Heilbrigðisráðherrar hafa um ára-
bil tekið ákvarðanir út og suður í
sjúkrahúsmálum, oft fyrir áhrif ftá
þrýstihópum og eða áhrif einstakra
lækna, kunningja eða pólitískra sam-
herja. Þessi hringlandaháttur hefúr
ásamt sundurþykkju lækna leitt til
þess að enginn alvöruháskólaspítali
er til í landinu og veröur ekki til í
fyrirsjáanlegri framtíð.
Svo geta landsmenn velt því fýrir
sér hvort þeir hafi nokkuð við há-
skólaspítala að gera meðan spítalam-
ir í landinu geta ekki veitt þeim lág-
marksþjónustu vegna spamaðar.
Ámi Bjömsson
„Þaö er veikleiki í islensku þjóö-
félagi að stjórnmálamenn hafa
mikil vóld en málefnaleg þekk-
ing þeirra er oft ekki I samræmi
við völdin. “
Kjallarinn
Árni Björnsson
læknir
Skoðanir annarra
I leyndu hagsmunasamhengi
„Er sjónvarpið forheimskandi? Já, það skilar okk-
ur falskri og brotakenndri mynd af viðburðum
heimsins. Okkur eru sýndir hlutimir en þeir eru
aldrei útskýrðir nema í leyndu hagsmunasamhengi.
Umræöu hnignar vegna sjónvarpsins, samskipti
fólks verða vinsamlegri en grynnri, fyrirmyndir
fólks verða einhæfari og staðlaðri, líf þess verður fá-
tæklegra, vegna þess að hverja þá minútu sem þú ert
að horfa á sjónvarpið ertu að missa af einhverju úr
sjálfu lífi þínu, sjálfum veruleikanum sem þú gætir
verið að upplifa sjálfur með eigin augum þínum en
ekki augum einhvers annars."
Guðmundur Andri Thorsson í Degi-Tímanum 23. sept.
Ofvaxið eftirlitsbákn
„Með ofvöxnu reglugerða- og eftilitsbákni er hið
opinbera ekki beinlínis að seilast í vasa skattþegn-
anna, heldur leggur það á þá margvíslegar skyldur,
sem kosta þá bein og óbein útgjöld. Stjómmálamenn
og embættismenn innheimta þá ekki endilega pen-
inga til þess að verja til þess að greiða fyrir þessi
áhugamál með beinum eða óbeinum hætti. Munur-
inn á þessu og skattheimtu er ekki alltaf mikill. Það
má því segja, að forsjárhyggjan hafi fundið sér nýj-
an farveg og það verði mikilvægt verkefni fyrir
ftjálslynda menn á næstu árum, að snúa þessari þró-
un við.“
Birgir Ármannsson í septemberhefti Stefnis.
Kvótaverðmætin
„Kjami málsins, sem þeir hagfræðingamir þekkja
mætavel, er að kvótaverðmætin eru ný og felast i því
að kvótinn gefur færi á að sækja sama fisk og áður
með miklu minni mannafla og tilkostnaði. Það er að
vísu eðlilegt að bæta tímabundna verðlækkun skipa
og þekkingar, en hæfilegar bætur em einungis brot
af heildarverðmæti kvótans."
Markús Möller í Mbl. 23. sept.